గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ

గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
భారత ప్రభుత్వ శాఖ
గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
మంత్రిత్వ శాఖ అవలోకనం
స్థాపనం 20 జనవరి 1980; 44 సంవత్సరాల క్రితం (1980-01-20)
అధికార పరిధి భారత ప్రభుత్వం
ప్రధాన కార్యాలయం కృషి భవన్ , న్యూఢిల్లీ
వార్ర్షిక బడ్జెట్ ₹ 159,964 కోట్లు (US$19 బిలియన్) (2023-24 అంచనా)[1]
Minister responsible శివరాజ్ సింగ్ చౌహాన్ [2] క్యాబినెట్ మంత్రి
Deputy Ministers responsible పెమ్మసాని చంద్రశేఖర్[2], సహాయ మంత్రి
శైలేష్ కుమార్ సింగ్[2], సహాయ మంత్రి
మంత్రిత్వ శాఖ కార్యనిర్వాహకుడు/ కమలేష్ పాశ్వాన్ [2], గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ కార్యదర్శి

గ్రామీణ భారతదేశం సామాజిక-ఆర్థిక అభివృద్ధిని వేగవంతం చేసే బాధ్యతను భారత ప్రభుత్వ శాఖలోని గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖకు అప్పగించారు. ఆరోగ్యం, విద్య కోసం ప్రత్యేక గ్రామీణ గ్రాంట్లు, పైప్డ్ ఫిల్టర్డ్ డ్రింకింగ్ వాటర్ ప్రోగ్రామ్‌లు, పబ్లిక్ మరియు అఫర్డబుల్ హౌసింగ్ ప్రోగ్రామ్‌లు, పబ్లిక్ వర్క్ ప్రోగ్రామ్‌లు, గ్రామీణ రోడ్లు, మౌలిక సదుపాయాల కోసం గ్రాంట్‌లపై దీని దృష్టి ఉంది. ఇది గ్రామీణ స్థానిక సంస్థలకు ప్రత్యేక గ్రాంట్లను కూడా అందిస్తుంది.[3]

ప్రస్తుత మంత్రి శివరాజ్ సింగ్ చౌహాన్ 2024 జూన్ 10 నుండి పదవిలో ఉన్నారు, ఆయనకు సహాయ మంత్రులుగా పెమ్మసాని చంద్రశేఖర్, కమలేష్ పాశ్వాన్ ఉన్నారు.

చరిత్ర

[మార్చు]
1952 మార్చి 31న కమ్యూనిటీ ప్రాజెక్ట్స్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కోసం ప్రోగ్రామ్‌లను నిర్వహించడానికి ప్రణాళికా సంఘం క్రింద స్థాపించబడింది. 1952 అక్టోబరు 2న ప్రారంభమైన కమ్యూనిటీ డెవలప్‌మెంట్ కార్యక్రమం గ్రామీణాభివృద్ధి చరిత్రలో ఒక ముఖ్యమైన అడుగుగా నిలిచింది. ఈ కార్యక్రమం కాలక్రమేణా అనేక మార్పులకు గురైంది, వివిధ ప్రభుత్వ సంస్థలచే పర్యవేక్షించబడింది.

1974 అక్టోబరులో ఆహార, వ్యవసాయ మంత్రిత్వ శాఖలో భాగంగా గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ సృష్టించబడింది. తర్వాత, 1979 ఆగస్టు 18న, ఇది గ్రామీణ పునర్నిర్మాణ మంత్రిత్వ శాఖగా పిలువబడే దాని స్వంత మంత్రిత్వ శాఖగా మారింది. ఈ మంత్రిత్వ శాఖ తర్వాత 1982 జనవరి 23న గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది. 1985 జనవరిలో, ఇది మరోసారి వ్యవసాయం, గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ క్రింద ఒక శాఖగా మార్చబడింది, ఇది తరువాత 1985 సెప్టెంబరులో వ్యవసాయ మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది. 

1991 జూలై 5న శాఖ తిరిగి గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖగా అప్‌గ్రేడ్ చేయబడింది. ఈ మంత్రిత్వ శాఖ క్రింద 1992 జూలై 2న కొత్త శాఖ, వేస్ట్‌ల్యాండ్ డెవలప్‌మెంట్ డిపార్ట్‌మెంట్ స్థాపించబడింది. 1995 మార్చిలో మంత్రిత్వ శాఖ గ్రామీణ ప్రాంతాలు, ఉపాధి మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది, ఇందులో గ్రామీణ ఉపాధి, పేదరిక నిర్మూలన శాఖ, గ్రామీణ అనే మూడు శాఖలు ఉన్నాయి.

మళ్లీ, 1999లో గ్రామీణ ప్రాంతాలు, ఉపాధి మంత్రిత్వ శాఖ మరోసారి గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది.

విభాగాలు

[మార్చు]

మంత్రిత్వ శాఖలో రెండు శాఖలు ఉన్నాయి: గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ, భూ వనరుల శాఖ. ప్రతి విభాగం కార్యదర్శిగా నియమించబడిన సీనియర్ సివిల్ సర్వెంట్ నేతృత్వంలో ఉంటుంది. అనితా చౌదరి ల్యాండ్ రిసోర్సెస్ కార్యదర్శి, జుగల్ కిషోర్ మహాపాత్ర, ఒడిశా నుండి సీనియర్ బ్యూరోక్రాట్, గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ కార్యదర్శి.

గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ

[మార్చు]

డిపార్ట్‌మెంట్ మూడు జాతీయ-స్థాయి పథకాలను అమలు చేస్తుంది: గ్రామీణ రహదారుల అభివృద్ధికి ప్రధాన్ మంత్రి గ్రామ సడక్ యోజన (PMGSY), స్వర్ణజయంతి గ్రామ స్వరోజ్‌గార్ యోజన (SGSY) గ్రామీణ ఉపాధి, గ్రామీణ గృహాల కోసం, ప్రధాన మంత్రి ఆవాస్ యోజన ఇది జిల్లా గ్రామీణాభివృద్ధి సంస్థ పరిపాలనను నిర్వహిస్తుంది ( DRDA), దాని క్రింద మూడు స్వయంప్రతిపత్త సంస్థలు ఉన్నాయి:[4]

  • కౌన్సిల్ ఆఫ్ అడ్వాన్స్‌మెంట్ ఆఫ్ పీపుల్స్ యాక్షన్ అండ్ రూరల్ టెక్నాలజీ (CAPART)
  • నేషనల్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ రూరల్ డెవలప్‌మెంట్ (NIRD)
  • నేషనల్ రూరల్ రోడ్ డెవలప్‌మెంట్ ఏజెన్సీ (NRRDA)

ఈ మూడు సంస్థలకు గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి చైర్మన్‌గా వ్యవహరిస్తుండగా, మంత్రిత్వ శాఖ కార్యదర్శి వైస్‌ చైర్మన్‌గా వ్యవహరిస్తారు. ప్రస్తుతం మంత్రి గిరిరాజ్ సింగ్, కార్యదర్శి సుబ్రహ్మణ్యం విజయ్ కుమార్.

భూ వనరుల శాఖ

[మార్చు]

భూ వనరుల శాఖ మూడు జాతీయ-స్థాయి కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తుంది:[5]

  • ప్రధాన మంత్రి కృషి సించాయీ యోజన (వాటర్‌షెడ్ డెవలప్‌మెంట్ కాంపోనెంట్)
  • డిజిటల్ ఇండియా ల్యాండ్ రికార్డ్ ఆధునీకరణ కార్యక్రమం
  • నీరాంచల్ నేషనల్ వాటర్‌షెడ్ ప్రాజెక్ట్
  • ఇతర కార్యక్రమాలు
    • GIZ నేతృత్వంలోని పైలట్ ల్యాండ్ యూజ్ ప్లానింగ్ అండ్ మేనేజ్‌మెంట్ ప్రాజెక్ట్
    • ఈజ్ ఆఫ్ డూయింగ్ బిజినెస్ - ఇనిషియేటివ్స్

క్యాబినెట్ మంత్రులు

[మార్చు]
నం. ఫోటో మంత్రి

(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం

పదవీకాలం రాజకీయ పార్టీ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రధాన మంత్రి
నుండి కు కాలం
గ్రామీణ పునర్నిర్మాణ మంత్రి
1 భాను ప్రతాప్ సింగ్

(జననం 1935) ఉత్తరప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C)

1979 జూలై 30 1980 జనవరి 14 168 రోజులు జనతా పార్టీ (సెక్యులర్) చరణ్ చరణ్ సింగ్
2 రావు బీరేందర్ సింగ్

(1921–2000) మహేంద్రగఢ్ ఎంపీ

1980 జనవరి 20 1982 జనవరి 23 2 సంవత్సరాలు, 3 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) ఇందిర IV ఇందిరా గాంధీ
గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి
(2) రావు బీరేందర్ సింగ్

(1921–2000) మహేంద్రగఢ్ ఎంపీ

1982 జనవరి 23 1983 జనవరి 29 1 సంవత్సరం, 6 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) ఇందిర IV ఇందిరా గాంధీ
3 హరినాథ్ మిశ్రా దర్భంగా

ఎంపీ (MoS, I/C)

1983 జనవరి 29 1984 ఆగస్టు 2 1 సంవత్సరం, 186 రోజులు
4 మొహ్సినా కిద్వాయ్

(జననం 1932) మీరట్‌కు MP (MoS, I/C 1984 అక్టోబరు 31 వరకు)

1984 ఆగస్టు 2 1984 అక్టోబరు 31 90 రోజులు
1984 నవంబరు 4 1984 డిసెంబరు 31 57 రోజులు రాజీవ్ ఐ రాజీవ్ గాంధీ
5 బూటా సింగ్

(1934–2021) జలోర్ ఎంపీ

1984 డిసెంబరు 31 1985 సెప్టెంబరు 25 268 రోజులు రాజీవ్ II
ఈ వ్యవధిలో మంత్రిత్వ శాఖ రద్దు చేయబడింది
గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి
– పి.వి.నరసింహారావు

(1921–2004) నంద్యాల ఎంపీ (ప్రధాని)

1991 జూన్ 21 1995 జూన్ 11 3 సంవత్సరాలు, 355 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) రావు పివి నరసింహారావు
గ్రామీణ ప్రాంతాలు, ఉపాధి శాఖ మంత్రి
6 జగన్నాథ్ మిశ్రా

(1937–2019) బీహార్ రాజ్యసభ ఎంపీ

1995 జూన్ 11 1996 మే 16 340 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) రావు పివి నరసింహారావు
– అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి

(1924–2018) లక్నో ఎంపీ (ప్రధాని)

1996 మే 16 1996 జూన్ 1 16 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ వాజ్‌పేయి ఐ అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
7 కింజరాపు ఎర్రన్ నాయుడు

(1957–2012) శ్రీకాకుళం ఎంపీ

1996 జూన్ 1 1997 ఏప్రిల్ 21 1 సంవత్సరం, 291 రోజులు తెలుగుదేశం పార్టీ దేవెగౌడ హెచ్‌డి దేవెగౌడ
1997 ఏప్రిల్ 21 1998 మార్చి 19 గుజ్రాల్ ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్
8 బాబాగౌడ పాటిల్

(1945–2021) బెల్గావి ఎంపీ (MoS, I/C)

1998 మార్చి 20 1999 అక్టోబరు 13 1 సంవత్సరం, 207 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ వాజ్‌పేయి II అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి
9 సుందర్ లాల్ పట్వా

(1924–2016) నర్మదాపురం ఎంపీ

1999 అక్టోబరు 13 2000 సెప్టెంబరు 30 353 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ వాజ్‌పేయి III అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
10 ఎం. వెంకయ్య నాయుడు

(జననం 1949) కర్ణాటకకు రాజ్యసభ ఎంపీ

2000 సెప్టెంబరు 30 2002 జూలై 1 1 సంవత్సరం, 274 రోజులు
11 శాంత కుమార్

(జననం 1934) కాంగ్రా ఎంపీ

2002 జూలై 1 2003 ఏప్రిల్ 6 279 రోజులు
12 అనంత్ కుమార్

(1959–2018) బెంగళూరు సౌత్ ఎంపీ

2003 ఏప్రిల్ 6 2003 మే 24 48 రోజులు
13 దస్త్రం:Kashiram Rana.jpg కాశీరామ్ రాణా

(1938–2012) సూరత్ ఎంపీ

2003 మే 24 2004 మే 22 364 రోజులు
14 రఘువంశ్ ప్రసాద్ సింగ్

(1946–2020) వైశాలి ఎంపీ

2004 మే 23 2009 మే 22 4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు రాష్ట్రీయ జనతా దళ్ మన్మోహన్ ఐ మన్మోహన్ సింగ్
15 సీపీ జోషి

(జననం 1950) భిల్వారా ఎంపీ

2009 మే 28 2011 జనవరి 19 1 సంవత్సరం, 236 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ మన్మోహన్ II
16 విలాస్‌రావ్ దేశ్‌ముఖ్

(1945–2012) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ

2011 జనవరి 19 2011 జూలై 12 174 రోజులు
17 జైరాం రమేష్

(జననం 1954) ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C)

2011 జూలై 12 2014 మే 26 2 సంవత్సరాలు, 318 రోజులు
18 గోపీనాథ్ ముండే

(1949–2014) బీడు ఎంపీ

2014 మే 27 2014 జూన్ 3

(కార్యాలయంలో మరణించారు)

7 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ మోదీ ఐ నరేంద్ర మోదీ
19 నితిన్ గడ్కరీ

(జననం 1957) నాగ్‌పూర్ ఎంపీ

2014 జూన్ 4 2014 నవంబరు 9 158 రోజులు
20 బీరేందర్ సింగ్

(జననం 1946) హర్యానా రాజ్యసభ ఎంపీ

2014 నవంబరు 9 2016 జూలై 5 1 సంవత్సరం, 239 రోజులు
21 నరేంద్ర సింగ్ తోమర్

(జననం 1957) గ్వాలియర్ ఎంపీ (2019 వరకు) మొరెనా ఎంపీ (2019 నుండి)

2016 జూలై 5 2019 మే 30 5 సంవత్సరాలు, 2 రోజులు
2019 మే 31 2021 జూలై 7 మోడీ II
22 గిరిరాజ్ సింగ్

(జననం 1957) బెగుసరాయ్ ఎంపీ

2021 జూలై 7 2024 జూన్ 9 2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు
23 శివరాజ్ సింగ్ చౌహాన్

(జననం 1959) విదిష ఎంపీ

2024 జూన్ 10 అధికారంలో ఉంది 23 రోజులు మోడీ III
  1. ↑ మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క సామర్థ్యాలు 1985 సెప్టెంబరు 25న వ్యవసాయ మంత్రిత్వ శాఖకు బదిలీ చేయబడ్డాయి

సహాయ మంత్రులు

[మార్చు]
నం. ఫోటో మంత్రి

(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం

పదవీకాలం రాజకీయ పార్టీ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రధాన మంత్రి
నుండి కు కాలం
గ్రామీణ పునర్నిర్మాణ శాఖ రాష్ట్ర మంత్రి
1 శివగంగ ఎంపీ ఆర్వీ స్వామినాథన్ 1980 నవంబరు 24 1982 జనవరి 23 2 సంవత్సరాలు, 3 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిర IV ఇందిరా గాంధీ
2 బాలేశ్వర్ రామ్

(1928–2015) రోసెరా ఎంపీ

1982 జనవరి 16 1982 జనవరి 23 7 రోజులు
రాష్ట్ర గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి
(1) శివగంగ ఎంపీ ఆర్వీ స్వామినాథన్ 1982 జనవరి 23 1983 జనవరి 29 1 సంవత్సరం, 6 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిర IV ఇందిరా గాంధీ
(2) బాలేశ్వర్ రామ్

(1928–2015) రోసెరా ఎంపీ

1982 జనవరి 23 1983 జనవరి 29 1 సంవత్సరం, 6 రోజులు
రాష్ట్ర గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి
3 గడ్డం వెంకటస్వామి

(1929–2014) పెద్దపల్లి ఎంపీ

1991 జూన్ 21 1992 జూలై 2 1 సంవత్సరం, 42 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) రావు పివి నరసింహారావు
4 ఉత్తమ్‌భాయ్ పటేల్

(1927–2018) వల్సాద్ ఎంపీ

1991 జూన్ 21 1992 జూలై 2 1 సంవత్సరం, 42 రోజులు
5 గడ్డం వెంకటస్వామి

(1929–2014) పెద్దపల్లి (గ్రామీణాభివృద్ధి) ఎంపీ

1992 జూలై 2 1993 జనవరి 18 200 రోజులు
6 ఉత్తమ్‌భాయ్ పటేల్

(1927–2018) వల్సాద్ (గ్రామీణాభివృద్ధి) ఎంపీ

1992 జూలై 2 1995 జూన్ 11 2 సంవత్సరాలు, 344 రోజులు
7 కల్నల్

రావ్ రామ్ సింగ్ (రిటైర్డ్.) (1925–2012) మహేంద్రగఢ్ (వేస్ట్‌ల్యాండ్ డెవలప్‌మెంట్) ఎంపీ

1992 జూలై 2 1995 జూన్ 11 2 సంవత్సరాలు, 344 రోజులు
8 రామేశ్వర్ ఠాకూర్

(1925–2015) బీహార్ రాజ్యసభ ఎంపీ (గ్రామీణాభివృద్ధి)

1993 జనవరి 18 1994 డిసెంబరు 22 1 సంవత్సరం, 338 రోజులు
రాష్ట్ర గ్రామీణ ప్రాంతాలు మరియు ఉపాధి శాఖ మంత్రి
(6) ఉత్తమ్‌భాయ్ పటేల్

(1927–2018) వల్సాద్ (గ్రామీణాభివృద్ధి) ఎంపీ

1995 జూన్ 11 1996 మే 16 340 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) రావు పివి నరసింహారావు
(7) కల్నల్

రావ్ రామ్ సింగ్ (రిటైర్డ్.) (1925–2012) మహేంద్రగఢ్ (వేస్ట్‌ల్యాండ్ డెవలప్‌మెంట్) ఎంపీ

1995 జూన్ 11 1996 మార్చి 30 293 రోజులు
9 విలాస్ ముత్తెంవార్

(జననం 1949) నాగ్‌పూర్ ఎంపీ (గ్రామీణ ఉపాధి మరియు పేదరిక నిర్మూలన)

1995 సెప్టెంబరు 15 1996 మే 16 244 రోజులు
10 చంద్రదేవ్ ప్రసాద్ వర్మ

(1921–2005) అర్రా ఎంపీ

1996 జూన్ 1 1997 ఏప్రిల్ 21 1 సంవత్సరం, 291 రోజులు జనతాదళ్ దేవెగౌడ హెచ్‌డి దేవెగౌడ
1997 ఏప్రిల్ 21 1998 మార్చి 19 గుజ్రాల్ ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్
రాష్ట్ర గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రి
11 ఎ. రాజా

(జననం 1963) పెరంబలూరు ఎంపీ

1999 అక్టోబరు 13 2000 సెప్టెంబరు 30 353 రోజులు ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం వాజ్‌పేయి III అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
12 సుభాష్ మహారియా

(జననం 1957) సికార్ ఎంపీ

1999 అక్టోబరు 13 2003 జనవరి 29 3 సంవత్సరాలు, 108 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ
13 రీటా వర్మ

(జననం 1953) ధన్‌బాద్ ఎంపీ

2000 సెప్టెంబరు 30 2001 సెప్టెంబరు 1 336 రోజులు
14 అన్నాసాహెబ్ ఎంకే పాటిల్

(జననం 1939) ఎరండోల్ ఎంపీ

2001 సెప్టెంబరు 1 2004 మే 22 2 సంవత్సరాలు, 264 రోజులు
15 కృష్ణం రాజు

(1940–2022) నరసాపురం ఎంపీ

2003 జనవరి 29 2004 మే 22 1 సంవత్సరం, 114 రోజులు
16 సూర్యకాంత పాటిల్

(జననం 1948) హింగోలి ఎంపీ

2004 మే 23 2009 మే 22 4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ మన్మోహన్ ఐ మన్మోహన్ సింగ్
17 ఆలె నరేంద్ర

(1946–2014) మెదక్ ఎంపీ

2004 మే 23 2006 ఆగస్టు 24 2 సంవత్సరాలు, 93 రోజులు తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి
18 చంద్ర శేఖర్ సాహు

(జననం 1950) బెర్హంపూర్ ఎంపీ

2006 అక్టోబరు 24 2009 మే 22 2 సంవత్సరాలు, 210 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
19 ప్రదీప్ జైన్ ఆదిత్య

(జననం 1962) ఝాన్సీ ఎంపీ

2009 మే 28 2014 మే 26 4 సంవత్సరాలు, 363 రోజులు మన్మోహన్ II
20 సిసిర్ అధికారి

(జననం 1941) కాంతి ఎంపీ

2009 మే 28 2012 సెప్టెంబరు 22 3 సంవత్సరాలు, 117 రోజులు తృణమూల్ కాంగ్రెస్
21 అగాథా సంగ్మా

(జననం 1980) తురా ఎంపీ

2009 మే 28 2012 అక్టోబరు 27 3 సంవత్సరాలు, 152 రోజులు నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
22 లాల్‌చంద్ కటారియా

(జననం 1968) జైపూర్ రూరల్ ఎంపీ

2012 అక్టోబరు 31 2014 మే 26 1 సంవత్సరం, 146 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ మన్మోహన్ II
23 ఉపేంద్ర కుష్వాహా

(జననం 1960) కరకట్ ఎంపీ

2014 మే 27 2014 నవంబరు 9 167 రోజులు రాష్ట్రీయ లోక్ సమతా పార్టీ మోదీ ఐ నరేంద్ర మోదీ
24 సుదర్శన్ భగత్

(జననం 1969) లోహర్దగా ఎంపీ

2014 నవంబరు 9 2016 జూలై 5 1 సంవత్సరం, 239 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ
25 రామ్ కృపాల్ యాదవ్

(జననం 1957) పాటలీపుత్ర ఎంపీ

2016 జూలై 5 2019 మే 30 2 సంవత్సరాలు, 329 రోజులు
26 నిరంజన్ జ్యోతి

(జననం 1967) ఫతేపూర్ ఎంపీ

2019 మే 31 2024 జూన్ 9 5 సంవత్సరాలు, 9 రోజులు మోడీ II
27 ఫగ్గన్ సింగ్ కులస్తే

(జననం 1959) మండల ఎంపీ

2021 జూలై 7 2024 జూన్ 9 2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు
28 కమలేష్ పాశ్వాన్

(జననం 1976) బన్స్‌గావ్ ఎంపీ

2024 జూన్ 10 అధికారంలో ఉంది 23 రోజులు మోడీ III
29 పెమ్మసాని చంద్రశేఖర్

(జననం 1976) గుంటూరు ఎంపీ

తెలుగుదేశం పా

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Union Budget 2020-21 Analysis" (PDF). prsindia.org. 2020. Archived from the original (PDF) on 2020-02-26. Retrieved 2024-07-03.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Who's who". Ministry of Rural Development, Government of India.
  3. ↑ "About the Ministry :: Ministry of Rural Development (Govt. Of India)". Archived from the original on 18 జూన్ 2015. Retrieved 18 జూన్ 2015.
  4. ↑ "Overview". Department of Rural Development. Archived from the original on 8 ఫిబ్రవరి 2014. Retrieved 14 జనవరి 2014.
  5. ↑ "Schemes". Department of Land Resources. 5 February 2019. Retrieved 2014-01-14.