| నినాదం | సంస్కృతం: विद्यया अमृतमश्नुते |
|---|---|
ఆంగ్లంలో నినాదం | అభ్యాసం ద్వారా జీవితం శాశ్వతం |
| రకం | స్వయంప్రతిపత్తి |
| స్థాపితం | 1961 |
| వ్యవస్థాపకుడు | భారత ప్రభుత్వం (విద్యా శాఖ) |
| బడ్జెట్ | ₹510 crore (US$64 million) (ఆర్థిక సంవత్సరం) 2022–23 est.)[1] |
| అధ్యక్షుడు | ధర్మేంద్ర ప్రధాన్ (విద్యా శాఖామంత్రి) |
| డైరక్టరు | డాక్టర్ దినేష్ ప్రసాద్ సక్లానీ[2] |
| స్థానం | శ్రీ అరబిందో మార్గ్, ఢిల్లీ, భారతదేశం |
| కాంపస్ | అర్బన్ |
| ఎక్రోనిం | NCERT |
జాతీయ విద్యా పరిశోధనా శిక్షణా సంస్థ (ఇంగ్లీష్: నేషనల్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషనల్ రీసెర్చ్ అండ్ ట్రైనింగ్ (NCERT)) అనేది భారత విద్యా వ్యవస్థలను పర్యవేక్షించే అత్యున్నత విద్యా సంస్థ. కేంద్ర మానవ వనరుల శాఖకు దీనిని హృదయంగా అభివర్ణిస్తారు. దీని ప్రధాన కార్యాలయం న్యూ ఢిల్లీలోని శ్రీ అరబిందో మార్గ్‌లో ఉంది. 2022 నుండి ఈ కౌన్సిల్ రోషన్ డైరెక్టర్‌గా ఉన్నారు.[3]
భారత ప్రభుత్వ విద్యా మంత్రిత్వ శాఖ 27 జూలై 1961న నేషనల్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషనల్ రీసెర్చ్ అండ్ ట్రైనింగ్‌ను స్థాపించాలని నిర్ణయించింది, ఇది అధికారికంగా 1 సెప్టెంబర్ 1961న కార్యకలాపాలు ప్రారంభించింది. ప్రస్తుతం ఇది ఏడు జాతీయ ప్రభుత్వ సంస్థలను విలీనం చేయడం ద్వారా ఏర్పడింది, అవి: సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్. , సెంట్రల్ బ్యూరో ఆఫ్ టెక్స్ట్‌బుక్ రీసెర్చ్, సెంట్రల్ బ్యూరో ఆఫ్ ఎడ్యుకేషనల్ అండ్ వొకేషనల్ గైడెన్స్, ఎక్స్‌టెన్షన్ ప్రోగ్రామ్స్ డైరెక్టరేట్ ఫర్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్, నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ బేసిక్ ఎడ్యుకేషన్, నేషనల్ ఫండమెంటల్ ఎడ్యుకేషన్ సెంటర్, నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఆడియో-విజువల్ ఎడ్యుకేషన్.[4][5][6]
NCERT లోగో రూపకల్పన 3వ శతాబ్దపు BCE నాటి అశోకన్ కాలంనాటి అవశేషాల నుండి తీసుకోబడింది, ఇది కర్ణాటకలోని రాయచూర్ జిల్లాలోని మాస్కీ సమీపంలోని త్రవ్వకాల్లో కనుగొనబడింది. దీని నినాదం ఇషా ఉపనిషత్తు నుండి తీసుకోబడింది. దీని అర్ధం 'అభ్యాసం ద్వారానే పరిపూర్ణమైన జీవితం లభిస్తుంది' అని అర్థం. మూడు పెనవేసుకున్న హంసలు NCERT మూడు అంశాల పనుల ఏకీకరణను సూచిస్తాయి. అవి: పరిశోధన & అభివృద్ధి, శిక్షణ, పొడిగింపు.[7]
NCERT ప్రచురించిన పాఠ్యపుస్తకాలను సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్ (CBSE) I నుండి XII వరకు కొన్ని సబ్జెక్టులకు మినహాయించి సూచించింది. 14 రాష్ట్రాల నుండి దాదాపు 19 పాఠశాల బోర్డులు పుస్తకాలను స్వీకరించాయి. పాఠ్యపుస్తకాలను స్వీకరించాలనుకునే వారు ఎన్‌సిఇఆర్‌టికి అభ్యర్థన పంపవలసి ఉంటుంది.
రీజినల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్ (RIE, గతంలో రీజనల్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్‌గా పిలువబడేది), న్యూ ఢిల్లీలోని నేషనల్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషనల్ రీసెర్చ్ అండ్ ట్రైనింగ్ (NCERT) ఒక భాగమైన యూనిట్ గా ఉండేది. RIEలను 1963లో భారత ప్రభుత్వం వివిధ ప్రాంతాలను కవర్ చేస్తూ వివిధ ప్రాంతాల్లో ఏర్పాటు చేసింది. వినూత్నమైన ప్రీ-సర్వీస్, ఇన్-సర్వీస్ టీచర్ ఎడ్యుకేషన్ ప్రోగ్రామ్‌లు, సంబంధిత పరిశోధన, అభివృద్ధి, విస్తరణ కార్యకలాపాల ద్వారా పాఠశాల విద్య గుణాత్మక మెరుగుదల లక్ష్యంతో ప్రాంతీయ సంస్థలు ప్రారంభించబడ్డాయి. ప్రాంతీయ విద్యా సంస్థలకు (RIEలు) అజ్మీర్, భోపాల్, భువనేశ్వర్, మైసూర్, షిల్లాంగ్‌లు కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి.
చర్యలు[మూలాన్ని సవరించండి] ఎన్‌సిఇఆర్‌టి ఒక సమగ్ర విస్తరణ కార్యక్రమాన్ని కలిగి ఉంది, దీనిలో నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్, రీజనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్, సెంట్రల్ ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ వొకేషనల్ ఎడ్యుకేషన్ అనేవి పాలుపంచుకుంటాయి. రాష్ట్రాలలోని ఫీల్డ్ కోచ్‌ల కార్యాలయాలు కార్యకలాపాలలో నిమగ్నమై ఉంటాయి. గ్రామీణ, వెనుకబడిన ప్రాంతాలలో కార్యకర్తలను చేరుకోవడానికి అనేక కార్యక్రమాలు నిర్వహించబడతాయి.