ఢిల్లీ ప్రభుత్వం

Government of the National Capital Territory of Delhi
Rāṣṭrīya Rājadhānī Kṣētra Dillī Sarakāra
Parliamentary Republic
స్థాపన2 జనవరి 1992; 33 సంవత్సరాల క్రితం (1992-01-02) (current)
17 మార్చి 1952; 72 సంవత్సరాల క్రితం (1952-03-17) (former)
అంతం1 అక్టోబరు 1956; 68 సంవత్సరాల క్రితం (1956-10-01) (former)
Foundation ActThe Government of National Capital Territory of Delhi Act, 1991[1]
Seat of GovernmentDelhi Secretariat, I.P. Estate, Delhi-110002
దేశం India
చట్ట వ్యవస్థ
Assembly
SpeakerRam Niwas Goel
Deputy SpeakerRakhi Birla
Members in Assembly70
కార్యనిర్వహణ వ్యవస్థ
Lieutenant GovernorVinai Kumar Saxena
Chief MinisterArvind Kejriwal
Deputy Chief MinisterVacant
Chief SecretaryNaresh Kumar, IAS[2]
HeadquartersMahatma Gandhi Road
Khyber Pass
Civil Lines
North Delhi - 110054
Judiciary
High CourtDelhi High Court
Chief JusticeManmohan (acting)

ఢిల్లీ ప్రభుత్వం, అధికారికంగా నేషనల్ క్యాపిటల్ టెరిటరీ ఆఫ్ ఢిల్లీ ప్రభుత్వం. అనేది కేంద్రపాలిత ప్రాంతం ఢిల్లీ పాలక మండలి సంస్థ. దీని పట్టణ ప్రాంతం భారత ప్రభుత్వ స్థానంగా ఉంది..ఇది 74వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం ప్రకారం ఈ ప్రాంతంలోని నగరం లేదా స్థానిక ప్రభుత్వాలను కూడా నియంత్రిస్తుంది.[3][4][5]

కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలను కేంద్రప్రభుత్వం నిర్వహిస్తుంది.ఢిల్లీ, పుదుచ్చేరి వంటి వాటికి కొన్ని మినహాయింపులు ఉన్నాయి.ఇవి కొన్ని పరిమితులతో తమ సొంత ఎన్నికైన ప్రభుత్వాలను కలిగి ఉన్నాయి.[6]

పోలీసు, భూమి, ప్రజాక్రమం మినహా ఇండియన్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ సర్వీస్ (ఐఎఎస్) తో సహా అన్ని పరిపాలనా సేవలపై ఢిల్లీ ప్రభుత్వానికి అధికారం ఉందని, పరిపాలనా పాత్ర కింద లెఫ్టినెంట్ గవర్నరు అధికారాన్ని వినియోగిస్తారని 2023 మే లో భారత ఉన్నత న్యాయస్థానం తీర్పు ఇచ్చింది.[7]

సుప్రీకోర్టు తీర్పు వెలువడిన కొద్ది రోజులకే కేంద్రప్రభుత్వం ఢిల్లీలో 'నేషనల్ క్యాపిటల్ సివిల్ సర్వీసెస్ అథారిటీ' ని ఏర్పాటు చేయడానికి ఆర్డినెన్స్ జారీ చేసింది. ఈ ఆర్డినెన్స్ ఢిల్లీ ముఖ్యమంత్రిని అధికారానికి అధిపతిగా నియమిస్తుంది. ఢిల్లీ ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యదర్శి, హోం కార్యదర్శి సభ్యులుగా పనిచేస్తారు.ప్రస్తుతం ఢిల్లీ ప్రభుత్వంలో పనిచేస్తున్న గ్రూప్ 'ఎ' అధికారులు, డానిక్స్ అధికారుల బదిలీలు,నియామకాన్ని పర్యవేక్షించడం ఈ అధికార సభ్యుల ప్రాధమిక పాత్రను కలిగిఉంటారు.[8][9]

స్థానిక ప్రభుత్వాలు

[మార్చు]

స్థానిక లేదా నగర ప్రభుత్వానికి మేయర్ నాయకత్వం వహిస్తారు. ఢిల్లీ నగరపాలక సంస్థ నగరానికి పౌర పరిపాలనను నిర్వహిస్తుంది.[10]

ఇంతకుముందు ఉనికి ఉన్న ఢిల్లీ నగరపాలక సంస్థను 2012లో ఉత్తర ఢిల్లీ నగరపాలక సంస్థ, దక్షిణ ఢిల్లీ నగరపాలక సంస్థ, తూర్పు ఢిల్లీ నగరపాలక సంస్థ అనే మూడు సంస్థలుగా విభజించారు.[11][10] వాటిని తిరిగి 2022 మే 22న విలీనం చేసారు.[12]

కంటోన్మెంట్ బోర్డు చట్టం 2006 ప్రకారం కంటోన్మెంట్ బోర్డులు పురపాలక సంఘాలు, రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ నియంత్రణలో ఉన్నందున ఢిల్లీ కంటోన్మెంట్ బోర్డ్ కూడా నగరంలో అధికార పరిధి కలిగిన ఒక పురపాలకసంఘంగా కొనసాగుతుంది.[13]

ఢిల్లీ ఎన్.సి.టి. ప్రభుత్వం

[మార్చు]

ముఖ్యమంత్రి, లెఫ్టినెంట్ గవర్నరు ప్రభుత్వాధినేత. ప్రభుత్వం శాసనసభ విభాగాన్ని కలిగి ఉంది. ప్రస్తుత ఢిల్లీ శాసనసభ, ఇది ఏకసభ శాసనసభగా కొనసాగుతుంది. శాసనసభ 70 మంది సభ్యులను కలిగి ఉంది.

చరిత్ర

[మార్చు]

ఢిల్లీ శాసనసభ మొదటిసారిగా 1952 మార్చి 17న పార్ట్సు స్టేట్స్ చట్టం, 1951 కింద ఏర్పాటైంది. అయితే అది 1956 అక్టోబరు 1న రద్దు చేయబడింది. రాజ్యాంగం (అరవై-తొమ్మిదవ సవరణ) చట్టం, 1991 అమలులోకి వచ్చిన తర్వాత, దాని శాసన సభ 1992 జనవరి 2లో తిరిగి స్థాపించబడింది. దాని తర్వాత ఢిల్లీ నేషనల్ క్యాపిటల్ టెరిటరీ యాక్ట్, 1991 ప్రభుత్వం, అరవై తొమ్మిదవ సవరణ భారత రాజ్యాంగం ప్రకారం, ఢిల్లీ కేంద్రపాలిత ప్రాంతం అధికారికంగా ఢిల్లీ జాతీయ రాజధాని ప్రాంతంగా గుర్తించబడింది. [14]

ఢిల్లీ మొదటి ముఖ్యమంత్రి చౌదరి బ్రహ్మ ప్రకాష్ యాదవ్ (ఐ.ఎన్.సి) మొదటి మహిళా ముఖ్యమంత్రిగా సుష్మా స్వరాజ్ (బిజెపి), షీలా దీక్షిత్ (ఐ.ఎన్.సి) గరిష్ట సంఖ్యలో (మూడుసార్లు) ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేసారు. ఎక్కువ కాలం (15 సంవత్సరాలు) పనిచేశారు. గురు రాధా కిషన్ (సిపిఐ) ఢిల్లీలోని నగరపాలక సంస్థలో తన నియోజకవర్గానికి చాలా సంవత్సరాలు నిరంతరం ప్రాతినిధ్యం వహించిన అరుదైన ఘనతను సాధించాడు. చౌదరి ప్రేమ్ సింగ్ (ఐ.ఎన్.సి) ఢిల్లీలోని వివిధ పౌర సంస్థల గరిష్ట ఎన్నికలలో విజయం సాధించారు.

కేంద్ర ప్రభుత్వం

[మార్చు]

ఢిల్లీ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్‌ను, భారత రాష్ట్రపతి, తన ప్రతినిధిగా, గవర్నరు వంటి దేశాధినేతగా, కేంద్ర ప్రభుత్వ సలహా మేరకు నియమిస్తారు.[15] ఈ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని ఢిల్లీ నేషనల్ క్యాపిటల్ టెరిటరీ (ఢిల్లీలోని ఎన్.సి.టి. ప్రభుత్వం లేదా ఢిల్లీ ప్రభుత్వం) అని పిలుస్తారు. ఎన్.సి.టి. ప్రభుత్వం ఢిల్లీ లెఫ్టినెంట్ గవర్నరు నేతృత్వంలోని ఎగ్జిక్యూటివ్, న్యాయవ్యవస్థ, శాసనసభను కలిగి ఉంటుంది.

కేంద్రం వర్సెస్ రాష్ట్రం

[మార్చు]

భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 239AA ప్రకారం , ప్రభుత్వం తన నిర్ణయాల గురించి అతనికి/ఆమెకు తెలియజేయవలసి ఉన్నప్పటికీ, ఢిల్లీ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్‌కు ఏదీ ఉండదు. స్వతంత్ర నిర్ణయాధికారాలు, ఢిల్లీ శాసనసభ శాసనం చేయగల విషయాలపై ముఖ్యమంత్రి నేతృత్వంలోని ఢిల్లీ ప్రభుత్వ మంత్రుల మండలి "సహాయ సలహా"లను అనుసరించవలసి ఉంటుంది. అనగా రాష్ట్ర జాబితాలోని అన్ని అంశాలు (రాష్ట్ర శాసనసభలు మాత్రమే శాసనం చేయగల అంశాలు), 'పోలీసు, 'పబ్లిక్ ఆర్డర్' ' ప్రాంతం' మినహా ఉమ్మడి జాబితా (భారత పార్లమెంటు, రాష్ట్ర శాసనసభలు రెండూ శాసనం చేయగల అంశాలు). [16] [17] [18] [19] [20] [21] అతనికి/ఆమెకు సూచించబడిన విషయాలపై, ఎల్‌జీ అధ్యక్షుడి ఆదేశాలను పాటించవలసి ఉంటుందని కోర్టు పేర్కొంది. [18]

న్యాయవ్యవస్థ

[మార్చు]

ఢిల్లీ హైకోర్టుకు ఢిల్లీపై అధికార పరిధి ఉంది. ఇందులో రెండు రకాల దిగువ కోర్టులు కూడా ఉన్నాయి. సివిల్ కేసుల కోసం చిన్న దావాల కోర్టు, క్రిమినల్ కేసుల కోసం సెషన్స్ కోర్టు పనిచేస్తున్నాయి. ఇతర కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల మాదిరిగా, ఢిల్లీ పోలీసులు నివేదికలు ఢిల్లీలోని ఎన్.సి.టి. ప్రభుత్వానికి కాకుండా, భారత ప్రభుత్వంలోని హోం వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖకు నివేదిస్తారు. పోలీస్ కమీషనర్ నేతృత్వంలో, ఇది ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద మెట్రోపాలిటన్ పోలీసు దళాలలో ఒకటి.[22] ఢిల్లీ పోలీసుల ప్రధాన కార్యాలయం జై సింగ్ మార్గ్, కన్నాట్ ప్లేస్, న్యూఢిల్లీలో ఉంది.

ఇది కూడ చూడు

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "The Government of National Capital Territory of Delhi Act, 1991" (PDF). 2018. Archived from the original (PDF) on 2024-07-25. Retrieved 2024-06-01.
  2. ↑ "Naresh Kumar, 1987-batch IAS officer, to be Delhi's new chief secretary". 2022-04-19.
  3. ↑ Idiculla, Mathew (2018-06-14). "The missing tiers". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-07-02.
  4. ↑ "The Constitution (Seventy-fourth Amendment) Act, 1993| National Portal of India". www.india.gov.in. Retrieved 2021-10-25.
  5. ↑ "Delhi assembly note on 69 amendment of act 1991 with new article 239 AA and 239 AB". delhi assembly. Retrieved 25 October 2021.
  6. ↑ "What is the difference between a state and a union territory?". India Today. August 5, 2019. Retrieved 2020-07-02.
  7. ↑ Staff, The Wire (2023-05-11). "Delhi Govt Has Legislative Powers Over Services Except Police, Public Order, Land: SC". The Wire. Retrieved 2023-05-11.
  8. ↑ "Centre creates National Capital Civil Service Authority for transfer, posting of Group A officers in Delhi". government.economictimes.indiatimes.com. 2023-05-20.
  9. ↑ "Delhi Govt vs Centre | Central Government Issues Ordinance Providing LG Powers Over "Services" In GNCTD". livelaw.in. 2023-05-20.
  10. ↑ 10.0 10.1 "Baffling situation of one city, three mayors". Hindustan Times. 2012-04-19. Retrieved 2020-07-02.
  11. ↑ "Department of Law, Justice & Legislative Affairs". 2017-03-24. Archived from the original on 2017-03-24. Retrieved 2020-07-02.
  12. ↑ "Delhi's unified municipal corporation formally comes into existence". The Economic Times. 2022-05-22. ISSN 0013-0389. Retrieved 2024-03-29.
  13. ↑ "The Cantonments Act, 2006" (PDF). 2014-05-31. Archived from the original (PDF) on 31 May 2014. Retrieved 2020-07-02.
  14. ↑ The Constitution (Sixty-ninth Amendment) Act, 1991
  15. ↑ "The Constitution of India" (PDF).
  16. ↑ Roy, Shreyashi (July 4, 2018). "Can Statehood for Delhi Solve the LG vs AAP Power Tussle?". The Quint. Retrieved September 24, 2018.
  17. ↑ Rajagopal, Krishnadas; Singh, Soibam Rocky (July 4, 2018). "Lieutenant Governor bound by 'aid and advice' of elected Delhi govt., rules Supreme Court". The Hindu. New Delhi: N. Ram. ISSN 0971-751X. OCLC 13119119. Retrieved September 24, 2018.
  18. ↑ 18.0 18.1 Mustafa, Faizan (July 5, 2018). "Delhi power tussle: Between the Supreme Court's lines". The Indian Express. New Delhi: Indian Express Group. OCLC 70274541. Retrieved September 24, 2018.
  19. ↑ "Supreme Court to Delhi LG: Don't play decision-maker or obstructionist". The Telegraph. TT Bureau. July 4, 2018. OCLC 271717941. Retrieved September 24, 2018.{{cite web}}: CS1 maint: others (link)
  20. ↑ Prakash, Satya (July 4, 2018). "SC verdict on power tussle in Delhi explained". The Tribune. Archived from the original on 2018-10-13. Retrieved September 25, 2018.
  21. ↑ "Supreme Court verdict on AAP government vs Delhi LG: Key points". The Times of India. Bennett, Coleman & Co. Ltd. July 4, 2018. OCLC 23379369. Retrieved September 25, 2018.
  22. ↑ "History of Delhi Police". Delhi Police Headquarters, New Delhi, India. Archived from the original on 7 December 2006.

బాహ్య లింకులు

[మార్చు]