తిరుమలలో శ్రీ వెంకటేశ్వరస్వామి ప్రధాన ఆలయానికి ఉత్తరం వైపున ఒక కిలోమీటరు దూరంలో చక్రతీర్థం వద్ద సహజ సిద్ధంగా ఏర్పడిన శిలాతోరణం ఉంది. ఈ శిలాతోరణం యొక్క కొలతలు 8 మీటర్లు (26.2 అడుగులు) వెడల్పు, 3 మీటర్ల (9.8 అడుగులు) ఎత్తు. [1]
ఈ శిలాతోరణం జాతీయ స్మారక చిహ్నం. [2][3][4] ఇది ఎగువ ప్రోటెరోజోయిక్ (160-57 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం నాటి) కాలానికి చెందిన కడప క్వార్ట్జైటు రాళ్ళలో ఏర్పడింది. ప్రకృతి సహజమైన కోత కారణంగా ఇది ఏర్పడింది.[5][6][7]
1980 ల్లో తిరుమల కొండల్లో భూగర్భ దోషాల కోసం తవ్వకాలు జరుపుతూండగా, జియాలజిస్టులు ఈ తోరణాన్ని కనుగొన్నారు. రెండు వేర్వేరు రకాల రాళ్ళపై ఒక సన్నటి రాతి వంతెన ఉండడాన్ని వారు గమనించారు. ఈ రాళ్ళ వయసు 25 లక్షల సంవత్సరాలు ఉంటుందని వారు అంచనా వేసారు. ప్రకృతి సహజమైన కోత కారణంగా ఇది ఏర్పడిందని వారు భావించారు.[8] ఇలాంటి కోతను భూగర్భ శాస్త్ర పరిభాషలో ఎపార్కియన్ అన్కన్ఫర్మిటీ అంటారు.[9]
ఈ తోరణాన్ని తిరుమల లోని వెంకటేశ్వర స్వామికి వివిధ రకాలుగా భక్తులు ఆపాదిస్తూంటారు.
ఈ తోరణాన్ని ఆదిశేషుడు, శంఖు చక్రాల రూపంగా భావిస్తారు.[10]
ఈ తోరణం ఎత్తు వెంకటేశ్వర స్వామి విగ్రహం ఎత్తుతో సమానంగా ఉంటుందని భావిస్తారు.[11]
విష్ణుమూర్తి వెంకటేశ్వరుడిగా వెలసేందుకు కొండపైకి దిగినపుడు తొలి అడుగు శ్రీవారి పాదాల వద్ద, రెండవ అడుగు తోరణం వద్ద, మూడవ అడుగు ఇప్పుడు మూలవిరాట్టు ఉన్నచోట ఉంచాడనీ భక్తుల విశ్వాసం..[12][13]