నీరా దేశాయ్

నీరా దేశాయ్
భారతీయ మహిళ
నీరా దేశాయ్
జననం1925 (1925)
మరణం2009 జూన్ 25(2009-06-25) (వయసు 84)
ముంబై, భారతదేశం
జాతీయతఇండియన్
వృత్తిఅకాడిమిక్
సుపరిచితుడు/
సుపరిచితురాలు		విమెన్స్ స్టడీస్ ఫ్రంట్రన్నర్,
అకాడమీషియన్, సోషల్ యాక్టివిస్ట్.
జీవిత భాగస్వామి
పిల్లలుమిహిర్ దేశాయ్
విద్యా నేపథ్యం
Thesisగుజరాతీ సొసైటీ ఇన్ నైనటీంత్ సెంచరీ: అన్ ఎనాలిసిస్ ఆఫ్ సోషల్ చేంజ్ (1965)
పరిశోధనలో మార్గదర్శిఐ.పి. దేశాయ్

నీరా దేశాయ్ (1925 - 25 జూన్ 2009) భారతదేశంలో మహిళా అధ్యయన నాయకులలో ఒకరు, ప్రొఫెసర్, పరిశోధకురాలు, విద్యావేత్త, రాజకీయ కార్యకర్త, సామాజిక కార్యకర్తగా ఆమె చేసిన కృషికి ప్రసిద్ధి చెందింది.[1] ఆమె 1974 లో మొట్టమొదటిసారిగా మహిళా అధ్యయన కేంద్రం, సెంటర్ ఫర్ రూరల్ డెవలప్మెంట్ను స్థాపించింది. ఆమె 1954 లో ఎస్ఎన్డిటి మహిళా విశ్వవిద్యాలయంలో చేరి, ప్రొఫెసర్గా, సోషియాలజీ విభాగాధిపతిగా (పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్) వివిధ పాలక సంస్థలలో భాగంగా ఉన్నారు.[2]

జీవితం తొలి దశలో

[మార్చు]

దేశాయ్ 1925 లో ఒక గుజరాతీ కుటుంబంలో జన్మించారు, ఇది భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో పాల్గొని మద్దతు ఇచ్చింది.ఇందిరాగాంధీ స్థాపించిన వానార్ సేన (మంకీ బ్రిగేడ్)లో భాగమైన దేశాయ్ చిన్న వయసులోనే స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో చేరి రాజకీయ సందేశాలను, నిషేధిత ప్రచురణలను నిషేధించారు.[3] నీరా తన ప్రాథమిక విద్యను థియోసాఫిస్ట్ భావజాలంపై స్థాపించబడిన సహ-విద్యా సంస్థ ఫెలోషిప్ స్కూల్లో చేసింది. ఆమె 1942 లో ఎల్ఫిన్ స్టోన్ కళాశాలలో చేరింది, కాని మహాత్మా గాంధీ క్విట్ ఇండియా తీర్మానాన్ని ప్రారంభించిన తరువాత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో పాల్గొనడానికి అధికారిక విద్యను విడిచిపెట్టింది. నీరా 1947లో తోటి సామాజిక శాస్త్రవేత్త అక్షయ్ రమణ్ లాల్ దేశాయ్ ను వివాహం చేసుకున్నారు. చివరికి తన చదువును పూర్తి చేసిన దేశాయ్, భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన వెంటనే తన పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ చదువును ముగించారు. ఆమె ఎం.ఎ థీసిస్ ఆధునిక భారతదేశంలో మహిళలపై దృష్టి సారించింది (భక్తి ఉద్యమంలో మహిళల విశ్లేషణ), ఇది తరువాత 1957 లో ప్రచురించబడింది.

దేశాయ్ 2009 జూన్ 25 న ముంబైలో మరణించింది.[4]

వృత్తిపరమైన కాలక్రమం

[మార్చు]

దేశాయ్ వృత్తిపరమైన రచనలు లింగ అధ్యయనాలను మెరుగుపరచడం, అనేక విధాన సిఫార్సుల ద్వారా విద్యా జీవితంలోకి ఆచరణాత్మక అనుభవాన్ని తీసుకురావడం, పౌర సమాజం, విద్యా పాఠ్యప్రణాళిక సంబంధాలను అర్థం చేసుకోవడం, ప్రచారం చేయడంపై దృష్టి సారించాయి. క్రింద జాబితా చేయబడినది క్లుప్తంగా ఉంది, ఆమె కెరీర్ లో నిర్వహించిన కొన్ని స్థానాల పూర్తి కాలక్రమం లేదు.

  • 1954 - ఎస్ఎన్డిటిలో చేరారు
  • 1965 - సోషియాలజీలో పీహెచ్‌డీ పూర్తి చేసింది
  • 1972 - భారతదేశంలో మహిళల స్థితిగతులపై కమిటీ సోషల్ టాస్క్ ఫోర్స్ సభ్యునిగా నియమితులయ్యారు
  • 1975 - మహిళల అధ్యయనాల కోసం పరిశోధనా విభాగాన్ని స్థాపించారు
  • 1982 - ఇండియన్ అసోసియేషన్ ఫర్ ఉమెన్స్ స్టడీస్ (ఐఏడబ్ల్యుఎస్) వ్యవస్థాపక సభ్యులలో ఒకరు
  • 1987 - అనధికారిక రంగంలో స్వయం ఉపాధి పొందిన మహిళలు, మహిళలపై జాతీయ కమిషన్ సభ్యురాలు
  • 1988 - స్పారో (మహిళలపై పరిశోధన కోసం సౌండ్ అండ్ పిక్చర్ ఆర్కైవ్స్) వ్యవస్థాపక సభ్యులలో ఒకరు అయ్యారు.

గుర్తించదగిన రచనలు

[మార్చు]

సామాజిక శాస్త్రం, చరిత్ర, స్త్రీ అధ్యయనాల కూడలిలో దేశాయ్ ఆంగ్లం, గుజరాతీ రెండింటిలోనూ రాశారు.[5] ఆమె పుస్తకాలలో ఇవి ఉన్నాయి:

  • నీరా దేశాయ్, ఉమెన్ ఇన్ మోడరన్ ఇండియా (1957; ప్రతినిధి. బొంబాయి: వోరా & కో, 1977)
  • నీరా దేశాయ్, ది మేకింగ్ ఆఫ్ ఎ ఫెమినిస్ట్, ఇండియన్ జర్నల్ ఆఫ్ జెండర్ స్టడీస్ 2 (1995)
  • నీరా దేశాయ్, ట్రావెసింగ్ త్రూ జెండర్డ్ స్పేసెస్: ఇన్‌సైట్స్ ఫ్రమ్ ఉమెన్స్ నేరేటివ్స్, ఇన్ సుజాతా పటేల్ అండ్ కృష్ణ రాజ్, థింకింగ్ సోషల్ సైన్స్ ఇన్ ఇండియా: ఎస్సేస్ ఇన్ హానర్ ఆఫ్ ఆలిస్ థార్నర్ (న్యూ ఢిల్లీ: సేజ్, 2002). మరో వెర్షన్ 1997లో గుజరాతీలో ప్రచురించబడింది.
  • ఎన్. దేశాయ్, ఎస్. గోగటే, టీచింగ్ ఆఫ్ సోషాలజీ త్రూ ది రీజనల్ లాంగ్వేజ్
  • నీరా దేశాయ్, ఉమెన్ అండ్ ది భక్తి మూవ్‌మెంట్, ఇన్ కుంకుమ్ సంగారి అండ్ సుదేష్ వైడ్, ఉమెన్ అండ్ కల్చర్ (బాంబే: రిసెర్చ్ సెంటర్ ఫర్ ఉమెన్స్ స్టడీస్, ఎస్ఎన్డిటి ఉమెన్స్ యూనివర్శిటీ, 1994).

ప్రస్తావనలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Neera Desai (1925 – 2009)". Indian Association for Women's Studies. Retrieved 15 November 2018.
  2. ↑ "Neera Desai (1925-2009): Pioneer of Women's Studies in India". Economic and Political Weekly. 50 (23). 5 June 2015.
  3. ↑ "Indira Gandhi: Biography, Family, Early days in Politics, Criticisms & Awards". Who-Is-Who. 3 February 2018.
  4. ↑ Patel, Vibhuti (11 July 2009). "Neera Desai (1925-2009): Pioneer of Women's Studies in India". Economic and Political Weekly. 44 (28): 11. eISSN 2349-8846. ISSN 0012-9976.(subscription required)
  5. ↑ (1 August 2005). "Foremothers: Neera Desai (b. 1925)".