రఘనాథ్ దేవస్థానం

Raghunath Temple
Raghunath Mandir
Raghunath Temple complex
Location in Jammu Show map of Jammu and Kashmir రఘనాథ్ దేవస్థానం (India) Show map of India
భౌగోళికం
భౌగోళికాంశాలు	32°43′49″N 74°51′44″E / 32.730401°N 74.862325°E / 32.730401; 74.862325
దేశం	India
రాష్ట్రం	Jammu and Kashmir
జిల్లా	Jammu district
ప్రదేశం	Jammu (city)
ఎత్తు	350 మీ. (1,148 అ.)
సంస్కృతి
దైవం	Rama
వాస్తుశైలి
దేవాలయాల సంఖ్య	7
కట్టడాల సంఖ్య	7
చరిత్ర, నిర్వహణ
నిర్మించిన తేదీ	1835–1860
సృష్టికర్త	Maharaja Gulab Singh and Maharaja Ranbir Singh

రఘునాథ మందిరము లేదా రఘునాథ్ దేవస్థానం ఒక హిందూ మతం ఆలయం. ఇది జమ్మూ భారత రాష్ట్ర ఆఫ్ జమ్మూ కాశ్మీర్ లో ఉంది. ఇది ఏడు హిందూ దేవాలయాల సముదాయాన్ని కలిగి ఉంది. రఘునాథ్ ఆలయాన్ని 1835 లో మొదటి డోగ్రా పాలకుడు మహారాజా గులాబ్ సింగ్ నిర్మించారు, తరువాత అతని కుమారుడు మహారాజా రణబీర్ సింగ్ 1860 సంవత్సరంలో డోగ్రా పాలనలో దీనిని పూర్తి చేశారు.^[1] ఆలయ విగ్రహాలు తన సంక్లిష్టమైన అనేక దేవతలు ఉంది, కానీ దేవతగా ఉంది రామ - కూడా రఘునాథ్ అని పిలుస్తారు అవతార్ విష్ణు . అన్ని మురి ఆకారపు టవర్లు బంగారు పూతతో కూడిన స్పియర్‌లను కలిగి ఉంటాయి. పుణ్యక్షేత్రాల గోడలలోని గూళ్లు సూర్య, శివులతో సహా దేవతలు, దేవతల యొక్క 300 చక్కగా రూపొందించిన చిహ్నాలతో అలంకరించబడి ఉంటాయి, కాని చాలావరకు ముఖ్యంగా రాముడు, కృష్ణ జీవిత కథలకు సంబంధించినవి. ప్రధాన మందిరం యొక్క 15 ప్యానెల్లలోని చిత్రాలు రామాయణం, మహాభారతం, భగవద్గీత నుండి ఇతివృత్తాలపై ఆధారపడి ఉంటాయి. ఈ ఆలయ ప్రాంగణంలో అనేక భారతీయ భాషలలో 6,000 మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లను సంరక్షించే పాఠశాల, లైబ్రరీ ఉన్నాయి, వీటిలో శారదా లిపి సంస్కృత మాన్యుస్క్రిప్ట్‌ల యొక్క ముఖ్యమైన సేకరణ ఉంది.

స్థానం

ఈ ఆలయ సముదాయం తావి నదికి ఉత్తరాన ఉన్న జమ్మూ నగరంలోని పాత భాగంలో సగటున 350 మీ. (1,150 అ.) ఎత్తులో ఉంది.^[2] నగరం రోడ్డు, రైలు, వాయు సేవల ద్వారా బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది. జాతీయ రహదారి 1 ఎ జమ్మూ గుండా వెళుతుంది, దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాలతో కలుపుతుంది. జమ్మూ నగరానికి ఉత్తర రైల్వే మార్గంలో జమ్మూ తవి అనే రైల్వే స్టేషన్ ఉంది, ఇది భారతదేశంలోని ప్రధాన నగరాలతో బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది. ఈ స్టేషన్ నుండి ఢిల్లీ, ముంబై, చెన్నై, కోల్‌కతా, అమృత్సర్‌లకు ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లు నడుస్తాయి. జమ్మూ విమానాశ్రయం భారతదేశంలోని ఢిల్లీ, లె, శ్రీనగర్ వంటి అనేక నగరాలకు విమాన సర్వీసులను నిర్వహిస్తుంది.^[3]

చరిత్ర

జమ్మూ శివాలికుల పాలకుల పాలనలో, 1765 తరువాత, జమ్మూ ప్రాంతంలో దేవాలయ నిర్మాణ కార్యకలాపాలు పెరిగాయి, ఇది 19 వ శతాబ్దం ప్రారంభ కాలంలో కూడా కొనసాగింది. పాలకులు ఇటుకతో మురి ఆకారపు దేవాలయాలను నిర్మించారు, ప్రతి టవర్‌ను శిఖర (పెరుగుతున్న టవర్) ఆకారంలో ప్రకాశవంతమైన కలషాలతో కిరీటం చేశారు. అలాంటి ఒక ఆలయ సముదాయాన్ని 1822 లో (1835 లో కూడా ప్రస్తావించారు ^[4] ) జమ్మూ పాలకుడు గులాబ్ సింగ్, అతని గురువు బాబా ప్రేమ్ దాస్‌కు అంకితం చేశారు. ^[5] దీని నిర్మాణం 1860 లో అతని కుమారుడు మహారాజా రణబీర్ సింగ్ చేత పూర్తయింది. ^[4] అయితే, ఒక శాసనం ప్రకారం బ్రాహ్మిని స్క్రిప్ట్ ( తక్రీ ఆలయ ప్రవేశద్వారం వద్ద), గులాబ్ సింగ్, అతని సోదరుడు ధ్యాన్ సింగ్ మహంత్ జగన్నాథుని గౌరవార్ధం 1827 లో ఆలయ నిర్మాణ ఘనతను. ^[5]

లైబ్రరీ, మత పాఠశాల

రణబీర్ సింగ్ పాలనలో, ఆలయ సముదాయం ఒక పాఠాల (పాఠశాల) ను ప్రారంభించింది, ఇది అన్ని కులాలు, తరగతుల విద్యార్థులను స్వాగతించింది. ఈ ఆలయంలో 6,000 మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లతో ఒక లైబ్రరీ ఉంది. ఇవి ఎక్కువగా పందొమ్మిదవ శతాబ్దంలో లైబ్రరీ చేత నియమించబడిన లేఖరులచే, శారదా ఒరిజినల్స్ నుండి దేవనాగరిలో, అమ్మకానికి అందుబాటులో లేని మాన్యుస్క్రిప్ట్స్ నుండి తయారు చేసిన కాపీలు.^[6] 19 వ శతాబ్దంలో, శారదా లిపిలో డజను అరుదైన సంస్కృత బిర్చ్ బెరడు సంకేతాలు ఉత్సుకతతో ఉన్నాయి. స్టెయిన్ సూచించిన సేకరణలో వేద సాహిత్యం, వ్యాకరణం, నిఘంటువు, ప్రోసోడి, సంగీతం, వాక్చాతుర్యం, కావ్య, నాటకం, కల్పిత కథలు, ధర్మసూత్రాలు, మీమాంసా, వేదాంత, సాంఖ్య, యోగా, న్యా, ఆర్కిటెక్చర్ న్యాయ,జ్యోతిష్యం, పురాణాలు, భక్తి, తంత్రం.^[7]

సింగ్ ఒక అనువాద కేంద్రానికి నిధులు సమకూర్చాడు, అరబిక్, పెర్షియన్ భాషలలోని పాఠాలను సంస్కృతంలోకి అనువదించే ప్రయత్నాన్ని చేర్చాడు.^[8] జుట్షి ప్రకారం, ఈ అంతర్-మత చొరవ అతని సమకాలీనులచే ప్రశంసించబడింది. ^[9]

రఘునాథ్ ఆలయం శారదా లిపి మాన్యుస్క్రిప్ట్స్ యొక్క ముఖ్యమైన పండితుల మూలంగా ఉంది, కాశ్మీర్ సంప్రదాయం యొక్క హిందూ, బౌద్ధ గ్రంథాల యొక్క అతిపెద్ద సేకరణలలో ఒకటి.^[10] రఘునాథ్ ఆలయం అది కలిగి ఉన్న మాన్యుస్క్రిప్ట్స్ యొక్క డిజిటలైజేషన్ చొరవ యొక్క ప్రారంభ ప్రమోటర్, భారతదేశంలోని ఇతర ప్రాంతాల నుండి పురాతన లిఖిత ప్రతులను డిజిటలైజ్ చేయడానికి ఇగంగోత్రి చొరవను ప్రారంభించింది.^[11]

తీవ్రవాదుల దాడి

2002 మార్చి 30న, ఒక తీవ్రవాద సంస్థ మొదట మార్కెట్ ప్రాంతంలో గ్రెనేడ్‌లతో దాడి చేసి, ఆలయంలోకి ప్రవేశించి అక్కడ కాల్పులు ప్రారంభించింది. భద్రతా బలగాలు వారిని చుట్టుముట్టాయి. నలుగురు భద్రతా బలగాలు, ఇద్దరు ఉగ్రవాదులు సహా పది మంది మృతి చెందగా, పలువురు గాయపడ్డారు. రెండవ దాడి 2002 నవంబరు 24న ఆలయంలో హిందువులు పూజలు చేస్తున్నప్పుడు జరిగింది; ఈ దాడికి లష్కరే తోయిబా బాంబర్లు పాల్పడ్డారు, దీని ఫలితంగా 13 మంది భక్తులు మరణించారు, 40 మందికి పైగా గాయపడ్డారు.[12]

మూలాలు

1. Krishna Chaitanya (1976). A History of Indian Painting: The modern period. Abhinav Publications. p. 18. ISBN 978-81-7017-310-6.
2. Robert W. Bradnock (1994). South Asian Handbook. Trade & Travel Publications. p. 465.
3. Travel House Guide to Incredible India. Travel House. 2004. p. 22. ISBN 978-81-241-1063-8.
4. Harappa, p. 401. sfn error: no target: CITEREFHarappa (help)
5. Warikoo2009, p. 97. sfn error: no target: CITEREFWarikoo2009 (help)
6. {{Cite book| title= Catalogue of the Sanskrit manuscripts in the Raghunatha Temple library of His Highness the Maharaja of Jammu and Kashmir. Prepared for the Kashmir state council by M.A. Stein, ...|last=Stein|first=Aurel|date=1894|publisher=Nirnaya-Sagara Press|url= https://archive.org/details/JammuKashmirSteinManuscriptInRaghunathaTempleOfMaharaja/page/n19%7Clocation=Bombay%7Cpage=%7Cpages=introduction, iv and note 2|language=English|format=|oclc=459043967|chapter-url=}
7. {{Cite book| title= Catalogue of the Sanskrit manuscripts in the Raghunatha Temple library of His Highness the Maharaja of Jammu and Kashmir|last=Stein|first=Aurel|date=1894|publisher=Nirnaya-Sagara Press|url= https://archive.org/details/JammuKashmirSteinManuscriptInRaghunathaTempleOfMaharaja/page/n11%7Clocation=Bombay%7Cpages=Section II and III|language=English|format=|oclc=459043967|chapter-url=}
8. K. Paul Johnson (1994). The Masters Revealed: Madame Blavatsky and the Myth of the Great White Lodge. State University of New York Press. pp. 133–135. ISBN 978-0-7914-2064-5.
9. Zutshi 2004, p. 172. sfn error: no target: CITEREFZutshi2004 (help)
10. Vishwa Adluri; Joydeep Bagchee (2018). Philology and Criticism: A Guide to Mahbhrata Textual Criticism. Anthem Press. p. 239. ISBN 978-1-78308-578-1.
11. eGangotri Manuscript Digital Archive Initiative, Raghunath Temple, Dharmartha Trust Initiative; Sri Rambira Raghunatha Temple Manuscript Library, Jammu, University of Tokyo, Japan
12. Amy Waldman (November 25, 2002), 10 Killed in Attack on Temple in Kashmir, The New York Times