Тоҷикони Покистон

Тоҷикони Покистон
Шумора
  • 1 200 000 тан
Сукунат

Тоҷикон дар Покистон (урду: تاجک پاکستان میں, پاکستان کے تاجک, англ. Tajiks in Pakistan, Pakistani Tajiks) — сокинони Покистон мебошанд, ки аз наслҳои тоҷикӣ пайдо шудаанд. Ва онҳоро сватийӣ меноманд. Онҳо тақрибан 1 200 000 нафар мебошанд. Аммо афғонҳои пуштунишуда, ки пайдоиши этникии худро намедонанд, тақрибан ба 4 млн нафар мерасанд ва мумкин ба гурӯҳи этникии тоҷикон дохил бошанд.

Мувофиқи маълумоти Вазорати давлатҳо ва минтақаҳои наздисарҳадӣ дар соли 2005, ҳадди аққал 7,3 % аҳолии афғонони Покистон ё тақрибан 221,000 нафар зиндагӣ мекунанд, ҳамчун тоҷикони этникӣ ба қайд гирифта шуда буданд.[1][2] Ғайр аз ин, муҳоҷирони тоҷик аз Тоҷикистон низ ҳастанд.[3] дар ҳоле ки баъзе тоҷикон аз Синсзяни Чин дар қисмҳои шимолии Покистон сукунат доранд.

Таърих

[вироиш | вироиши манбаъ]
Шумораи сулолаи Сомониён (819—999), ки «нахустин давлати тоҷикон» дониста мешавад.[4]

Дар асрҳои нуҳум ва даҳум, минтақаҳои ғарбии Покистон як қисми Империяи Сомониён буданд, ки сулолаи эронии решаҳои тоҷикӣ буданд.[4] Сулолаи Сомониён инчунин «нахустин давлати тоҷикон» номида мешавад. Сулолаи Гурид[5][6] ва давлати Вассалии Свотии Тоҷик бо номи Габари Пахлӣ, ки дар асрҳои 9 ва 12 мавҷуд буданд, инчунин дар қисмҳои Покистони муосир ҳукмрон буданд.[7]

Покистон ва Тоҷикистонро рахи танги қаламрави Афғонистон бо номи Долони Вахон ҷудо мекунад.[8]

Ҷамъиятшиносӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Водиҳои Гоҷал, Ишкоман ва Ясин дар шимоли минтақаи Гилгит-Балтистони Покистон ва инчунин ноҳияи Читрал истиқоматкунандагони назарраси тоҷикони помирӣ бо номи вахониҳо мебошанд.[9][10][11][12] Онҳо бо забони вахӣ гап мезананд, ки яке аз шохаҳои забони форсӣ аст. Ассотсиатсияи фарҳангии Вахии Тоҷикистон фарҳанги Вахиро дар Покистон муаррифӣ ва тарғиб мекунад.[13][14]

Илова бар ин, тибқи барӯйхатгирии Вазорати Иёлоти Муттаҳида ва Минтақаҳои Сарҳадӣ, дар соли 2005 дар Покистон 221.725 тоҷикони афғон зиндагӣ мекарданд.[1][2][15] Онҳо дар байни ҷараёни бузурги муҳоҷирони афғон ба Покистон пас аз сар задани Ҷанги Шӯравӣ ва Афғонистон дар соли 1979 буданд, дигарон бошанд, дар давоми ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992 ва 1996 оғоз ёфтанд, то аз режими Толибон, дигаронашон дар ҷанги баъди соли 2001 дар Афгонистон гуреза шудаанд фирор кардаанд.[16] Тоҷикон 7,3 % аҳолии Афғонистонро дар Покистон ташкил медиҳанд, ки ин дуюмин қавмияти пас аз паштунҳост, ки 81,5 % муҳоҷиронро ташкил медиҳанд. Барӯйхатгирӣ нишон дод, ки онҳо ба 42,480 оила тақсим карда шуданд. Аз рӯи таносуби ҷинсӣ 112,819 нафар (50,9 %) мардон ва 108 906 (49,1 %) занон мебошанд.

Гирифтани рақамҳои такмилдода ҳанӯз душвор аст, зеро аксари тоҷикон дар солҳои охир ба Афғонистон баргаштанд ё дар хориҷа муҳоҷир шудаанд,[16][17] дар ҳоле ки баъзеҳо раводидҳои худро барзиёд иҷро мекунанд ё ҳуҷҷатҳои дурусти будубош ва сафари онҳоро надоранд, вақте инро мақомоти ҳифзи ҳуқуқ месанҷанд.[18][19][20]

Дар Балуҷистон, дар соли 2005 тақрибан 43,000 шаҳрванди Афғонистон, ки дар ин вилоят зиндагӣ мекарданд, тоҷик буданд.[21] Тоҷикон дар Кветта асосан дар корҳои рӯҳонӣ ва ба ҳайси муаллим кор мекарданд. Дар муқоиса бо ҳамтоёни афғонияшон аз дигар миллатҳо онҳо дар вазъи иҷтимоиву иқтисодӣ бойтар буданд.

Шумораи ками тоҷикон инчунин дар маркази пойтахти Исломобод-Равалпинди[22] ва дар Карачи дар Синд,[23] ки шумораи аҳолии онҳо дар соли 2004 то 20,000 нафар зиндагӣ мебуд, истиқомат мекарданд.[17] Ҷалбкунӣ ба ҳаёти иҷтимоию иқтисодии шаҳри Карачӣ барои тоҷикон ва дигар ҷамоатҳои хурдтар назар ба паштунҳои афғон, ки нисбатан хуб муттаҳид шудаанд, душвортар мегардад.

Дар давоми солҳои 90-ум, дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, аз 700 то 1200 нафар шаҳрвандони Тоҷикистон ба Покистон ворид шуданд, асосан ба ҳайси донишҷӯён, ва фарзандони гурезаҳои тоҷик дар Афғонистон. Соли 2002 тақрибан 300 нафар хоҳиш карданд, ки ба ватан баргарданд ва бо кумаки СБМ, Раёсати Комиссари Олии СММ ва мақомоти ҳарду кишвар ба ватан баргардонида шуданд.[3] Дар соли 2009, тақрибан 140 донишҷӯи тоҷик дар донишгоҳҳои Покистон таҳсил мекарданд.[24]

Созмонҳо

[вироиш | вироиши манбаъ]

Тоҷикистон дар Исломобод сафорат дорад.[25] ва консулгариҳои фахрӣ дар Карачи,[26] Лоҳор ва Пешовар мавҷуд аст.[27] Ширкатҳои ҳавопаймоӣ, аз қабили Тоҷик Эйр ва Сомон Эйр ҳавасмандии тиҷориро изҳор намуда, қаблан парвоз мекарданд, ки Душанбе ва Покистонро бо мақсади мусоидат ба рафтуомади сайёҳон ва корчаллонҳо байни ду кишвар мепайвандонданд.[28][29][30] Ҷашнҳои миллӣ, ба монанди Рӯзи истиқлоли Афғонистон ва Рӯзи истиқлоли Тоҷик аз ҷониби диаспораи тоҷикон ҷашн гирифта мешаванд.[31]

Нигористон

[вироиш | вироиши манбаъ]

Нигаред

[вироиш | вироиши манбаъ]

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ 1.0 1.1 Census of Afghans in Pakistan 2005. UNHCR (2005). 16 май 2019 санҷида шуд.
  2. ↑ 2.0 2.1 Afghan Refugees: Current Status and Future Prospects. Congressional Research Service (26 January 2007). — «The census found 3,049,268 Afghans living in Pakistan, 42% of them in camps and 58% in urban areas. Over 81% of the Afghans were Pashtuns, with much smaller percentages of Tajiks, Uzbeks, Turkmen, and other ethnic groups (see Figure 1).»  1 май 2019 санҷида шуд.
  3. ↑ 3.0 3.1 United Nations High Commissioner for Refugees. Long-time Tajik refugees return home from Pakistan. UNHCR (1 октябри 2002). 11 июни 2012 санҷида шуд.
  4. ↑ 4.0 4.1 Lena Jonson (25 August 2006). Tajikistan in the New Central Asia: Geopolitics, Great Power Rivalry and Radical Islam. I.B.Tauris. pp. 18–. ISBN 978-1-84511-293-6. For more than 100 years the Samanids ruled most of Central Asia and parts of present-day Afghanistan, Iran, Pakistan and India. The Samanid Empire is regarded as the first Tajik state... 
  5. ↑ Encyclopaedia Iranica, «Ghurids», C.E. Bosworth, (LINK): «... The Ghurids came from the Šansabānī family. The name of the eponym Šansab/Šanasb probably derives from the Middle Persian name Wišnasp (Justi, Namenbuch, p. 282).... The chiefs of Ḡūr only achieve firm historical mention in the early 5th/11th century with the Ghaznavid raids into their land, when Ḡūr was still a pagan enclave. Nor do we know anything about the ethnic stock of the Ḡūrīs in general and the Šansabānīs in particular; we can only assume that they were eastern Iranian Tajiks.... The sultans were generous patrons of the Persian literary traditions of Khorasan, and latterly fulfilled a valuable role as transmitters of this heritage to the newly conquered lands of northern India, laying the foundations for the essentially Persian culture which was to prevail in Muslim India until the 19th century....»
  6. ↑ Encyclopaedia of Islam, «Ghurids», C.E. Bosworth, Online Edition, 2006: «… The Shansabānīs were, like the rest of the Ghūrīs, of eastern Iranian Tājik stock …»
  7. ↑ Akhunzada. The lost Tajiks of Pakistan, The Friday Times (4 August 2017). Бойгонӣ шудааст 15 феврали 2019  сол. Проверено 6 май 2019.
  8. ↑ Yasmeen Niaz Mohiuddin (2007). Pakistan: A Global Studies Handbook. ABC-CLIO. pp. 18–. ISBN 978-1-85109-801-9. The Chitral and Kalash valleys of the Hindu Kush Mountains are located north of the Swat Valley in the Chitral district of the North-West Frontier Province and are bordered by Afghanistan on the north, south, and west. The Wakhan Corridor separates Chitral from Tajikistan. 
  9. ↑ James B. Minahan (10 February 2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. pp. 215–. ISBN 978-1-61069-018-8. 
  10. ↑ William Frawley (May 2003). International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set. Oxford University Press, USA. pp. 1–. ISBN 978-0-19-513977-8. 
  11. ↑ Felmy, Sabine (1996). The voice of the nightingale: a personal account of the Wakhi culture in Hunza. Karachi: Oxford University Press. p. 4. ISBN 0-19-577599-6. 
  12. ↑ Sehar. Walking with the Wakhi, The Express Tribune (21 October 2012). Проверено 6 май 2019.
  13. ↑ Hermann Kreutzmann (28 September 2006). Karakoram in Transition: Culture, Development and Ecology in the Hunza Valley. OUP Pakistan. ISBN 978-0-19-547210-3. 
  14. ↑ Gernot Windfuhr (13 May 2013). The Iranian Languages. Routledge. pp. 826–. ISBN 978-1-135-79703-4. 
  15. ↑ Wee. The Tajik People. World Atlas (25 April 2017). — «Tajik diaspora occurs in Afghanistan (9,450,000), Tajikistan (6,787,000), Uzbekistan (1,420,000), Pakistan (220,000), China (34,000), Russia (201,000), United States (52,000), Kyrgyzstan (47,500), Canada (15,870), and Ukraine (4,255).»  14 май 2019 санҷида шуд.
  16. ↑ 16.0 16.1 Redden. Feature: Karachi exodus leaves rest of Afghan refugees pondering future, UNHCR (28 October 2002). Проверено 14 май 2019. «"I do want to go back, but God knows when," said Mohammed Islam, a Tajik from the northern Afghan province of Baghlan who left his country 20 years ago. "If the government helps us with housing or setting up a business, I will go."».
  17. ↑ 17.0 17.1 Laurent Gayer (2014). Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City. Oxford University Press. p. 24. ISBN 978-0-19-935444-3. Most of these Afghan refugees were of Pashtun stock but Karachi also became home to smaller contingents of Uzbeks (30,000 to 40,000 according to some estimates) and Hazaras and Tajiks (20,000 each). 
  18. ↑ Scores of Uzbeks, Tajiks held in Karachi forces operation, Geo News (15 June 2014). Проверено 1 май 2019.
  19. ↑ Some 61 Afghans, Tajiks held across Karachi, Dawn (30 October 2009). Проверено 1 май 2019.
  20. ↑ Afghans, Tajiks held at Sindh, Punjab border, Dawn (17 October 2009). Проверено 15 май 2019.
  21. ↑ Afghans in Quetta: Settlements, Livelihoods, Support Networks and Cross-Border Linkages. Collective for Social Science Research (January 2006). 1 май 2019 санҷида шуд.
  22. ↑ Tan. UNHCR, Pakistan address complaints from harassed Afghan refugees, UNHCR (24 May 2002). Проверено 6 май 2019.
  23. ↑ Marcello Balbo (2005). International Migrants and the City: Bangkok, Berlin, Dakar, Karachi, Johannesburg, Naples, São Paulo, Tijuana, Vancouver, Vladivostok. UN-HABITAT. pp. 157, 178. ISBN 978-92-1-131747-3. Afghan migration into Karachi also features other groups, including Persian-speaking communities such as Tajiks... Migrants from Afghanistan are relatively underprivileged, and among Afghans some (such as the Tajiks) are clearly more insecure and vulnerable than others. 
  24. ↑ Pakistan Study Centre in Tajikistan. Embassy of Pakistan in Tajikistan (5 May 2009). — «Around 142 Tajik students are studying at the universities of Pakistan in 2009...»  1 май 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 марти 2012.
  25. ↑ Home page. Embassy of Tajikistan to Pakistan. 1 май 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 1 августи 2019.
  26. ↑ Hasanova. Tajik leader inaugurates Tajik Consulate General in Karachi, Asia Plus (11 March 2011). Бойгонӣ шудааст 15 май 2019  сол. Проверено 15 май 2019.
  27. ↑ Tajikistan comes to the party!, Pakistan Today (15 May 2012). Бойгонӣ шудааст 14 май 2019  сол. Проверено 14 май 2019.
  28. ↑ How Somon Air is reaching new peaks. Routes Online (19 September 2018). — «In Uzbekistan, there are 15 million Tajik people split between [the cities of] Tashkent, Samarkand and Bukhara. Those are clear destinations that we are looking at and have negotiated rights for. We’ve got Afghanistan, which has more than ten million Tajiks… There’s Pakistan as well – Islamabad or Karachi...»  14 май 2019 санҷида шуд.
  29. ↑ Korenyako. Somon Air to launch services to Afghanistan, Pakistan. Rusavia Insider (25 April 2016). — «Bandishoyev says that both Tajik tourists and businesspeople are interested in the establishment of an air route to Lahore.»  14 май 2019 санҷида шуд.
  30. ↑ Tajikistan willing to resume direct flights to Pakistan, Pakistan Today (25 November 2018). Бойгонӣ шудааст 29 марти 2019  сол. Проверено 14 май 2019.
  31. ↑ Diplomatic Enclave: National Day of Tajikistan celebrated, The News (14 September 2008). Проверено 1 май 2019.