กระทรวงกลาโหม (ประเทศไทย)

กระทรวงกลาโหม
Ministy of Defense
เครื่องหมายราชการ
ตราจักร สมอ และปีก ภายใต้พระมหามงกุฎ
ตราพระคชสีห์

อาคารศาลาว่าการกระทรวงกลาโหมตรงข้ามวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
ภาพรวมกระทรวง
ก่อตั้ง8 เมษายน พ.ศ. 2430; 137 ปีก่อน (2430-04-08)
กระทรวงก่อนหน้า
  • กรมยุทธนาธิการ (พ.ศ. 2430 – พ.ศ. 2435)
ประเภทกระทรวง
เขตอำนาจทั่วราชอาณาจักร
สำนักงานใหญ่เลขที่ 7 ถนนสนามไชย แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
งบประมาณต่อปี200,213,262,600 บาท
(พ.ศ. 2568)[1]
รัฐมนตรี
รัฐมนตรีช่วย
ฝ่ายบริหารกระทรวง
ต้นสังกัดกระทรวงรัฐบาลไทย
เว็บไซต์เว็บไซต์ของกระทรวง

กระทรวงกลาโหม (อังกฤษ: Ministry of Defence) เป็นหน่วยงานราชการส่วนกลางประเภทกระทรวงของไทย มีหน้าที่ป้องกันประเทศ เพิ่มขีดความสามารถ และรักษาผลประโยชน์ของชาติ สร้างความร่วมมือด้านความมั่นคงกับประเทศเพื่อนบ้าน ประเทศในกลุ่มอาเซียน และมิตรประเทศ เพื่อลดความหวาดระแวงสร้างสันติภาพ ให้ความสำคัญในการตอบสนองนโยบายเร่งด่วนของคณะรัฐมนตรี ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินการของกระทรวงกลาโหม ตลอดจนภารกิจอื่นตามที่ได้รับมอบหมายเป็นการเฉพาะ และมีหน้าที่พิทักษ์รักษาสถาบันพระมหากษัตริย์ ทั้งในฐานะที่พระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขของประเทศ และทรงดำรงตำแหน่งจอมทัพไทย รวมทั้งสนับสนุนการดำเนินการตามพระราชประสงค์

ประวัติ

[แก้]

กระทรวงกลาโหมตั้งอยู่ที่แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ตรงข้ามวัดพระศรีรัตนศาสดาราม เดิมเป็นโรงช้าง โรงม้า และโรงสีข้าวของทหาร ในสมัยรัชกาลที่ 5 จอมพล เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) ได้กราบบังคมทูลขอพระบรมราชานุญาตสร้างเป็นโรงทหารถาวรขึ้น ต่อมาจึงจัดตั้งเป็นกระทรวงกลาโหม

ภาพถ่ายหน้าศาลาว่าการกระทรวงกลาโหม

กลาโหม สัณนิษฐานว่ามาจากคำ 2 คำ คือ กลา แปลว่า สถานที่ และ โหม แปลว่า ไฟ ดังนั้น กลาโหม จึงแปลว่า กองไฟ . เนื่องจากสมัยก่อนในการทำศึก แม่ทัพนายกองจะมาล้อมรอบกองไฟ เพื่อปรึกษาหารือและวางแผนการรบกันที่ข้างกองไฟ จึงเป็นที่มาของชื่อกลาโหม และอีกความหมายหนึ่ง กองไฟในเวลากลางคืน ย่อมทำให้สัตว์ป่า ไม่กล้าเข้าใกล้ทำภยันตรายแก่บุคคลที่เดินป่าอยู่ข้างกองไฟ เปรียบได้กับศัตรูก็ไม่กล้าเข้ามาทำอันตรายคนในแผ่นดินเกิดเพราะเกรงใจการมีอยู่ของทหารกล้าเช่นเดียวกับการมีอยู่ของกองไฟในป่า

สัญลักษณ์

[แก้]

กระทรวงกลาโหมมีตราที่ใช้เป็นสัญลักษณ์ของกระทรวงอยู่ 2 อย่าง ได้แก่

ตราพระคชสีห์

[แก้]

ในพระธรรมนูญใช้ตรากล่าวไว้ว่า ตราพระคชสีห์เป็นตราของเจ้าพระยามหาเสนาบดี ผู้ดำรงตำแหน่งสมุหพระกลาโหมในระบบการปกครองแบบจตุสดมภ์ มีทั้งตราใหญ่ ตรากลาง และตราน้อย เมื่อมีการจัดรูปแบบการบริหารราชการแผ่นดินส่วนกลางเป็น 12 กระทรวงในปี พ.ศ. 2435 ตำแหน่งสมุหพระกลาโหมได้เปลี่ยนแปลงมาเป็นตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกลาโหม มีหน้าที่ดูแลกิจการทหารทั้งหมดของประเทศ ตราพระคชสีห์จึงใช้เป็นตราประจำตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกลาโหมสืบมาจนกระทั่งถึงสมัยเปลี่ยนแปลงการปกครอง จึงมีการเปลี่ยนแปลงแบบตราสำหรับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมเสียใหม่ในปี พ.ศ. 2482 (ตามหลักฐานที่ปรากฏในราชกิจจานุเบกษา) อย่างไรก็ตาม ตราพระคชสีห์ยังคงนับเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของกระทรวงกลาโหม และถูกใช้เป็นองค์ประกอบในการออกแบบตราสัญลักษณ์ต่าง ๆ เพื่อสีอความหมายถึงข้าราชการฝ่ายทหารสืบมาจนถึงปัจจุบัน

ตราจักรสมอปีก

[แก้]

ตราจักรสมอปีกปรากฏหลักฐานครั้งแรกในประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง กำหนดภาพเครื่องหมายราชการ ตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายราชการ พุทธศักราช 2482 ลงวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2482 ตีพิมพ์ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 56 วันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2482 หน้า 2373 ซึ่งบรรยายลักษณะไว้ดังนี้

เครื่องหมายราชการส่วนรวมแห่งกระทรวงกลาโหม

ตราประจำรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม เป็นรูปจักร มีสมอสอดขัดในวงจักร ด้านซ้ายขวามีรูปปีกนกกางอยู่ภายใต้รูปพระมหามงกุฎ (ไม่จำกัดสีและขนาด)

นอกจากนี้ในประกาศดังกล่าวยังลงภาพเครื่องหมายราชการของกระทรวงกลาโหมในหน่วยที่ไม่ขึ้นหน่วยกองทัพ ตีพิมพ์ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 56 วันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2482 หน้า 2375 ซึ่งบรรยายลักษณะของเครื่องหมายไว้ว่า

เครื่องหมายราชการในหน่วยที่ไม่ขึ้นหน่วยกองทัพ เป็นรูปจักรมีสมอสอดขัดในวงจักร ด้านซ้ายขวามีรูปปีกนกกาง (ไม่จำกัดสีและขนาด)

ตราจักรสมอปีกทั้งสองแบบนี้นับเป็นเครื่องหมายราชการตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายราชการ พุทธศักราช 2482 ซึ่งส่วนราชการต่าง ๆ ในสังกัดกระทรวงกลาโหมได้ใช้เป็นต้นแบบในการออกแบบเครื่องหมายราชการประจำสังกัดของตนมาถึงปัจจุบัน

สำหรับความหมายของตราจักรสมอปีก สื่อความหมายถึงเหล่าทัพทั้งสามเหล่าซึ่งรวมกันเป็นกองทัพไทย ได้แก่

  • จักร หมายถึงกองทัพบก
  • สมอ หมายถึงกองทัพเรือ
  • ปีก หมายถึงกองทัพอากาศ

หน่วยงานในสังกัด

[แก้]
บริเวณด้านหน้ากระทรวงกลาโหม

กระทรวงกลาโหม มีการแบ่งส่วนราชการระดับกรมออกเป็น 5 หน่วยงาน ตามพระราชบัญญัติจัดระเบียบราชการกระทรวงกลาโหม พ.ศ. 2551[2] และพระราชบัญญัติจัดระเบียบราชการกระทรวงกลาโหม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2556[3] ดังนี้

หน่วยงานในกำกับดูแล

[แก้]

กระทรวงกลาโหม มีองค์การมหาชน รัฐวิสาหกิจ และองค์การของรัฐในความกำกับดูแล ดังนี้

หน่วยงานในอดีต

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๘, เล่ม ๑๔๑ ตอนที่ ๕๙ ก หน้า ๙, ๓๐ กันยายน ๒๕๖๗
  2. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติระเบียบราชการกระทรวงกลาโหม พ.ศ. 2551 เล่ม 125 ตอนที่ 26 ก วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2551 หน้า 35
  3. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติระเบียบราชการกระทรวงกลาโหม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2556 เล่ม 130 ตอนที่ 109 ก วันที่ 20 พฤศจิกายน 2556 หน้า 1

ดูเพิ่ม

[แก้]
วิกิซอร์ซ มีงานต้นฉบับเกี่ยวกับ:
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ กระทรวงกลาโหม (ประเทศไทย)

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]

13°45′06″N 100°29′42″E / 13.751683°N 100.494862°E / 13.751683; 100.494862