อักษรมอญ
| อักษรมอญ | |
|---|---|
| ชนิด | |
ช่วงยุค | พุทธศตวรรษที่ 11 (คริสต์ศตวรรษที่ 6) –ปัจจุบัน |
| ทิศทาง | ซ้ายไปขวา  |
| ภาษาพูด | ภาษามอญ |
| อักษรที่เกี่ยวข้อง | |
ระบบแม่ | |
ระบบลูก | อักษรพม่า อักษรไทใหญ่ อักษรธรรมล้านนา อักษรธรรมลาว อักษรไทลื้อ |
| ยูนิโคด | |
ช่วงยูนิโคด | U+1000–U+109F Myanmar U+AA60–U+AA7F Myanmar Ext-A U+A9E0–U+A9FF Myanmar Ext-B |
อักษรมอญ (มอญ: အက္ခရ်မန်, အခဝ်မန်; พม่า: မွန်အက္ခရာ) เป็นตัวอักษรที่พัฒนามาจากอักษรพราหมี ผ่านทางอักษรปัลลวะ และเป็นแม่แบบของอักษรอื่น เช่น อักษรพม่า อักษรไทย อักษรลาว อักษรล้านนา อักษรไทลื้อ และอักษรธรรมที่ใช้เขียนคัมภีร์ในอักษรธรรมล้านนาและอักษรธรรมลาว อักษรมอญ เป็นอักษรที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับอักษรพม่ามาก และสามารถนำไปใช้แทนอักษรพม่าได้ทุกตัว แต่อักษรพม่าไม่สามารถใช้แทนอักษรมอญได้ทุกตัว เพราะอักษรมอญมีตัวอักษรที่เพิ่มขึ้นมาจากอักษรพม่าปกติ
ประวัติ
[แก้]อักษรมอญโบราณ (มอญ: မအခဝ်လိက်မန်တြေံ) พัฒนามาจากอักษรยุคหลังปัลลวะ พบจารึกอักษรนี้ในเขตหริภุญชัย เช่นที่ จารึกแม่หินบดเวียงมะโน[2] เวียงเถาะ อักษรมอญถูกพัฒนาขึ้นใช้ก่อนอักษรขอม และแตกต่างจากอักษรขอมที่พัฒนาจากอักษรในอินเดียใต้เช่นเดียวกันคือ อักษรมอญตัดบ่าอักษรออกไป ทำให้รูปอักษรค่อนข้างกลม ส่วนอักษรขอมเปลี่ยนบ่าอักษรเป็นศกหรือหนามเตย
อักษรมอญ ที่เก่าแก่ที่สุดนั้น ค้นพบที่จังหวัดนครปฐม ในประเทศไทย หลักฐานที่พบคือ จารึกวัดโพธิ์ร้าง อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 เป็นอักษรมอญโบราณที่เก่าแก่ที่สุด ในบรรดาจารึกภาษามอญที่ได้ค้นพบ ในแถบอุษาคเนย์ทั้งหมด ปรากฏเป็นจารึกที่เขียนด้วยตัวอักษรปัลลวะ ที่ยังไม่ได้ดัดแปลงให้เป็น อักษรมอญ และได้พบอักษรที่มอญประดิษฐ์เพิ่มขึ้น เพื่อให้พอกับเสียงในภาษามอญ แสดงว่ามอญใช้อักษรปัลลวะในการสื่อสาร[3] อักษรที่ประดิษฐ์เพิ่มนี้ยังได้พบในจารึกเสาแปดเหลี่ยมที่ศาลสูง เมืองลพบุรี ข้อความที่จารึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา สันนิษฐานว่า จารึกในราวพุทธศตวรรษที่ 14–15 อักษรจารึกในศิลาหลักนี้ เรียกว่า ตัวอักษรหลังปัลลวะ[4]
สมัยกลาง
[แก้]
- จารึกในประเทศพม่าภาคเหนือ ส่วนมากได้จากเมืองพะขัน และเมืองแปร ศิลาจารึกเหล่านี้ สร้างขึ้นในรัชสมัยของพระเจ้าอโนรธา กษัตริย์พุกามประมาณ พ.ศ. 1600 เป็นต้นมา พม่ารับอักษรมอญมาใช้เขียนภาษาพม่าเป็นครั้งแรก
- ศิลาจารึกพบที่วัดมหาวันจังหวัดลำพูน ลักษณะอักษรเป็นจารึกในสมัยพุทธศตวรรษที่ 17 กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณ ซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับตัวอักษรที่ปรากฏบนจารึกเมียเซดี ของพระเจ้าจานสิตา กษัตริย์พุกาม ซึ่งจารึกไว้เมื่อ พ.ศ. 1628 และ 1630 ดังนั้นจารึกหลักนี้จึงน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 เช่นเดียวกัน[5]
- จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว) จารึกหลักนี้ถูกพบเมื่อ พ.ศ. 2460 โดยบัญชีทะเบียนพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย จังหวัดลำพูน ระบุว่าพบจารึกดังกล่าวที่วัดดอน ซึ่งอยู่ราว 250 เมตร ทางทิศตะวันออกของเมืองลำพูน ในบริเวณทิศตะวันออกของวัดต้นแก้ว มีรูปอักษรมอญโบราณ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17[6]
- จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด) พบที่ฐานพระเจดีย์ด้านทิศตะวันออกของวัดจามเทวีหรือกู่กุด อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน มีรูปอักษรมอญโบราณ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17[7]
- จารึกธรรมมิกราชา พบจารึกดังกล่าวที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติหริภุญไชย จังหวัดลำพูน กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณซึ่งมีลักษณะเช่นเดียวกับจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว) และจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด) ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17[8]
- จารึกวิหารโพธิ์ลังกา พบจารึกหลักนี้ที่วิหารโพธิ์ลังกา วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2514 พบว่าภาษาที่ใช้ในจารึกมีทั้งภาษามอญโบราณและพม่าโบราณ โดยมีคำบาลีสันสกฤตปะปน สันนิษฐานว่าน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 18-19[9]
- จารึกในประเทศพม่าตอนใต้ เป็นจารึกของพระเจ้าธรรมเจดีย์ (พ.ศ. 2003–2034)
ประมาณพุทธศตวรรษที่ 16–17 ตัวอักษรมอญแบบปัลลวะได้คลี่คลายมาเป็นตัวอักษรสี่เหลี่ยมที่เรียกว่าอักษรมอญโบราณและเปลี่ยนแปลงขนาดเล็กลงในระยะต่อมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 21 จนกลายเป็นอักษรมอญปัจจุบันซึ่งมีลักษณะกลม ซึ่งเกิดจากอิทธิพลของการจารหนังสือโดยใช้เหล็กจารลงบนใบลาน
| อักษรมอญและพม่า | |||||
| พยัญชนะมอญและพม่า | |||||
| က (k) | ခ (hk) | ဂ (g) | ဃ (gh) | င (ng) | |
| စ (c) | ဆ (hc) | ဇ (j) | ဈ (jh) | ည (ny) | |
| ဋ (t) | ဌ (ht) | ဍ (d) | ဎ (dh) | ဏ (n) | |
| တ (t) | ထ (ht) | ဒ (d) | ဓ (dh) | န (n) | |
| ယ (y) | ရ (r) | လ (l) | ဝ (w) | သ (s) | |
| ဟ (h) | ဠ (l) | (b)* | အ (a) | (b)* | |
| สระลอยพม่า | |||||
| အ (a) | ဣ (i) | ဤ (ii) | ဥ (u) | ဦ (uu) | |
| ဧ (e) | ဩ (o) | ဪ (au) | |||
| สระลอยมอญ | |||||
| အ (a) | အာ (aa) | ဣ (i) | (ii)* | ||
| ဥ (u) | ဥႂ (uu) | ၉ (e) | အဲ (ua) | ဩ (au) | |
| (aau)* | အံ (aom) | အး (a:) | |||
| สระประสม | |||||
| ဢာ (aa) | ဢိ (i) | ဢီ (ii) | ဢု (u) | ဢူ (uu) | |
| ေဢ (e) | ဢဲ (ua) | ေဢာ (au) | |||
| เครื่องหมาย และอักขระพิเศษ | |||||
| ဢံ (อนุนาสิก) | ဢ့ (อนุสวาร) | ||||
| ဢး (Visarga) | ဢ္ (Virama) | ||||
| ၊ (Little Section) | ။ (Section) | ||||
| ၌ (Locative) | ၍ (Completed) | ||||
| ၏ (Genitive) | ၎ (Aforementioned) | ||||
| ၐ (sha) | ၑ (ssa) | ၒ (r) | ၓ (rr) | ၔ (l) | |
| ၕ (ll) | ၖ (r) | ၗ (rr) | ဢၘ (l) | ဢၙ (ll) | |
| ตัวเลข | |||||
| ၀၁၂၃၄၅၆၇၈၉ | ดูที่เลขมอญ และเลขพม่า | ||||
| * มีใช้เฉพาะในภาษามอญ ไม่มีในชุดอักษรพม่า | |||||
 ????? |
หน้านี้มีตัวอักษรพม่าที่อาจจะไม่แสดงผล ควรติดตั้งฟอนต์ยูนิโคด 5.1 สำหรับอักษรพม่า | ||||
สมัยปัจจุบัน
[แก้]- ภาษามอญปัจจุบัน เป็นภาษาในระยะพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมา จนถึงปัจจุบัน นับเป็นระยะเวลาประมาณ 400 ปีเศษ ในยุคนี้เป็นจารึกในใบลาน
ลักษณะ
[แก้]พยัญชนะแบ่งเป็น 2 ชุดคือ พยัญชนะเสียงไม่ก้อง (อโฆษะ เสียงขุ่น) พื้นเสียงเป็นอะ พยัญชนะเสียงก้อง (โฆษะ เสียงใส) พื้นเสียงเป็นเอียะ เมื่อประสมสระ พยัญชนะต่างชุดกันออกเสียงต่างกัน มีรูปพยัญชนะซ้อน เมื่อเป็นตัวควบกล้ำ
ยูนิโคด
[แก้]อักษรมอญในยูนิโคด ใช้รหัสช่วงเดียวกันกับอักษรพม่า เพียงแต่มีส่วนขยายของอักษรมอญเพิ่มขึ้นมาจากอักษรพม่าตามปกติ
| พม่า Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+100x | က | ခ | ဂ | ဃ | င | စ | ဆ | ဇ | ဈ | ဉ | ည | ဋ | ဌ | ဍ | ဎ | ဏ |
| U+101x | တ | ထ | ဒ | ဓ | န | ပ | ဖ | ဗ | ဘ | မ | ယ | ရ | လ | ဝ | သ | ဟ |
| U+102x | ဠ | အ | ဢ | ဣ | ဤ | ဥ | ဦ | ဧ | ဨ | ဩ | ဪ | ါ | ာ | ိ | ီ | ု |
| U+103x | ူ | ေ | ဲ | ဳ | ဴ | ဵ | ံ | ့ | း | ္ | ် | ျ | ြ | ွ | ှ | ဿ |
| U+104x | ၀ | ၁ | ၂ | ၃ | ၄ | ၅ | ၆ | ၇ | ၈ | ၉ | ၊ | ။ | ၌ | ၍ | ၎ | ၏ |
| U+105x | ၐ | ၑ | ၒ | ၓ | ၔ | ၕ | ၖ | ၗ | ၘ | ၙ | ၚ | ၛ | ၜ | ၝ | ၞ | ၟ |
| U+106x | ၠ | ၡ | ၢ | ၣ | ၤ | ၥ | ၦ | ၧ | ၨ | ၩ | ၪ | ၫ | ၬ | ၭ | ၮ | ၯ |
| U+107x | ၰ | ၱ | ၲ | ၳ | ၴ | ၵ | ၶ | ၷ | ၸ | ၹ | ၺ | ၻ | ၼ | ၽ | ၾ | ၿ |
| U+108x | ႀ | ႁ | ႂ | ႃ | ႄ | ႅ | ႆ | ႇ | ႈ | ႉ | ႊ | ႋ | ႌ | ႍ | ႎ | ႏ |
| U+109x | ႐ | ႑ | ႒ | ႓ | ႔ | ႕ | ႖ | ႗ | ႘ | ႙ | ႚ | ႛ | ႜ | ႝ | ႞ | ႟ |
| พม่า ส่วนขยาย-A[1] Official Unicode Consortium code chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+AA6x | ꩠ | ꩡ | ꩢ | ꩣ | ꩤ | ꩥ | ꩦ | ꩧ | ꩨ | ꩩ | ꩪ | ꩫ | ꩬ | ꩭ | ꩮ | ꩯ |
| U+AA7x | ꩰ | ꩱ | ꩲ | ꩳ | ꩴ | ꩵ | ꩶ | ꩷ | ꩸ | ꩹ | ꩺ | ꩻ | ꩼ | ꩽ | ꩾ | ꩿ |
| พม่า ส่วนขยาย-B[1][2] Official Unicode Consortium code chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+A9Ex | ꧠ | ꧡ | ꧢ | ꧣ | ꧤ | ꧥ | ꧦ | ꧧ | ꧨ | ꧩ | ꧪ | ꧫ | ꧬ | ꧭ | ꧮ | ꧯ |
| U+A9Fx | ꧰ | ꧱ | ꧲ | ꧳ | ꧴ | ꧵ | ꧶ | ꧷ | ꧸ | ꧹ | ꧺ | ꧻ | ꧼ | ꧽ | ꧾ | |
ดูเพิ่ม
[แก้]อ้างอิง
[แก้]- เชิงอรรถ
- ↑ Aung-Thwin 2005: 157
- ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกแม่หินบดเวียงมะโน". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- ↑ ตรงใจ หุตางกูร, วชรพร อังกูรชัชชัย, ดอกรัก พยัคศรี, บ.ก. (24 มิถุนายน 2021). "จารึกวัดโพธิ์ร้าง". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- ↑ ตรงใจ หุตางกูร (บ.ก.). "จารึกเสาแปดเหลี่ยม (ลพบุรี)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 มีนาคม 2018. สืบค้นเมื่อ 29 มีนาคม 2016.
- ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (15 กรกฎาคม 2021). "จารึกวัดมหาวัน (ลำพูน)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด)". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (14 กรกฎาคม 2021). "จารึกธรรมมิกราชา". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- ↑ พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, บ.ก. (15 กรกฎาคม 2021). "จารึกวิหารโพธิ์ลังกา". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
- บรรณานุกรม
- พวน รามัญวงศ์ (2005). พจนานุกรมมอญ-ไทย ฉบับมอญสยาม. ศิลปวัฒนธรรม ฉบับพิเศษ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน. ISBN 978-974-323-544-3.
- สุจิตต์ วงษ์เทศ (2005). อักษรไทย มาจากไหน. ศิลปวัฒนธรรม ฉบับพิเศษ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน. ISBN 978-974-323-547-4.
- Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-824-82886-8.
- Bauer, Christian (1991). "Notes on Mon Epigraphy". Journal of the Siam Society. 79 (1): 35. ISSN 0304-226X.
- Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. p. 136. ISBN 978-0-521-80496-7.
- Stadtner, Donald M. (2008). "The Mon of Lower Burma". Journal of the Siam Society. 96: 198. ISSN 0304-226X.
- Sawada, Hideo (พฤษภาคม–มิถุนายน 2013). Some Properties of Burmese Script (PDF). 23rd Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. pp. 1–36. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 20 ตุลาคม 2016. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2017.
- Jenny, Mathias (กรกฎาคม 2015). Foreign Influence in the Burmese Language (PDF). International Conference on Burma/Myanmar Studies Burma/Myanmar in Transition: Connectivity, Changes and Challenges. Chiangmai, Thailand. pp. 1–21.
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]
- Easy Learning Mon – ทางยูทูบ
- Ethnologue เกี่ยวกับภาษามอญ
