การฉีดวัคซีนโควิด-19 ในประเทศอิสราเอล

การฉีดวัคซีนโควิด-19 ในประเทศอิสราเอล
วันที่19 ธันวาคม พ.ศ. 2563 – ปัจจุบัน
ที่ตั้งอิสราเอล
สาเหตุการระบาดทั่วของโควิด-19
เป้าหมายภูมิคุ้มกันหมู่ที่สมบูรณ์ต่อโควิด-19 ในประชากรอิสราเอล
ประธานาธิบดีอิสราเอล ริวเวน ริฟลิน กับผู้เข้ารับการฉีดวัคซีน"บรีไลฟ์" (BriLife) ของสถาบันเพื่อการวิจัยทางชีวภาพแห่งอิสราเอลในการทดลองระยะ B เป็นคนแรก ที่ศูนย์การแพทย์บาร์ซิไล

โครงการฉีดวัคซีนโควิด-19 ของอิสราเอล มีชื่ออย่างเป็นทางการว่าโครงการ Give a Shoulder (ฮีบรู: לתת כתף‎, อักษรโรมัน: latet katef )[1] เริ่มต้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2563 ซึ่งได้รับการกล่าวถึงในด้านความเร็ว โดยประชากรประเทศอิสราเอลร้อยละยี่สิบ ได้รับวัคซีนโดสแรก (จากที่ต้องได้รับคนละสองโดส) ในช่วงเวลาเพียงสามสัปดาห์[2][3][4]

ประมาณ 60% ของชาวอิสราเอลได้รับวัคซีนอย่างน้อยหนึ่งโดส ทำให้ในเวลานั้นอิสราเอลมีผู้ที่ได้รับการฉีดวัคซีนต่อประชากรมากที่สุดในโลก การฉีดวัคซีนเป็นการร่วมกันขับเคลื่อนโดยหน่วยงานด้านสุขภาพในประเทศ โดยใช้ข้อมูลติดต่อรายบุคคลจากฐานข้อมูล ซึ่งทำให้เกิดความสำเร็จในการฉีดวัคซีนในสัดส่วนประชากรที่สูงในช่วงเวลาสั้น ๆ เมื่อเปรียบเทียบกับส่วนอื่นของโลก

ภูมิหลัง

[แก้]

การกระจายวัคซีนอย่างรวดเร็วในรัฐอิสราเอลเกิดจากหลายปัจจัย เช่นประชากรของอิสราเอลมีอายุน้อยกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศพัฒนาแล้วอื่น ๆ โดยประชากรในอิสราเอลที่มีอายุเกิน 65 ปีมีเพียงร้อยละ 12[4][5]

อิสราเอลมีพื้นที่น้อยกว่าประเทศพัฒนาแล้วอื่น ๆ และยังมีประชากรที่ค่อนข้างน้อยคือประมาณ 9.3 ล้านคน การตอบสนองอย่างเป็นระบบของอิสราเอลในแง่ของการได้มา การจัดเก็บ และการกระจายวัคซีน ถือว่ามีการประสานงานกันโดยรวมเป็นอย่างดี ส่วนหนึ่งเป็นผลจากลักษณะรวมศูนย์ของระบบรัฐบาลของอิสราเอล ตัวอย่างเช่น การไม่ได้ส่งมอบการตัดสินใจเกี่ยวกับนโยบายด้านสุขภาพหลายประการไปยังหน่วยงานระดับรัฐที่ต่ำกว่า รัฐได้จัดซื้อวัคซีนโควิด-19 ของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค อย่างรวดเร็วเป็นจำนวนมากเมื่อเทียบกับจำนวนประชากร ในเดือนธันวาคม พ.ศ 2563[4][6] ก่อนหน้านั้นในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2563 รัฐก็ได้บรรลุข้อตกลงกับบริษัทที่กำลังพัฒนาวัคซีนเช่น บริษัทโมเดอร์นา[7]

คำสั่งซื้อวัคซีน

[แก้]
วัคซีน การอนุมัติ การนำไปใช้
ไฟเซอร์-ไบออนเทค ใช่ ใช่
โมเดอร์นา ใช่ ใช่

วัคซีนในระยะทดลอง

[แก้]
วัคซีน ชนิด (เทคโนโลยี) ระยะที่ 1 ระยะที่ 2 ระยะที่ 3
ไฟเซอร์-ไบออนเทค อาร์เอ็นเอ เสร็จสิ้น เสร็จสิ้น เสร็จสิ้น
สถาบันเพื่อการวิจัยทางชีวภาพแห่งอิสราเอล เวกเตอร์ไวรัส กำลังดำเนินการ กำลังดำเนินการ ยังไม่ดำเนินการ

ประวัติ

[แก้]

ในช่วงเริ่มต้นของโครงการ อิสราเอลได้ให้ข้อมูลทางการแพทย์เกี่ยวกับพลเมืองของตนแก่บริษัทไฟเซอร์ โดยเป็นส่วนหนึ่งของข้อตกลงกับบริษัทในการจัดหาวัคซีนป้องกันโควิด-19 สำหรับประเทศ[8]

การรณรงค์ฉีดวัคซีนเบื้องต้นมุ่งเน้นไปที่ผู้สูงอายุ (ผู้ที่มีอายุเกิน 60 ปี) และกลุ่มผู้ป่วยอื่น ๆ ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเจ็บป่วยที่รุนแรงหากเกิดกรณีการติดเชื้อ เช่น ผู้ที่มีโรคประจำตัว ตลอดจนเจ้าหน้าที่ในภาคส่วนบริการสุขภาพ[5][9] หลังจากแปดสัปดาห์ เจ้าหน้าที่การแพทย์เกือบ 85% ที่โรงพยาบาลแห่งหนึ่งในกรุงเยรูซาเล็ม (ศูนย์การแพทย์มหาวิทยาลัยฮาดัสซาห์ฮีบรู) ได้รับการฉีดวัคซีนแล้ว[10]

อิสราเอลเริ่มรณรงค์เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2563 โดยนายกรัฐมนตรีเบนจามิน เนทันยาฮู เป็นบุคคลแรกในประเทศที่ได้รับวัคซีน โดยมีการถ่ายทอดสดการฉีดวัคซีนทางโทรทัศน์เพื่อสนับสนุนให้ชาวอิสราเอลคนอื่น ๆ เข้ารับวัคซีน[11] ภายในเวลาไม่ถึงสองสัปดาห์ ชาวอิสราเอลมากกว่า 10% ได้รับวัคซีนโดสแรก[12]

การฉีดวัคซีนประชากรจำนวนมากในอิสราเอลได้แสดงหลักฐานว่าวัคซีนไฟเซอร์หยุดยั้งการแพร่เชื้อไวรัส รวมถึงการติดเชื้อที่ไม่มีอาการ[13][14][15] โครงการฉีดวัคซีนยังช่วยควบคุมอัตราการเสียชีวิตในประเทศอีกด้วย[12]

เมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564 ชาวอิสราเอลอายุเกิน 60 ปีอย่างน้อย 90% ได้รับวัคซีนไฟเซอร์อย่างน้อยหนึ่งโดส และจำนวนผู้ติดเชื้อที่ได้รับการยืนยันในประเทศลดลง 41% เมื่อเทียบกับเดือนก่อนหน้า[13] ภายในปลายเดือนกุมภาพันธ์ ชาวอิสราเอลอย่างน้อย 4.8 ล้านคนได้รับวัคซีนอย่างน้อยหนึ่งโดส[16][17] การฉีดวัคซีนจำนวนมากนี้ทำให้ผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการรุนแรงลดลง[9][18] อิสราเอลผ่านกฎหมายที่อนุญาตให้เจ้าหน้าที่ของรัฐระบุและติดต่อผู้ที่ยังไม่ได้รับการฉีดวัคซีน เพื่อโน้มน้าวให้พวกเขาเข้ารับวัคซีน[6]

ในการผ่านเข้าสถานที่บางแห่ง เช่น สนามกีฬาในร่ม โรงแรม และโรงละคร ประชาชนที่ได้รับวัคซีนแล้วต้องแสดง"บัตรผ่านสีเขียว" (ฮีบรู: דרכון ירוק, อักษรโรมัน: darkon yarok ) หรือที่เรียกว่า "ป้ายสีเขียว" (ฮีบรู: תו הירוק, อักษรโรมัน: tav yeruka ) ซึ่งได้รับการประกาศใช้อย่างเป็นทางการโดยกระทรวงสาธารณสุขของอิสราเอลเมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564[19][20] บัตรผ่านสีเขียวแสดงว่าผู้ถือบัตรมีภูมิคุ้มกันจากโควิด-19 แล้ว ไม่ว่าจะจากการได้รับวัคซีนหรือจากการติดเชื้อก่อนหน้านั้น[21][22][23] ผู้ที่ได้รับวัคซีนโควิด-19 ทั้งสองโดสจะมีสิทธิ์ได้รับใบรับรองการฉีดวัคซีนนี้ ซึ่งจะมีอายุใช้งานหกเดือน[23][24]

ณ เดือนมีนาคม พ.ศ. 2564 อิสราเอลมีผู้ที่ได้รับวัคซีนต่อหัวประชากรสูงที่สุดในโลก[12] ประมาณ 60% ของผู้อยู่อาศัยในอิสราเอลได้รับวัคซีนป้องกันโควิด-19 อย่างน้อยหนึ่งโดสภายในเดือนมีนาคม และสถานที่สาธารณะบางแห่งได้เปิดใช้บริการอีกครั้งสำหรับผู้ที่ได้รับวัคซีนแล้ว[23][25][26] เวลานั้นมีเพียง 100,000 คนที่อายุเกิน 50 ปีที่ยังคงไม่ได้รับการฉีดวัคซีน[27] ภายในเดือนมีนาคม อย่างน้อย 50% ของประชากรอิสราเอลได้รับวัคซีนไฟเซอร์ทั้งสองโดสแล้ว[22][23][28]

ความสำเร็จของโปรแกรมการฉีดวัคซีนของอิสราเอลได้รับการให้เครดิตกับระบบส่วนกลางที่จัดการโดยองค์กรหลักประกันสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องที่เกี่ยวกับการจัดการข้อมูลสุขภาพส่วนบุคคลของชาวอิสราเอล พวกเขาสามารถประสานงานการขับเคลื่อนการฉีดวัคซีนแห่งชาติ โดยเข้าถึงผู้อยู่อาศัยโดยตรงโดยใช้ฐานข้อมูลของข้อมูลติดต่อ เช่น หมายเลขโทรศัพท์และอีเมล[25] พลเมืองอิสราเอลทุกคนต้องลงทะเบียนกับหนึ่งในองค์กรหลักประกันสุขภาพสี่องค์กรของประเทศ[29]

ปัญหาการกระจายวัคซีน

[แก้]

ทางการอิสราเอลประสบปัญหาในการแจกจ่ายวัคซีนป้องกันโควิด-19 ก่อนเริ่มการขับเคลื่อนการฉีดวัคซีน ซึ่งรวมถึงปัญหาในการจัดตารางนัดหมาย การตีความคุณสมบัติเบื้องต้นอย่างไม่ชัดเจน ซึ่งนำไปสู่ปัญหา และการขาดการแจกจ่ายที่เพียงพอไปยังหมู่บ้านที่มีประชากรน้อยและชุมชนอาหรับ-อิสราเอล[4]

การแจกจ่ายวัคซีนให้กับชาวปาเลสไตน์ยังไม่ทั่วถึงเท่าพลเมืองอิสราเอล[30] ในช่วงต้นเดือนมีนาคม มีปัญหาอุปทานวัคซีนป้องกันโควิด-19 ไม่เพียงพอสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ทั้งหมด[31] จนถึงเดือนมีนาคม เมื่ออิสราเอลเริ่มให้วัคซีนแก่คนงานชาวปาเลสไตน์ด้วยวัคซีนโควิด-19 ของโมเดอร์นา ทางองค์การบริหารแห่งชาติปาเลสไตน์ได้รับปริมาณที่เพียงพอสำหรับประมาณ 6,000 คนเท่านั้น[32] ขณะที่กาซามีประชากรประมาณ 2 ล้านคน[33] เจ้าหน้าที่ขององค์การสหประชาชาติเรียกร้องให้มีการสนับสนุนการฉีดวัคซีนชาวปาเลสไตน์มากขึ้น และชื่นชมความช่วยเหลือของอิสราเอลในเรื่องนี้ ขณะที่องค์กรแอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล แสดงความกังวลว่าอิสราเอลไม่ได้ทำเพื่อชาวปาเลสไตน์มากเพียงพอสำหรับสถานการณ์การระบาดของโควิด-19[34][35] เจ้าหน้าที่สาธารณสุขของอิสราเอลบางคนเรียกร้องให้รัฐบาลให้วัคซีนแก่ชาวปาเลสไตน์ทุกคน[36]

ตามรายงานของเว็บไซต์ Business Insider พลเมืองอิสราเอลไม่ว่าถิ่นกำเนิดใด ๆ รวมทั้งชาวปาเลสไตน์ในเยรูซาเล็มตะวันออก มีสิทธิ์ได้รับวัคซีน โดยผู้ที่มีอายุมากกว่า 60 ปี, เจ้าหน้าที่สาธารณสุข และ "กลุ่มที่มีความเสี่ยงอย่างยิ่ง" ได้รับการจัดลำดับความสำคัญ อย่างไรก็ตาม ชาวปาเลสไตน์ประมาณห้าล้านคนในเขตเวสต์แบงก์และฉนวนกาซา (ซึ่งไม่ได้อยู่ภายใต้การควบคุมของอิสราเอล) ไม่มีสิทธิ์เนื่องจากการรักษาพยาบาลของพวกเขาอยู่ภายใต้เขตอำนาจของทางการปาเลสไตน์ตามข้อตกลงออสโล[37] ในช่วงปลายเดือนมีนาคม อิสราเอลให้วัคซีนแก่คนงานชาวปาเลสไตน์มากกว่า 100,000 คน[38][39]

เมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ. 2564 ชาวยิวฮาเรดีและชาวอาหรับ-อิสราเอลมีอัตราการฉีดวัคซีนที่ต่ำกว่า เมื่อเทียบกับประชากรส่วนอื่น ๆ ในอิสราเอล ประชากรเหล่านี้ยังค่อนข้างจะลังเลหรือสงสัยเกี่ยวกับการฉีดวัคซีนอีกด้วย[6][12] กลุ่มชาวยิวฮาเรดีมีประชากรประมาณ 12% ของอิสราเอล[40]

ประชากรเกือบ 100,000 คน (หรือประมาณ 2% ของชาวอิสราเอลที่ได้รับวัคซีน) ไม่ได้รับการฉีดวัคซีนเข็มที่สองหลังจากได้รับเข็มแรก[41] เจ้าหน้าที่จากกระทรวงสาธารณสุขของอิสราเอลระบุว่า ปัจจัยสองประการที่ทำให้มีความไม่เต็มใจที่จะรับวัคซีนครั้งที่สอง คือข้อมูลที่ผิดและความกลัวต่อผลข้างเคียง[42] กระทรวงสาธารณสุขระบุว่า อัตราเร็วในการฉีดวัคซีนในอิสราเอลช้าลงเมื่อเทียบกับความเร็วเดิม[12]

ในขณะที่ผู้เยาว์อายุต่ำกว่า 16 ปีรวมอยู่ในสัดส่วนของประชากรที่ต้องฉีดวัคซีนเพื่อให้มีภูมิคุ้มกันหมู่ แต่ไม่มีวัคซีนที่อนุมัติสำหรับผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 16 ปี เจ้าหน้าที่สาธารณสุขระบุว่าสัดส่วนการฉีดวัคซีนของประชากรอิสราเอลต้องถึง 80% สำหรับภูมิคุ้มกันหมู่ที่สมบูรณ์[25]

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ "280,000 Vaccinated in the First Week of the 'Give a Shoulder' Campaign". GOV.IL. สืบค้นเมื่อ 2021-04-14.
  2. ↑ Ellyatt, Holly (8 January 2021). "Israel's Covid vaccine rollout is the fastest in the world — here are some lessons for the rest of us". CNBC. สืบค้นเมื่อ 2021-01-13.
  3. ↑ Schwartz, Felicia (11 January 2021). "Israel's Covid-19 Vaccinations Hold Lessons for U.S." Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. สืบค้นเมื่อ 2021-01-13.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Rosen, Bruce; Waitzberg, Ruth; Israeli, Avi (2021-01-26). "Israel's rapid rollout of vaccinations for COVID-19". Israel Journal of Health Policy Research. 10 (1): 6. doi:10.1186/s13584-021-00440-6. ISSN 2045-4015. PMC 7835664. PMID 33499905.
  5. ↑ 5.0 5.1 Rosen, Bruce; Dine, Sarah; Davidovitch, Nadav (2021-03-18). "Lessons In COVID-19 Vaccination From Israel". Health Affairs (ภาษาอังกฤษ). doi:10.1377/hblog20210315.476220/full/. สืบค้นเมื่อ 2021-03-27.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 Kraft, Dina (2021-02-26). "Israel turns to carrots, and maybe some sticks, to persuade COVID-19 vaccine holdouts". Los Angeles Times (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  7. ↑ "Israel leading the world in vaccination, ambassador shares tips for Massachusetts and U.S." Boston Herald (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 2021-03-27. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  8. ↑ "Israel Secures COVID-19 Vaccine Doses By Agreeing To Share Medical Data On Israelis". NPR (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  9. ↑ 9.0 9.1 Feuer, Will (2021-02-26). "Israeli data suggest mass vaccinations led to drop in severe Covid cases, CDC study finds". CNBC (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  10. ↑ Benenson, Shmuel; Oster, Yonatan; Cohen, Matan J.; Nir-Paz, Ran (2021-03-23). "BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine Effectiveness among Health Care Workers". New England Journal of Medicine. 0 (0): null. doi:10.1056/NEJMc2101951. ISSN 0028-4793.
  11. ↑ "Israeli PM Benjamin Netanyahu receives Pfizer vaccine". NBC News. สืบค้นเมื่อ 2021-01-13.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 "Israel's COVID-19 Vaccination Rollout Is Slowing at a Critical Moment. That's a Warning for the Rest of Us". Time Magazine. สืบค้นเมื่อ 2021-03-27.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  13. ↑ 13.0 13.1 Mallapaty, Smriti (2021-02-05). "Vaccines are curbing COVID: Data from Israel show drop in infections". Nature (ภาษาอังกฤษ). 590 (7845): 197–197. doi:10.1038/d41586-021-00316-4.
  14. ↑ Silberman, Eric (2021-03-11). "Pfizer vaccine shows 94% effectiveness against asymptomatic transmission of COVID". ABC News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-27.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  15. ↑ "Pfizer-BioNTech Shot Stops Covid Spread, Israeli Study Shows". Bloomberg News (ภาษาอังกฤษ). 2021-02-21. สืบค้นเมื่อ 2021-03-27.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  16. ↑ "Israeli COVID-19 vaccine response leaders to speak April 6 at MSU". Montana State University (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  17. ↑ Hendrix, Steve; Rubin, Shira; Brulliard, Karin. "Israel's ahead-of-the-world vaccine rollout offers hope for countries lagging behind". The Washington Post (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). ISSN 0190-8286. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  18. ↑ Rinott, Ehud (2021). "Reduction in COVID-19 Patients Requiring Mechanical Ventilation Following Implementation of a National COVID-19 Vaccination Program — Israel, December 2020–February 2021". Morbidity and Mortality Weekly Report (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 70. doi:10.15585/mmwr.mm7009e3. ISSN 0149-2195.
  19. ↑ "Israel's "green pass" vaccine passport is an early vision of how we leave lockdown". MIT Technology Review (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  20. ↑ "Israel's Covid-19 vaccination pass opens fast track to normal life". NBC News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  21. ↑ Kershner, Isabel (2021-02-18). "As Israel Reopens, 'Whoever Does Not Get Vaccinated Will Be Left Behind'". The New York Times (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). ISSN 0362-4331. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  22. ↑ 22.0 22.1 Gold, Hadas (2021-03-11). "Israel vaccination 'green pass' may offer a glimpse of a post-Covid future". CNN (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  23. ↑ 23.0 23.1 23.2 23.3 Fauzia, Miriam (2021-03-02). "Fact check: Israel launching 'Green Pass' for citizens vaccinated against COVID-19". USA Today (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  24. ↑ "What is a Vaccination Certificate?". Israeli Ministry of Health (ภาษาอังกฤษ). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-03. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.
  25. ↑ 25.0 25.1 25.2 Trofimov, Felicia Schwartz and Yaroslav (2021-03-18). "How Israel Delivered the World's Fastest Vaccine Rollout". Wall Street Journal (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). ISSN 0099-9660. สืบค้นเมื่อ 2021-03-27.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  26. ↑ "Israel opens restaurants and bars to customers vaccinated against Covid-19". France 24 (ภาษาอังกฤษ). 2021-03-07. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  27. ↑ "Only 100,000 Israelis over 50 left to be vaccinated - new data". The Jerusalem Post (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  28. ↑ Winer, Stuart (2021-03-25). "With most Israelis now fully vaccinated, virus spread continues sharp drop-off". The Times of Israel (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  29. ↑ "Israel Is Now The First Country Where Vaccinations Are Starting To Curb The Pandemic". BuzzFeed News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  30. ↑ "Israelis and Palestinians See Starkly Different Coronavirus Vaccination Numbers". NPR (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  31. ↑ Mahase, Elisabeth (2021-03-02). "Covid-19: Where are we on vaccines and variants?". The BMJ (ภาษาอังกฤษ). 372: n597. doi:10.1136/bmj.n597. ISSN 1756-1833. PMID 33653708.
  32. ↑ Kellman, Laurie (2021-03-08). "Israel celebrates 5 millionth coronavirus vaccination". AP News. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  33. ↑ "Israel shines as Covid success story while neighbors in Gaza are left without vaccines". NBC News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  34. ↑ "UN envoy calls for more support to aid Palestinian COVID-19 response". UN News (ภาษาอังกฤษ). 2021-03-25. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  35. ↑ "Denying COVID-19 vaccines to Palestinians exposes Israel's institutionalized discrimination". Amnesty International (ภาษาอังกฤษ). 2021-01-06. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  36. ↑ "Israeli Health Officials To Government: Vaccinate All Palestinians". NPR (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  37. ↑ Zitser, Joshua. "Israel, the Palestinians, and the COVID-19 vaccination rollout: The legal and moral obligations". Business Insider. สืบค้นเมื่อ 2021-01-13.
  38. ↑ Ben Zion, Ilan. "Israelis gather for Passover, celebrating freedom from virus". ABC News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  39. ↑ Ben Zion, Ilan (2021-03-27). "Israelis gather for Passover, celebrating freedom from virus". AP News. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  40. ↑ Lubell, Maayan (2021-03-15). "Israel's Ultra-Orthodox Jews get COVID vaccine but still face resentment". Reuters (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  41. ↑ "Nearly 100,000 Israelis neglected to get second dose of COVID vaccine". The Jerusalem Post (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2021-03-27.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  42. ↑ "100,000 Israelis who got first COVID shot reportedly haven't returned for second". The Times of Israel (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 2021-03-14. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)