คลองสำโรง
| คลองสำโรง | |
|---|---|
 | |
| ระบบอุทกวิทยา | |
| แอ่งสมุทร | มหาสมุทรแปซิฟิก |
| ระบบแม่น้ำ | เชื่อมระบบแม่น้ำเจ้าพระยา กับระบบแม่น้ำภาคตะวันออก |
| ลุ่มน้ำประธาน | เชื่อมลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา กับลุ่มแม่น้ำบางปะกง |
| ลุ่มน้ำ | เชื่อมลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาสายหลัก กับลุ่มที่ราบแม่น้ำบางปะกง |
| ชื่อแหล่งน้ำ | คลองสำโรง |
| ข้อมูลทั่วไป | |
| ประเภท | คลองขุด |
| ต้นน้ำ | ปากคลองสำโรง |
| ที่ตั้งของต้นน้ำ | แม่น้ำเจ้าพระยา ตำบลสำโรงและตำบลสำโรงกลาง อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ |
| ท้ายน้ำ | บรรจบแม่น้ำบางปะกง |
| ที่ตั้งของท้ายน้ำ | ตำบลท่าสะอ้าน อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา |
คลองสำโรง เป็นคลองที่สำคัญของจังหวัดสมุทรปราการและจังหวัดฉะเชิงเทรา เริ่มจากแม่น้ำเจ้าพระยา ตำบลสำโรงและตำบลสำโรงกลาง อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ผ่านพื้นที่อำเภอเมืองสมุทรปราการ อำเภอบางพลี อำเภอบางเสาธง อำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ และบรรจบแม่น้ำบางปะกง ตำบลท่าสะอ้าน อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา
ประวัติ
[แก้]สันนิษฐานว่าเป็นคลองที่ขุดขึ้นในสมัยขอมเรืองอำนาจ ระหว่าง พ.ศ. 978–1700[1] มีข้อสันนิษฐานเพิ่มว่า คลองสำโรงอาจเป็นเส้นทางน้ำทางธรรมชาติที่มีมาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา จนมีการขุดคลองในสมัยขอมเพื่อใช้เป็นเส้นทางเดินทัพจากเมืองหลวงนครธมมายังดินแดนแถบลุ่มน้ำเจ้าพระยา บ้างสันนิษฐานว่า คำว่าสำโรงหมายถึง ต้นสำโรง อันเป็นคำที่มาจากภาษาเขมรคำว่า สํโรง (เขมร: សំរោង, อ่านว่า ซ็อมโรง)[2]
ในรัชกาล สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ได้ขุดซ่อมคลองนี้ เมื่อ พ.ศ. 2041 (บ้างระบุ พ.ศ. 2068) เนื่องจากคลองที่ขุดไว้แต่เดิมนั้นตื้นเขิน[3] และมีการขุดพบรูปเทพารักษ์ 2 องค์ในครั้งนี้ ได้แก่ พระยาแสนตาและบาทสังขกร[4] ความว่า
... ขณะนั้นคลองสำโรงที่จะไปคลองศีรษะจระเข้ คลองทับนางจะไปปากน้ำ เจ้าพญาตื้น เรือใหญ่จะเดินไปมาขัดสน จึงให้ชำระขุดได้รูปเทพารักษ์ 2 องค์หล่อด้วยสัมฤทธิ จารึกองค์หนึ่งชื่อพญาแสนตา องค์หนึ่งชื่อบาทสังฆกรในที่ร่วมคลองสำรงกับคลองทับนางต่อกัน จึงให้พลีกรรมแล้วออกมาปลูกศาลเชิญขึ้นประดิษฐานไว้ ณ เมืองพระประแดง ...
คลองสำโรงอาจมีการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่ยังไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด สุนทรภู่ได้เดินทางผ่านคลองสำโรงเมื่อ พ.ศ. 2352 ดังปรากฏในนิราศเมืองแกลง ได้พบชุมชนเป็นช่วง ๆ อย่างเช่น ทับนางเป็นชุมชนเกษตรกรรมปลูกข้าว และบางพลีเป็นชุมชนการค้า เป็นต้น[6]
ในช่วงต้นรัตนโกสินทร์ คลองสำโรงใช้เพื่อสนับสนุนการทำสงครามกับเขมร-เวียดนาม และการขนส่งสินค้า เช่น น้ำตาลและข้าว จากพื้นที่แถบตะวันออกทางจังหวัดฉะเชิงเทราสู่ท่าเรือที่กรุงเทพ[7]
สภาพทางกายภาพ
[แก้]คลองสำโรงมีระยะทางยาวประมาณ 55 กิโลเมตรเศษ สำหรับความกว้างของคลองสำโรง ช่วงที่กว้างที่สุดอาจกว้างได้ถึง 50 เมตร และมีความลึกโดยประมาณ 4–5 เมตร
เนื่องจากคลองสำโรงเป็นคลองที่สำคัญ จึงทำให้มีสะพานข้ามคลองสำโรงบริเวณถนนสายสำคัญต่อไปนี้ (เรียงลำดับจากต้นน้ำถึงท้ายน้ำ)
- ถนนทางรถไฟสายเก่า
- ถนนสุขุมวิท
- ถนนศรีนครินทร์
- ถนนกาญจนาภิเษก
- ถนนกิ่งแก้ว
- ถนนเลียบคลองส่งน้ำสุวรรณภูมิ
- ถนนเคหะบางพลี
- ถนนเลี่ยงเมืองบางบ่อ
- ถนนรัตนราช
- ถนนเทพรัตน
- ถนนสิริโสธร
คลองสาขาที่สำคัญ
- คลองมหาวงษ์ (เชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยา)
- คลองบางปิ้ง (คลองปากน้ำ เชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยา)
- คลองตาจัน
- คลองสามแพรก
- คลองหนามแดง
- คลองตายม
- คลองทับนาง
- คลองหนองกระทุ่ม
- คลองหนามแดงเดชะ
- คลองปลัดเปรียง
- คลองหลวงแพร่ง
- คลองตัน
- คลองหนองบัว
- คลองบางแก้วใหญ่
- คลองบางแก้วน้อย
- คลองเสือตาย
- คลองขุด (เลียบถนนกิ่งแก้วและถนนตำหรุ-บางพลี เชื่อมคลองชายทะเล)
- คลองบางพลี (คลองลาดกระบัง เชื่อมคลองประเวศบุรีรมย์)
- คลองบัวคลี่
- คลองกู้พารา
- คลองอ้อมบางปลา
- คลองบางเรือน
- คลองบางปลา (เชื่อมอ่าวไทย)
- คลองส่งน้ำสุวรรณภูมิ (เชื่อมอ่าวไทย)
- คลองสี่ศอก
- คลองเจริญราษฎร์ (เชื่อมอ่าวไทย)
- คลองนาเกลือ
- คลองปั้นหยา
- คลองด่าน (เชื่อมอ่าวไทย)
- คลองบางโฉลง
- คลองบางน้ำจืด
- คลองจระเข้ใหญ่ (คลองหัวตะเข้ เชื่อมคลองประเวศบุรีรมย์)
- คลองพระองค์เจ้าไชยานุชิต (เชื่อมคลองแสนแสบ)
- คลองบ้านระกาศ
- คลองบางพลีน้อย
- คลองหอมศีล
- คลองชายทะเล (เลียบถนนสิริโสธรและถนนสุขุมวิท เชื่อมคลองบางปิ้ง)
อ้างอิง
[แก้]- ↑ คลองสำโรง สายน้ำแห่งชีวิตของชาวบางพลี, "บางพลี...นามนี้มีที่มา", หน้า 8–9. เล่าเรื่อง..บางพลี..วิถีมรดกไทย.. (เอกสารแจกฟรี) โดย สำนักงานเทศบาลตำบลบางพลี
- ↑ "บันทึกชุมชนบางพลีและคลองสำโรง ชีวิตและการเปลี่ยนแปลงของคนกับคลอง" (PDF). Greenpeace Thailand. p. 6.
- ↑ สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๓ / เรื่องที่ ๓ คลอง / คลองขุดในประเทศไทย
- ↑ สุจิตต์ วงษ์เทศ. "แม่น้ำเจ้าพระยา ได้ชื่อ "เจ้าพระยา" จากเทวรูป พบที่คลองสำโรง สมุทรปราการ". มติชน.
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพระจักรพรรดิพงษ์ (จาด) (กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2533), 18. พระราชพงศาวดารฉบับนี้ ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ สันนิษฐานว่าเป็นพระราชพงศาวดารที่ชำระในสมัยราชวงศ์บ้านพลูหลวง
- ↑ พิมพ์อุมา โตสินธพ. "คลองเชื่อมกับพัฒนาการของชุมชนในลุ่มแม่น้ำบางปะกง ระหว่าง พ.ศ. 2420-2500" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.
- ↑ วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. "จากปากน้ำถึงสมุทรปราการ เมืองหน้าด่านชายทะเล". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-07-22. สืบค้นเมื่อ 2022-01-05.
