Ahmet Cevat Emre

Ahmet Cevat Emre
Ahmet Cevat Emre[1]
Doğum1878
Resmo, Girit
Ölüm10 Aralık 1961
Defin yeriAşiyan Mezarlığı
MilliyetTürk
VatandaşlıkTürkiye
Eğitimİdadi
MeslekSiyasetçi, dilbilimci, çevirmen ve yazar

Ahmet Cevat Emre (1 Eylül 1878, Resmo, Girit - 10 Aralık 1961),[2] Türk siyasetçi, dilbilimci, çevirmen ve yazar.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1876 yılında Girit fatihlerinden Veliyeddin Paşa'nın, Resmo şehri dışında, manastırdan çevirmiş olduğu Kadiri tekkesinde doğdu.[2] Kalives köyünde başlayan eğitim hayatı Yerapetre, Kandiya ve Resmo şehirlerinde devam etmiştir. Bu dönemde Arapça, Farsça, Rumca ve Fransızca öğrenmiş ve Fransızcadan tercümeler yapmıştır.[3] 1890'da İstanbul’daki Kuleli Rüştiyesi’ne okumaya gönderilmiş, son sınıfını ve Kuleli İdadisi’ni birincilikle bitirerek mezun olmuştur. Harbiye’de okuduğu yıllarda İttihat ve Terakki Partisine üye olduğu gerekçesiyle Trablusgarp'a sürgün edilmiştir.[4][5] Sürgün hayatı İkinci Meşrutiyet'in ilan edildiği 1908 yılında son bulmuş, İstanbul’a dönerek muhtelif gazete ve dergilerde yazarlık ve muhabirlik yapmıştır.[6]

1910 yılında kaleme aldığı "Lisan-ı Osmanî" adlı eseri sebebiyle "Gramerci Cevat" olarak adlandırılmıştır.[7] Bu eseri, İbrahim Hilmi tarafından bastırılmış ve Darülmuallimin (Öğretmen Okulu) ve o seviyedeki bütün okullar için kabul edilmiş ve 1910 yılında bütün liselerde okutulmuştur.[7] Bunun yanında bir eğitimci olan Ahmet Cevat, farklı sınıf düzeyindeki öğrencilere Türkçe dersi vermiş; ilkokul, ortaokul ve lise öğrencileri için dil bilgisi ders kitapları hazırlamıştır.[8] Darülfünunda konferans verdiği dönemde Ural-Altay dilleri bilgini Alman Türkolog Prof. Dr. Friedrich Giese'nin asistanı olmuş, en eski Türk yazısıyla ilgili edindiği bilgilerin yanı sıra fonetik ve dil bilimine dair aldığı dersler sayesinde Türkoloji'ye karşı ilgisi her geçen gün artmıştır.[9] Türkoloji alanındaki çalışmalarıyla Alfabe Komisyonunda, Dil Encümeninde ve Türk Dili Tetkik Cemiyetinde (şu anda TDK) görev almıştır.[10] Türkoloji ve eğitim alanındaki çalışmalarının yanında edebiyat ve kültür dergisi Muhit'i çıkarmıştır.[11]

İdadi mezunudur. Trablusgarp Valisi Ahmet Rasim Paşa'nın çiftlik yöneticiliği, Ticaret, Trablusgarp İstinaf Mahkemesi Zabıt Kâtipliği, Resmo Vakıf İdaresi Memurluğu, Yeni Asır, İkdam, Şurayı Ümmet, Sabah, İfham, Aksam ve Vakit gazeteleri Yazarlıkları, Daru'l- Muallimîn Fransızca Öğretmenliği, Fransızca, Türkçe Sarf ve Nahiv Ögretmenlikleri, Husûsi Daru'l-Mürebbiyât Okulu Kuruculuğu ve Ögretmenliği, Darülfünun Edebiyat Şubesi ve Ural-Altay Dilleri Öğretmenliği, Türk Dil Encümeni Azalığı, Muhit Dergisi sahipliği, Türk Dili Tetkik Cemiyeti Kurucu Üyeliği ve 1-6. Kurultaylarda Merkez Kurulu Üyeliği ve Kolbaşkanlığı, TBMM IV. (Ara Seçim) ve V. Dönem Çanakkale Milletvekilliği yapmıştır. Evli ve dört çocuk babasıdır.[12]

1961 yılında Ankara'da vefat etmiştir.

Ahmet Cevat Emre'nin mezarı

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Çocuklara Hikâye Anlatmak Sanatı (1917)
  • Alfabenin Menşei (1939)
  • Eski Türk Yazısının Menşei (1939)
  • Türkçenin Yapılışı (1942)
  • Türkçede İsim Temelleri (1943)
  • Agamemnon Aiskhylos (çeviri, 1945)
  • Türk Lehçeleri Mukayeseli Grameri - I: Fonetik (1949)
  • Odysseia (çeviri, 1957)
  • Atatürk'ün İnkılap Hedefi ve Tarih Tezi (1956)
  • İki Neslin Tarihi (1960)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ TBMM Albümü Cilt 1, Sayfa 194
  2. ^ a b Ahmet Cevdet Emre (1960). "Fasıl I: Çocukluk Hayatım". İki Neslin Tarihi. Hilmi Kitabevi. s. 3. 
  3. ^ Uzun, A. Ş. (2019). AHMET CEVAT EMRE’NİN TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ 27 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4(1), s.36
  4. ^ Uzun, 2019. s.36-37
  5. ^ A.C Emre, 1960, s.50-59.
  6. ^ A.C Emre, 1960, s.101.
  7. ^ a b A.C Emre, 1960, s.148.
  8. ^ A.C Emre, 1960, s.149 ve 328.
  9. ^ A.C Emre, 1960, s.220-222
  10. ^ A.C Emre, 1960, s.328
  11. ^ A.C Emre, 1960, s.333
  12. ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 Ekim 2012. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2013. 
Wikimedia Commons'ta Ahmet Cevat Emre ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.