Açintya Bheda Abheda

Anlaşılamaz Farklılık ve Özdeşlik (Sanskrit: अचिन्त्यभेदाभेद, IAST: acintyabhedābheda), ruhların Tanrı'yla nitel anlamda aynı, nicel anlamda farklı olduğunu savunan Vedantik ekoldür.^[1] Sanskrit karşılığı Açintya Bheda Abheda ifadesidir; açintya 'kavranılamaz/anlaşılamaz', bheda 'fark', abheda 'farksız' anlamına gelir.

Gaudiya Vaişnavizmi'nde yaratılan (Jiva, ruh) ve yaratan (Krişna, Tanrı'nın kendisi) arasındaki ilişkiyi açıklamak için kullanılır.^[2][3] Bu felsefenin Gaudiya geleneğinin kurucusu olan Çaitanya Mahaprabhu tarafından öğretildiği ve diğer Vaişnava geleneklerinden ayırdığına inanılır.

Felsefe

achintya-bheda-abheda tattva teolojik görüşü Tanrı'nın yaratılanlarla aynı anda hem bir hem de farklı olduğunu savunur. Tanrı'nın yaratılanları aşkın bir şahsi formu olduğu kabul edilmekle birlikte yaratılanların Tanrı'yla asla ayrık olmadığı düşünülür. Tanrı, zamandan bağımsız biçimde (her an) yaratılanlar üzerinde yüce hükme sahiptir.

Bu anlayışı açıklamak için Güneş ve güneş ışığı benzetmesi sıklıkça kullanılır. Güneş ve güneş ışığı nitel anlamda birbiriyle aynıdır ve aynı gerçeklikte bulunurlar, ancak bir odaya düşen güneş ışığıyla güneş arasında nicel anlamda sonsuz fark bulunmaktadır. Tıpkı bu analojide olduğu gibi Tanrı (Krişna) ile ruh (Jiva) niteliksel olarak özdeş olsa da, Tanrı ruhtan sonsuz kat yüce kabul edilir.

Achintya Bheda Abheda'nın temeli, 'dasa mula' adı verilen on temel prensibe dayanmaktadır.^[4]

1. Kutsal metinler (amnaya) Anlaşılmaz Farklılık ve Özdeşlik'i onaylamış ve belirtilen dokuz konu öğretilmiştir.
2. Krişna (Tanrı), Yüce Mutlak Hakikattir.
3. Krişna, Mutlak Varlık'tır ve dolayısıyla tüm varoluş Krişna'da tekil bir şekilde barınmaktadır.
4. Krişna tüm lezzetin, niteliğin veya ruhsal coşkunun/duyguların kaynağıdır.
5. Jivaların (bireysel ruhların) hepsi Rab'bin ayrık parçalarıdır.
6. Benliğin kendisi olmayan ve dolayısıyla benliği aşkın konseptlere (örn. beden, üniversite, araba, prestij) illüzyon nedeniyle kendini koşullayan benlikler (özgürleşmemiş jivalar), marjinal doğaları gereğince maddenin tesiri altındadır.
7. Özgürleşmiş jivalar maddenin tesirinden bağımsızdır.
8. Jivalar ve maddi dünya, Rab'den hem farklıdır hem de onunla özdeştir, zira ikisi de Rab'den yayılır.
9. Saf adanmışlık özgürlüğe ulaşmanın tek yoludur.
10. Saf Krişna sevgisi bireyin asli Nihai Hedefidir.

Farklı dinlerdeki tezahürler

İslam

İslam dininin kutsal kitabı olan Kuran-ı Kerim'de de ruhun Allah'tan kaynaklanıp yayıldığı ifade edilmiştir.

"...Allah insana Kendi Ruhundan üfledi." Kuran, Secde 9^[5]

İbn Sina ve Fârâbî gibi İslam alimleri, tüm yaratılışın Mutlak Bir olan Allah'tan kaynaklanıp O'ndan yayıldığını savunmuştur. Bu anlayışa 'sudûr' adı verilir.^[6][7]

Ayrıca Bakınız

• Jiva
• Klasik teizm
• Panenteizm
• Tasavvuf
• Krişna
• Vişnu
• Gaudiya Vaişnavizmi
• Bhagavan
• Svayam Bhagavan

Kaynakça

1. Gupta, Ravi M. (2007). Caitanya Vaisnava Vedanta of Jiva Gosvami's Catursutri tika. Routledge. ISBN 978-0-415-40548-5. pp. 47-52
2. Kaviraja, K.G. Sri Caitanya-caritamrita. Bengali text, translation, and commentary by AC Bhaktivedanta Swami Prabhupada. Bhaktivedanta Book Trust. Madhya 20.108-109 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "It is the living entity's constitutional position to be an eternal servant of Krishna because he is the marginal energy of Krishna and a manifestation simultaneously one with and different from the Lord, like a molecular particle of sunshine or fire."
3. Kṛṣṇa Upaniṣad 1.25: ...na bhinnam. nā bhinnamābhirbhinno na vai vibhuḥ
4. Thakura, B. (1993). Jaiva dharma: The universal religion (K. Das, Trans.). Los Angeles, CA: Krishna Institute.
5. "Secde Suresi 9. Ayet". www.kuranmeali.com. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
6. "SUDÛR". TDV İslâm Ansiklopedisi. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
7. Turner, Jamie B.; Doko, Enis (2023). Classical Theism: New Essays on the Metaphysics of God (İngilizce). Routledge. s. 165.