Basınç beslemeli motor

Basınç beslemeli roket döngüsü. Tanklar yanma odasına itici ulaştırmak için basınçlıdır. Bu sayede  turbo pompalara ihtiyaç kalmaz

Basınç beslemeli motorlar roket motorlarının bir alt sınıfıdır. İtici yakıt tanklarının genellikle helyum yardımıyla basıncının yükseltilmesi sonucu, yakıt ve okside edici maddenin yanma odasına itilmesi prensibine dayanır. Yeterli akışı sağlamak için tank içi basıncın yanma odasındaki basıncı geçmesi gerekmektedir.

Basınç beslemeli motorlar karmaşık ve güvenilmez turbo pompalara nazaran daha basit tesisatlara sahiptir. Sıradan bir çalıştırma prosedürü tankların basıncını artırmak için gazın tank içine girmesine izin verecek kapakçığın açılmasıyla başlar. Sonrasında motorun sahip olduğu itici yakıtın geçeceği kapakçıklar açılır. Eğer yakıt ve okside edici madde hipergolik ise temas anında yanarlar. Hipergolik olmayan yakıtlar  tutuşturucuya ihtiyaç duyarlar. Çoklu yakmalar sadece kapakçıkların açılıp kapatılmasıyla gerçekleştirilebilinir.

Uzun süreli yanma gerçekleştirirken dikkatli olunması gerekmektedir. Bunun nedeni basınç saplayan gazın adyabatik genişleme ile aşırı soğumasını engellemektir. Soğuk helyum sıvılaşmaz fakat sıcaklık tank basınçlarının düşmesi veya yapısal elemanların zarar görmesine neden olabilir. Apollo ay modülünde bulunan iniş itici sistemi helyumu süperkritik akışkan durumunda oldukça soğuk tutmaktaydı. Oluşabilecek sorunları gazı tanklara vermeden önce ısıtarak çözüyordu.[1]

Uzay aracı yükseklik kontrol ve yörünge manevra motorları genellikle basınç beslemelidir.[2] Örnekler uzay mekiğinin reaksiyon kontrol (RCS) ve yörünge manevra (OMS) motorlarıdır.Dragon V2'deki Superdraco (iticili iniş) ve Draco (RCS) motorları sayılabilir.

Kimi fırlatıcıların üst bölümleri bu motorları kullanmaktadır. Bunların bazıları Delta II'de kulanılan Aerojet AJ-10 ve TRW TR-201; ve Falcon 1'de kullanılan Kestrel motorlarıdır.[3]

1960'larda Robert Truax tarafından konsept edilen Deniz Ejderi basınç beslemeli motorlar kullanacaktı.

Basınç beslemeli motorların yetersiz kaldığı durumlardan biri yakıt basıncıdır. Basıncı artırmak için gerekli olan daha kalın duvarlı tanklar ağırlığı arttırarak performansı ve kaldırılacak yükü düşmesine neden olmaktadır. Fırlatma araçlarının ilk bölümleri genellikle katı yakıt motorları veya sıvı yakıtlı motorlara sahip olmaktadır. Bunun nedeniyse yanma odası basıncının yüksek olmasının tercih edilir olmasıdır.[2]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "LM Descent Propulsion Development Diary". Encyclopedia Astronautica. 17 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2012. 
  2. ^ a b JOHN R. LONDON III (Ekim 1994). LEO on the Cheap (PDF). Air University Press. ss. 68-69. ISBN 0-89499-134-5. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2016. 
  3. ^ "Falcon 1 Users Guide" (PDF). SpaceX. 28 Eylül 2008. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2012.