Büyük Yeni Han

Büyük Yeni Han
Büyük Yeni Han

Büyük Yeni Han, İstanbul Fatih'te Çakmakçılar Yokuşu üzerinde bulunan han. 1764'te Büyük Valide Han'ın karşı çaprazına Sultan III. Mustafa tarafından inşa ettirilmiştir.[1] Üç katlı olan han, 5180m²’lik alanıyla Büyük Valide Han’dan sonra İstanbul’un en geniş alana yayılan han yapısıdır[1] ve ticaret hanı olarak nitelendirilir.[2]

İki yönde de eğimli bir araziye inşa edilmiştir.[1]

İki avlulu yapı günümüzde kısmen vakıf mülkiyetinde olup[1] tescilli hanlar arasındadır.[2] Ticaret hanları arasında büyük açık avlulara, revaklı galerilere ve iyi işçiliğe sahip olması sebebiyle nitelikli han kabul edilir.[2]

Kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Yeni Han yapıldığında içeride sarraf dükkanlarının bulunduğu bilinmektedir. Hatta ticaret sicil kayıtlarına göre günümüzde bulunmayan ve memurlara borç veren bir kuruluş olan “Emniyet Sandığı” da burada açılmıştır. Bankalar Caddesindeki hanların yapılmasından sonra sarraflar buradan ayrılmışlardır. I. Dünya Savaşından sonraki işgal yıllarında bir müddet işgal kuvvetlerinin karargahı olarak da kullanılmıştır.[3]

Dokumacıların da handa çalıştığı bilgisine ek,[3] bugün hala dokuma tezgahlarının handa bulunduğu belirtilir.[1]

1980'li yıllarda gümüşçülüğün de hana taşındığı aktarılır.[3]

Büyük Yeni Han'da günümüzde toptan ticaret ve gümüş imalatı yapılmaktadır.[2]

Yapının iki avlusu da kullanıcıların otoparkı görevini görmektedir. Atölye ve depoların yükleme işlemleri araçlar avlu içine alınarak yapılmaktadır. Fakat bu durum hanın zeminine ve zarar verdiği ve titreşimlerle strüktürü etkilediği gerekçesiyle uzmanlarca hoş karşılanmamaktadır.[1]

Mimari Özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük Yeni Han, iç avlu

Yapının asıl girişinin bulunduğu cephe, zeminde sokağa uyum sağlarken üst katlarda planın kırıklığını düzeltmek amacıyla taş konsollar üzerine oturan çıkmalardan faydalanılmıştır.[4] Bu sayede yer kazancına ek olarak güneybatı yönünden de odalara ışık girmesi sağlanmıştır.

Dönemine uygun olan 1 sıra taş üzerine 2 sıra tuğla yöntemi[5] kullanılmış, zemin katının tümü kesme taş malzeme ile örülmüştür.[1] Han yapısının tamamı almaşık duvar sisteminde yapılmıştır.

Katların avluya bakan kısımları revaklarla çevrilmiş olup revaklar ve odalar aynalı tonozla örtülmüşlerdir. Birinci ve zemin kat revaklarının bir bölümünde ise beşik tonoz kullanıldığı belirtilir.[4]

Yamuk bir alana inşa edilmesine rağmen avlularının dikdörtgen şeklinde olması için odaları farklı derinliklerde tasarlanmıştır.[1]

Yapının zemin katında sarnıç olduğu tahmin edilen fakat girilemeyen bir birim bulunduğunu iddia edilmiştir.[4]

Orijinal çatı örtüsü kurşun kaplama[4] olan han günümüzde bakımsız olmakla beraber özgün özelliklerini korumaktadır.[1]

Film ve Diziler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Salkım Hanım'ın Taneleri (1999), Gönül Yarası (2005), Takva (2006), Ejder Kapanı (2010) gibi birçok filme ev sahipliği yapan han, ‘Ezel’ dizisiyle popüler olmuştur. Sonrasında Gergedan Mevsimi (2012) filmi ve Fatmagül'ün Suçu Ne (2010-2012) dizilerinin de Büyük Yeni Han'da sahneleri çekilmiştir.[6]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h i Benli, G. (2007). İstanbul Tarihi Yarımadada Bulunan Han Yapıları ve Avlulu Hanların Koruma Sorunları. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
  2. ^ a b c d Özkan, A. (2003). Eminönü-Hanlar Bölgesinin Cumhuriyetten Günümüze İzlenen Değişimi ve Yeniden Değerlendirilmesinde Öncelikli Bölgenin Saptanması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
  3. ^ a b c "Tarihi İstanbul Hanları". İslami Bilgiler | Rasulehasret.com. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  4. ^ a b c d Çakmak, İ. (1997). Mahmutpaşa'da Koruma Amaçlı Plan Çalışması ve Büyük Yeni Han. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
  5. ^ Bilecik, G. (2017). Unutulmaya Yüz Tutmuş Bir Ticaret Hanı: Yeni Han. Turkish Studies, 71-94.
  6. ^ için. "Yapımcıların gözde mekanı Büyük Yeni Han". Milliyet. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)