Derebaşı, Pazar

Derebaşı
Köy
Harita
Rize'nin konumu
Rize'nin konumu
Rize üzerinde Derebaşı
Derebaşı
Derebaşı
Derebaşı'nın Rize'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlRize
İlçePazar
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[3]
İhtiyar heyeti[3]
Rakım252 m
Nüfus
 (2020)
 • Toplam417
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0464
İl plaka kodu53
Posta kodu53340

Derebaşı, Rize ilinin Pazar ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Derebaşı köyünün eski adı Tzukita (წუკიტა) veya Tsukita (ცუკიტა) olarak bilinir.[4][5] Bu yer adı Türkçeye Sukita şeklinde girmiştir. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilyati salnamesi ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Sukita (سوقیطە) olarak geçer.[6][7]

Tsukita veya Tzukita köyünün bulunduğu Lazeti bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[8] Bu yerleşim, 1876 tarihli Trabzon Vilayeti salnamesine göre, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağının Atina kazasına bağlıydı. Nüfusu 40 hanede yaşayan 125 kişiden oluşuyordu. Ancak bu sayının sadece erkek nüfusundan ibaret olması ihtimali de vardır. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 48 koyun, 95 keçi, 35 inek, 11 öküz, 5 manda ve 5 at kaydedilmiştir.[9]

Nikolay Marr, 1910 yılında Lazistan bölgesineki araştırma gezisi sırasında köyün adını "Mtsukita" şeklinde yazmıştır. Bu tarihte Atina kazasında 69 köy bulunuyor ve bu köylerden 64'ünde Lazca konuşulduyordu. Mtsukita köyünü de Lazcanın konuşulduğu yerleşim yerleri arasında saymıştır.[10] Köy, Birinci Dünya Savaşı'nda Rusların eline geçmiş ve bir süre Rus idaresinde kalmıştır. Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesinde araştırma gezisi yapan Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze'nin Tzukita (წუკიტა) şeklinde yazdığı köydeki 50 hanede 261 kişi yaşıyor ve nüfusun çoğunluğu Lazlardan oluşuyordu.[11]

Tsukita veya Tzukita köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, "Sukita" adıyla Rize vilayetinin Atina kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[7] 1935 genel nüfus sayımında Artvin ve Rize vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 498 kişiden oluşuyordu.[12] Tzukita veya Sukita Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Derebaşı olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Derebaşı köyünün nüfusu 944 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 342 kişi okuma yazma biliyordu.[14]

Köyde Seydioğlu Camisi olarak da bilinen, 1902 yılında yapılmış ve 1976 ve 1986 yıllarında onarımdan geçmiş bir cami bulunmaktadır.[15]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy; Rize il merkezine 45 km, Pazar ilçe merkezine 8 km uzaklıktadır.[16]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2020 417[2]
2019 411[2]
2018 454[2]
2017 370[2]
2016 393[2]
2015 377[2]
2014 322[2]
2013 402[2]
2012 406[2]
2011 424[2]
2010 414[2]
2009 424[2]
2008 426[2]
2007 444[2]
2000 513[16]
1990 1.131[16]
1985 1.454[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Derebasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Rize Pazar Derebaşı Nüfusu". Nufusune.com. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020. 
  3. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  4. ^ İrfan Aleksiva - İsmail Bucaklişi, Svacoxo - Laz Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2009, s. 125, ISBN 978-605-89094-0-3
  5. ^ "İuri Siharulidze, Çaneti / Lazeti (ჭანეთი / ლაზეთი), 2 cilt, Batum, 1979, II. Cilt s. 7". 16 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2024. 
  6. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 372, ISBN 9789157871117.
  7. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 619.
  8. ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. 19 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 99940-61-43-7
  9. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 371, ISBN 9789157871117.
  10. ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 72, ISBN 9786055753634.
  11. ^ "İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 170". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2024. 
  12. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 340.
  13. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 755". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023. 
  14. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 526" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2024. 
  15. ^ Hüseyin Saraç. "Atina Kazası". academia.edu. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022. 
  16. ^ a b c d "Derebaşı Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]