Edegül, Ardahan
| Edegül | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Edegül Edegül'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2019) | |
| • Toplam | 87 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Edegül, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Edegül köyünün eski adı Adaguli'dir. Gürcüce bir yer adı olan Adaguli (ადაგული), Eski Gürcücede "yanma" anlamındaki "adagva" (ადაგვა) kelimesinden türemiştir ve "yanmış" (yer), "yanıklı" anlamına gelir.[4] Bu ad 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine Adagul / Adagül (اداكول) olarak girmiştir.[5] Köyün adı zaman içinde Edegül'e (ۀدەكول) dönüşmüştür.[6]
Adaguli köyü, Orta Çağ'da Gürcistan sınırları içinde yer alan Artani bölgesinin bir parçasıydı. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır.[7]
Adaguli köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 27 Hristiyan haneden oluşuyor ve hane reisleri Giorgi, Pavle, Badria, Sargis, Zakara, İvane, Giorgi, Cavaha, Abram gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Üç adet su değirmeni bulunuyordu.[8][9]
Adaguli köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihindeki nüfus tespitinde Adagül (Адагюлъ) şeklinde kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Değirmenköy nahiyesinin 10 köyünden biriydi. Nüfusu, 34'ü erkek ve 25'i kadın olmak üzere, 10 hanede yaşayan 59 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[10]
Rus idaresi sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, 1917 yılında Adaguli'nin (ადაგული) gerçek bir Gürcü köyü olduğunu, burada 26 hanede 533 Müslüman Gürcünün yaşadığını ve köydeki eski kilisenden geriye sadece duvarların kaldığını yazmıştır.[7]
Adaguli köyü, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rus idaresinin son bulmasının ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali daha sona ermeden Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı.[11]
Adaguli köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Edegül" (ەدە كول) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Yalnızçam nahiyesine bağlıydı.[12] 1940 genel nüfus sayımında "Edegül" biçiminde yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 265 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 genel nüfus sayımında Edegül köyünün nüfusu 360 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 104 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Nişanyan Yer Adları'nda Edegül köyünün günümüzde Ahıska Türkü / Kürt-Sünni yerleşimi olduğu belirtilmiştir.[15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 10 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2019 | 87[2] |
| 2018 | 81[2] |
| 2017 | 99[2] |
| 2016 | 85[2] |
| 2015 | 88[2] |
| 2014 | 95[2] |
| 2013 | 98[2] |
| 2012 | 104[2] |
| 2011 | 106[2] |
| 2010 | 106[2] |
| 2009 | 102[2] |
| 2008 | 90[2] |
| 2007 | 89[2] |
| 2000 | 130[16] |
| 1990 | 214[16] |
| 1985 | 277[16] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Edegul, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n "Ardahan Merkez Edegül Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "kelimesinin anlamı". 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 429". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 513". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 420". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 273". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 349.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 355.
- ^ "Edegül - Nisanyanmap.com". 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ a b c d "Edegül Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.