Erime suyu

ABD, Pensilvanya'da baharın ilk aylarında bir akıntıyla taşınan erime suları.

Erime suyu; okyanuslar üzerindeki buz sahanlıkları, yassı buzdağları ve buzullar dahil olmak üzere kar veya buzun erimesiyle salınan sudur. Erime suyu genellikle buzulların kar örtüsü oranının azaldığı ablasyon bölgesinde bulunur. Daha tehlikeli laharların oluşmasına benzer şekilde, volkan patlamaları sırasında erime suyu oluşabilir.

Erime suyu akmak yerine yüzeyde biriktiğinde erime göletlerini oluşturur. Hava soğudukça eriyen su genellikle yeniden donar. Erime suyu, buz yüzeyinin altında toplanabilir. Buzulaltı gölleri olarak bilinen bu su havuzları, jeotermal ısı ve sürtünme nedeniyle oluşabilir.

Edith Cavell Dağı'ndaki kum ve çakılların örttüğü ince bir tabaka ile kaplı çok yılık bir buzul. Buzul içindeki her çizgi bir yılı gösterir. Altta da buzuldan gelen erime suyu görülmektedir.

Su kaynağı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Su kaynağı

Erime suyu, dünya nüfusunun büyük bir kısmı için içme suyu sağlamasının yanı sıra sulama ve hidroelektrik santralleri için de su sağlar. Bu erime sularının kaynağı mevsimsel kar yağışları veya eriyen buzullardır. İklim değişikliği, kar yağışını[1] ve hacimleri giderek azalan buzulları tehdit etmektedir.[2]

Dünyanın dört bir yanındaki kimi şehirlerde, su teminini desteklemek için erimiş karları toplayan büyük göller bulunur. Diğer bazı şehirlerde ise daha yüksekte bulunan akarsu kollarından büyük miktarda erime suyu akışı alan nehirlerden su toplayan yapay rezervuarlar bulunur. Yüzlerce kilometre uzaktaki karların erimesi, nehrin yenilenmesine katkıda bulunabilir.[3] Kar yağışı da yer altı suyunu oldukça değişken bir süreç ile yenileyebilir.[4] Erime suyunu dolaylı olarak su kaynağı olarak kullanan şehirler arasında Melbourne, Canberra, Los Angeles, Las Vegas ve diğer bazı şehirler yer alır.[3]

Buzulların erime suyu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Antarktika, Kanada Buzulu'ndaki yeniden donmuş erime suyu.

Buzulların basınç ve jeotermal ısı gibi dış kuvvetlerin etkisiyle erimesi sonucu erime suyu oluşur. Çoğu zaman, buzullardan göllere akan nehirler bulunur. Bu parlak mavi göller, rengini nehirler aracılığıyla göllere taşınan tortu olan kaya unundan alır. Bu tortu, buzulun altındaki kayaların birbirine sürtünmesiyle oluşur. Oluşan ince taneli toz, suda asılı kalarak farklı güneş ışığı renklerini absorbe edip[5] dağıtarak sütlü turkuaz bir görünüm alır.

Hızlı değişimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
İzlanda, Skaftafellsjökull'daki erime suyu

Erime suyu, ani iklim değişikliğinin bir göstergesi olabilir. Büyük bir erime suyu kütlesine dair bir örnek de, Batı Antarktika'daki Bindschadler Buz Akıntısı'nın bir akarsu kolundaki buz örtüsü yüzeyinde gerçekleşen hızlı dikey hareketin, buzulun altındaki bir su kütlesinin yer değiştirmesi kaynaklı oluşudur.[6]

Erime suları ayrıca buzul göllerini istikrarsızlaştırarak ani sellere ve kar yığınlarını istikrarsızlaştırarak çığlara yol açabilir.[7]

Küresel ısınma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından Haziran 2007'de yayınlanan bir raporda, dünya nüfusunun %40'ının küresel ısınma sebebiyle Asya'daki buzulların, karların ve buna bağlı erime sularının kaybından etkileneceğini tahmin etmektedir.[7] Tahmin edilmekte olan buzul erimesi eğilimi, Asya'da mevsimsel iklim aşırılıklarına işaret etmektedir.[8] Erime suyu darbesi 1A, tarihsel olarak son buzullaşmanın belirgin özelliklerinden biriydi ve 14,7 ila 14,2 bin yıl önce gerçekleşmiştir.[9]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Qin, Yue; Abatzoglou, John T.; Siebert, Stefan; Huning, Laurie S.; AghaKouchak, Amir; Mankin, Justin S.; Hong, Chaopeng; Tong, Dan; Davis, Steven J.; Mueller, Nathaniel D. (May 2020). "Agricultural risks from changing snowmelt". Nature Climate Change (İngilizce). 10 (5): 459-465. Bibcode:2020NatCC..10..459Q. doi:10.1038/s41558-020-0746-8. ISSN 1758-6798. 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022. 
  2. ^ Milner, Alexander M.; Khamis, Kieran; Battin, Tom J.; Brittain, John E.; Barrand, Nicholas E.; Füreder, Leopold; Cauvy-Fraunié, Sophie; Gíslason, Gísli Már; Jacobsen, Dean; Hannah, David M.; Hodson, Andrew J. (12 Eylül 2017). "Glacier shrinkage driving global changes in downstream systems". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 114 (37): 9770-9778. Bibcode:2017PNAS..114.9770M. doi:10.1073/pnas.1619807114. ISSN 0027-8424. PMC 5603989 $2. PMID 28874558. 
  3. ^ a b "Snowfall giving Lake Mead a lift". Las Vegas Review-Journal (İngilizce). 7 Ağustos 2011. 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021. 
  4. ^ "Melting snow and groundwater levels in Sierra Nevadas". ScienceDaily (İngilizce). 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021. 
  5. ^ Aas, Eyvind; Bogen, Jim (1 Nisan 1988). "Colors of glacier water". Water Resources Research (İngilizce). 24 (4): 561-565. Bibcode:1988WRR....24..561A. doi:10.1029/WR024i004p00561. ISSN 1944-7973. 
  6. ^ Peters, Leo E.; Anandakrishnan, Sridhar; Alley, Richard B.; Smith, Andrew M. (1 Mart 2007). "Extensive storage of basal meltwater in the onset region of a major West Antarctic ice stream". Geology (İngilizce). 35 (3): 251-254. Bibcode:2007Geo....35..251P. doi:10.1130/G23222A.1. ISSN 0091-7613. 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. 
  7. ^ a b "Melting Ice—A Hot Topic? New UNEP Report Shows Just How Hot It's Getting". United Nations Environment Programme (UNEP). 4 Haziran 2007. 7 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2016. 
  8. ^ Goudie, Andrew (September 2006). "Global warming and fluvial geomorphology". Geomorphology. 79 (3-4): 384-394. Bibcode:2006Geomo..79..384G. doi:10.1016/j.geomorph.2006.06.023. 
  9. ^ Webster, Jody M.; Clague, David A.; Riker-Coleman, Kristin; Gallup, Christina; Braga, Juan C.; Potts, Donald; Moore, James G.; Winterer, Edward L.; Paull, Charles K. (2004). "Drowning of the −150 m reef off Hawaii: A casualty of global meltwater pulse 1A?". Geology. 32 (3): 249. Bibcode:2004Geo....32..249W. doi:10.1130/g20170.1. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]