Esma Sultan Yalısı
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Tamamlandı |
| Tür | Tuğla Yeniden yapım: Tuğla, çelik ve cam |
| Şehir | İstanbul |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′51″K 29°01′39″D / 41.04750°K 29.02750°D |
| Başlama | 1875 |
| Yenileme | 2001 |
| Ölçüler | |
| Diğer ölçüler | 315 m × 27 m (1.033 ft × 89 ft) |
| Teknik ayrıntılar | |
| Kat sayısı | 3 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Sarkis Balyan |
| Yenileme bilgileri | |
| Mimar | Gökhan Avcıoğlu |
Esma Sultan Yalısı, İstanbul, Ortaköy'deki sahil sarayı.
Neo-klasik üsluptaki yalının mimarı Sarkis Balyan'dır. Ortaköy Camisi'nin yanındadır. Geçirdiği bir yangından sonra uzun yıllar metruk halde kalan yalının iç mekanı 2001 yılında cam ve çelik kullanılarak yeniden yapılmıştır ve turizm amaçlı hizmet vermektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Esma Sultan Yalısı adını Osmanlı Sultanı Abdülaziz'in kızı Esma Sultan'dan (1873 - 1899) alır.[1][2] Esma Sultan 16 yaşında iken devrin önemli devlet adamlarından Çerkes Mehmet Paşa'yla evlendirilmiş; Ortaköy Camii yanındaki 17. yüzyıldan kalma yalı yeniden yaptırılıp[3] kendisine düğün hediyesi olarak verilmiştir.[2] Bölgenin en büyük ahşap yapısı olan bu yalı,[4] o zamana dek Tırnakçı Yalısı olarak biliniyordu.[5] I. Abdülhamit'in kızlarından Esma Sultan'la evlenen Kaptan-ı Derya Küçük Hüseyin Paşa da Tırnakçı yalısında oturmuştu.[3]
Abdülaziz'in kızı Esma Sultan'ın 1899 yılında ölümünden sonra II. Abdülhamit yalıyı kız kardeşi Cemile Sultan'a vermiş; onun ölümünden sonra V. Murad'ın kızı Fatma Sultan, II. Abdülhamit'e rica ederek sahilhaneyi satın almıştır.[6] Yalı, 1915'e kadar Osmanlı Hanedanı'nın mülkiyetinde kaldı.
1918 yılından itibaren Rum okulu olan yapı; 1920'lerde büyük bir yangın geçirdi ve 1922 yılından itibaren tütün deposu olarak kullanıldı.[7] 1952'de Saffet Baştımar tarafından satın alınıp marangozhane, mobilya deposu ve kömür deposu olarak kullanılmıştır; Baştımar Yalısı olarak da bilinir.[7]
Yalı, 1975 yılı başlarında sahipleri tarafından satılığa çıkarıldı ancak o sırada çıkan bir yangında yandı ve sadece dış duvarlarından oluşan bir harabe şeklini aldı. Bahçesi konser ve davetler için kullanılan metruk bina 1990'lı yıllarda The Marmara oteller zinciri tarafından satın alınıp dış duvarları korunup içi mekana camdan duvarlar giydirilmiş; böylece kapalı mekan elde edilmiştir.[8]
Günümüzde yapının giriş katında bar ve restoran, çelik kavisli merdiven ile girilen ikinci katta konferans salonu veya etkinlik alanı olarak kullanılabilen mekanlar bulunmaktadır.[9]
Mimari özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Esma Sultan Yalısı'nın, iki kat ve çatı katı ile oluşmuş, hacimli bir kitlesi vardır.[6] Yüzölçümü 884m², bahçesi 4030m²'dir. Boyutları, malzemesi ve yönü bakımından geleneksel yalı mimarisinden farklıdır. Dışı kâgir, içi bağdadi ahşap olan yalıda iki oda, yalının deniz cephesinde yer alır ve merkeze sofa ile bağlanır. Salon, cephenin ortasında çıkma yapar ve yapının merkezinde büyük bir merdiven görülür.[6] Çıkmaları üç pencerelidir ve üzerinde üçgen alınlık vardır.
Yapı 2226 m² 'ik bir alan içinde yer alır. Zemin katı 31,5 m genişliğinde, 27 m uzunluğunda ve 3,80 m yüksekliğindedir. İkinci kat ile birleşen ilk kat 31,5 m genişliğe, 31 m uzunluğa ve 6,80 m yükseklikliğe sahiptir.[7]
Restorasyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Sadece binanın dış duvarlarını ihtiva eden harabe, 1990 yılında Marmara Otel zinciri tarafından satın alınmıştır. 1999 yılında yapı mimar Gökhan Avcıoğlu ve GAD Mimarlık tarafından işlevli hale getirildi.[9] Çerçeve şeklinde kalmış tuğla duvarlar içinde kalacak şekilde hafif çelik bir strüktür ve camdan oluşan bir kutu tasarlandı. .
Proje müellifleri Mimar Haluk Sezgin ve Mimar Philippe Robert tarafından bir yenileme ve ilave dizaynlarını takiben yalı, 2001 yılında çok amaçlı buluşma yeri olarak açıldı. Günümüzde Marmara Otel zinciri tarafından çeşitli toplantılar ve konferanslara hizmet vermek amacıyla çalıştırılmaktadır[7] Ayrıca İstanbul Uluslararası Caz Festivali[10] gibi sanatsal etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Marmara Esma Sultan 17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Esma Sultan Yalısı 19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Esma Sultan Mansion". Archnet Sitesi (Kaynak:Aga Khan Trust for Culture). 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ a b "The Marmara Esma Sultan". The Marmara Hotel web sitesi. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ a b Atalan, Özlem. "17. ve 18. yüzyılda, Görsel ve Yazılı Kaynaklara göre Ortaköy-Kuruçeşme Arasında Yer Alan Kıyı Yapıları" (PDF). International Journal of Social Science, Sayı: 28, GÜz II 2014. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ Eruz, Fulya. "Yalı". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ Kardüz, Ali Rıza. "Çırağan Eğlenceleri". Sabah gazetesi, 02.08.1997. 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2015.
- ^ a b c Atalan, Özlem. "Ortaköy-Kuruçeşme Arasındaki Sahilsaraylar; 19. Yüzyıl" (PDF). Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/1 Winter 2015. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ a b c d "Esma Sultan Yalısı – Baştımar Yalısı". Degisti.com sitesi, 11.07.2011. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ Sezer Sennur, Adnan Özyalçıner. Öyküleriyle İstanbul Antıları. Evrensel Basım Yayım.
- ^ a b "Esma Sultan". Gadarchiatecture.com sitsi. 12 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2017.
- ^ "İstanbul Caz Festivali". İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı web sitesi. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.