Gözebaşı, Şenkaya
| Gözebaşı | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Gözebaşı Gözebaşı'nın Erzurum 'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°23′47″N 42°17′34″E / 40.39643°K 42.29282°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | 32 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Gözebaşı, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gözebaşı ile İçmesu mahallelerinin eski adı Hamas'tır. Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Hamasi (ჰამასი) biçiminde geçer. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Gözebaşı köyü Hamas-i Ulya (هاماس علیا / Yukarı Hamas), İçmesu köyü ise Hamas-i Süfla (هاماس سفلا / Aşağı Hamas) olarak kaydedilmiştir.[5]
Yukarı Hamas köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinin köylerinden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu yerleşmeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdi. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Yukarı Hamas, "Hamas-i Ulya" adıyla Oltu sancağının Bardız (Bardusi) nahiyesine bağlıydı. Aşağı Hamas köyünde 24 Hristiyan hane yaşarken, Aşağı Hamas köyü boşalmış, insansız hale gelmişti.[6]
Yukarı Hamas köyünün daha sonra yeniden iskân edildiği anlaşılmaktadır. Nitekim Osmanlı idaresinin Oltu sancağında askere alma ve vergi toplama amacıyla 1835 yılında erkek nüfusunu tespiti sırada köyde 25 hanede 115 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Yukarı Hamas köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 230 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Yukarı Hamas ve Aşağı Hamas köyleri, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Hamaslar" (هاماسلر) adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir. Bu sırada bu iki yerleşim Kars vilayetinin Sarıkamış kazasının Bardız nahiyesine bağlıydı.[8] 1935 genel nüfus sayımında Yukarıhamas adıyla ayrı bir köy olarak aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 561 kişiden oluşuyordu.[9] 1946 yılında Şenkaya ilçe olunca, Yukarı Hamas köyü Sarıkamışt'an alınıp Şenkaya ilçesine bağlandı. Hamas veya Hamasi "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Gözebaşı olarak değiştirilmiştir.[10] Gözebaşı köyünün nüfusu 1965 yılında 372 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 200 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum'da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi'nin bir mahallesi olmuştur.[12]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 146 km, Şenkaya ilçe merkezine 40 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Şenkaya'nın güneybatısında olup, 25.10 numaralı Şenkaya-Horasan il yoluna, İçmesu Mahallesi üzerinden, 4,8 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[14]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 32[2] |
| 2021 | 38[2] |
| 2020 | 42[2] |
| 2019 | 39[2] |
| 2018 | 39[2] |
| 2017 | 31[2] |
| 2016 | 28[2] |
| 2015 | 28[2] |
| 2014 | 38[2] |
| 2013 | 41[2] |
| 2012 | 27[3] |
| 2011 | 20[3] |
| 2010 | 23[3] |
| 2009 | 26[3] |
| 2008 | 31[3] |
| 2007 | 21[3] |
| 2000 | 44[3] |
| 1990 | 150[15] |
| 1985 | 228[16] |
| 1965 | 372[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Gözebaşı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gozebasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 78, 462. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 78. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 82. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 765". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 398.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 782". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Gözebaşı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Gözebaşı to İçmesu". Gözebaşı to İçmesu. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.