Harutün Cangülyan
Harutyun Cangülyan (Ermenice: Յարութիւն Ճանկիւլեան), Osmanlı Ermenisi tarihçi ve siyasetçi. 1890'daki Kumkapı Gösterisi'nin organizatörü idi. 1915 Ermeni Kırımı'da öldürüldü.[1]
Harutün Cangülyan 1855 yılında Van'da doğmuştur. Sosyal Demokrat Hınçak Partisi'ne katıldıktan sonra 1884 senesinde Kostantiniyye'ye yerleşti. Orada Haçin'li olan Hamparsum Boyacıyan ile tanıştı.[1]
27 Temmuz 1890'da onunla birlikte Kumkapı'da bulunmakta olan Ermeni Patrikhanesi'nin önünde bir gösteriyi organize etmişti ve Yıldız Sarayı'nın önüne doğru yürüyüş yapmıştı. Bunun yüzünden Harutün Cangülyan'a idam cezası verildi fakat Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid bunu hayat boyu hapis cezasına değiştirdi. Cangülyan Filistin'in Akka kentindeki kale'de hapsedildi. 1896 yılında (Hamidiye katliamları zamanında) ona af verildi.[1]
İlk önce Kıbrıs ve sonra Mısır'a yerleşti. Kahire'de Timagavor gazetesinde yazar oldu. 1908 Jön Türk Devrimi sonuçuyla Kostantiniyyeye geri döndü ve 1913'te Հիշատակներ հայկական ճգնաժամեն (Ermeni Krizin Hatıraları) adlı bir kitap çıkardı.
24 Nisan 1915'te Harutün Cangülyan 2345 arkadaş ile beraber Kostantiniyye'deki evinde tutuklandı ve Ankara vilayeti'ndeki Ayaş'a sürdürüldü. Diyarbakır'daki askeri mahkemede yargılamak bahanesi ile hapisten dışarıya çıkarıldı, Karacur'a (Siverek) götürüldü ve 15 Haziran 1915 tarihinde Teşkilât-ı Mahsusa üyesi olan Hacı Onbaşı tarafından işkence çektirilerek öldürüldü.[1]
