Kazakistan'da kadın

Kazakistan'da kadın
Kazakh women wearing ceremonial dress
Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi[1]
Değer0.190 (2019)
Sıra44th out of 162
Hamilelikten dolayı anne ölümü (100.000'de)51 (2010)
Mecliste kadınlar18.2% (2012)
Orta öğretim 25 yaş üstü kadınlar99.3% (2010)
İşgücünde kadınlar66.6% (2011)
Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi[2]
Değer0.710 (2021)
Sıra80th out of 156/149

Kazakistan'daki kadınlar, Kazakistan'da yaşayan veya Kazakistanlı kadınlardır. Toplumdaki konumları, yerel gelenekler ve görenekleri, onlarca yıllık Sovyet rejimi, bağımsızlık sonrası hızlı sosyal ve ekonomik değişiklikler ve istikrarsızlık ve yeni ortaya çıkan Batı değerleri dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden etkilenmiştir ve etkilenmektedir.

Tarihsel bağlam

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan, 70 yılı aşkın bir süre boyunca Sovyetler Birliği'nin bir parçası olduktan sonra 1991 yılında bağımsızlığını kazandı. Bağımsızlığını takiben, bir geçiş döneminde olan Kazakistan ekonomisi, özellikle 1990'larda güçlü bir düşüş ve istikrarsızlık yaşadı: 1995 yılına gelindiğinde reel GSYİH 1990 seviyesinin %61,4'üne düştü ve bu da beyin göçüne neden oldu.[3][4] Bu ekonomik bunalım durumu, kadınların toplumdaki rollerine ilişkin yükselen gelenekçi görüşlerle birleştiğinde, kadınlar üzerinde olumsuz bir etki yarattı. Bununla birlikte, 1998'de Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi'ne katılması gibi, kadınlar için bazı olumlu yönleri de oldu.[5] Bağımsızlığın ilanından sonra Kazakistan oldukça gelişmiş bir eğitim sistemi devralmıştı; ancak geçiş döneminde, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından kısa bir süre sonra, eğitim sektörü ciddi kayıplara uğradı, sürekli olarak finans yetersizliği ile karşılaştı ve özellikle kırsal kesimdeki okullar kapanmaya başladı.[6] Bununla birlikte, Kazakistan'daki kadınların okuryazarlık oranı, erkeklerinkine benzer şekilde, 2015 itibarıyla, %99,8 ile dünyanın en yüksekleri arasındadır.[7]

Ulusal güvenlik sorunları ile aynı anda demografik sorunlara da öncelik veren "Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Demografik Politikası Kavramı" 2000 yılında onaylanmıştır. Bu program, nüfus artışı ve kadın hakları konularının uzun vadeli siyasi model olan "Kazakistan 2050 Stratejisi"ne uygun olarak ele alınmasına olanak sağlamıştır.[8]

Üreme sağlığı ve doğurganlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'da anne ölüm oranı 12 ölüm/100.000 canlı doğumdur (2015 tahmini).[7] Toplam doğurganlık hızı 2,31 çocuk/kadındır (2015 itibarıyla),[7] bu da ikame oranının biraz üzerindedir.[7] Kontraseptif yaygınlık oranı %51'dir (2010/11).[7]

Zorla evlendirme ve kız kaçırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zorla evlendirme ve kız kaçırma, kesin prevalansı bilinmemekle birlikte, Kazakistan'da kadın ve kız çocuklarının karşılaştığı sorunlardır.[9][10] Kazakistan'da kız kaçırma (alyp qashu) rıza dışı ve rızaya dayalı kaçırma, kelisimsiz alyp qashu ("anlaşmadan alıp kaçırmak") ve kelissimmen alyp qashu ("anlaşarak almak ve kaçırmak") olarak ikiye ayrılır.[11] Bazı kız kaçırıcıları, başlık parası ödememek amacıyla bu işe girişirler.[12]

Seks ticareti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'da vatandaşlar ve yabancı kadınlar ve kızlar seks ticaretinin kurbanı olmaktadır. Ülke genelindeki genelevlerde, işyerlerinde, otellerde, evlerde ve diğer yerlerde tecavüze uğramakta, fiziksel ve psikolojik olarak zarar görmektedirler.[9][13][14][15]

Kadın hakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hükûmet, Birleşmiş Milletler'e Kazakistan'da 2006-2016 Cinsiyet Eşitliği Stratejisi planını bildirdi.[16] 2009'da Kazakistan "Aile İçi Şiddetin Önlenmesine Dair" yasayı çıkardı. Kanun, kadına yönelik her türlü şiddetin önlenmesi için kapsamlı tedbirler sunmaktadır.[17]

Dünya Kadınlar Günü, Kazakistan'da resmi bir resmi tatildir.[18]

"Orta Asya Gençliği"ne göre. Friedrich Ebert Vakfı ve Araştırma Enstitüsü Kamuoyu tarafından hazırlanan Kazakistan” raporunda, gençlerin %84,8'i Kazakistan'daki kadınların yeterli haklara sahip olduğunu düşünmektedir.[19]

Kazakistan, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Save the Children tarafından yürütülen 2016 tarihli bir rapora göre cinsiyet eşitliğinde 144 ülke arasında 30. sırada yer aldı. Sıralamada, Kazakistan ABD ve Japonya gibi ülkelerin önünde yer aldı.[20] Kazakistan, Dünya Ekonomik Forumu'nun 2017 Cinsiyet Eşitliği Endeksi'nde 144 ülke arasında 51. sırada yer aldı.[21]

Hükümette kadın

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'da kadınlar son zamanlarda daha üst düzey siyasi ve hükûmet pozisyonlarında yer almaktadır.[22] Aralık 2009'da Kazakistan, kadın ve erkeklerin kamu hizmetine eşit erişimini şart koşan "Kadınlar ve erkekler için eşit hakların ve eşit fırsatların devlet garantisine ilişkin" yasayı kabul etti.[23] Kazakistan'ın 154 sandalyeli Parlamentosu'nda 28 kadın bulunmaktadır ve kadınlar parlamentonun alt kanadının yüzde 25,2'sini temsil etmektedir.[24] Mart 2017 itibarıyla, kadınların parlamentonun alt kanadındaki oranı on yıl öncesine göre %10 artarak %27'ye ulaştı.[25]

Kazakistan'ın ilk kadın cumhurbaşkanı adayı Dania Espaeva, 2019 cumhurbaşkanlığı seçimlerine katıldı. Mazhilis milletvekili olarak Espaeva, Ak Zhol Demokrat Partisi'nden aday gösterildi ve yedi adaydan biriydi.[26]

Kadınlar, mäslihat (yerel meclisler) milletvekillerinin %22'sini ve yargı sektöründeki yetkililerin %47'sini temsil etmektedir.[27]

2021 Meclis seçimlerinden önce, kadınlar Kazak Parlamentosu'nun %22'sini temsil ediyordu. 2020'nin sonunda Kazakistan, her düzeyde Parlamento ve Maslihat milletvekili adayları arasında kadın ve gençlerin temsilini artırmak için yüzde 30'luk bir kota getirdi. Girişimin, kadınların Hükûmetteki temsilini artırması ve kadın haklarının korunmasını desteklemesi bekleniyordu.[28]

Kolluk ve orduda kadın

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolluk kuvvetleri ve askeri kariyer, kadınlar için geleneksel olmayan alanlar olarak kabul edilir. Kazakistan'daki polis memurlarının %6-12'sinin kadın olduğu tahmin edilmektedir.[29][30] 1999 yılında Kazakistan'da özel bir aile içi şiddet birimi kuruldu, ancak sınırlı eğitim ve kaynaklar nedeniyle bu program beklentileri ve yerel talebi karşılamadı. Son zamanlarda Florida Eyalet Üniversitesi, aile içi şiddet konusunda yüksek kalitede eğitim sağlamak için Kazakistan İçişleri Bakanlığı ve Almatı Şehri Polis Departmanı ile birlikte çalışmaktadır.[30] ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından finanse edilen bu program, aile içi şiddet konusunda polis eğitimini iyileştirmek için ABD merkezli aile içi şiddete müdahale uzmanlarını, toplumsal cinsiyet sorunları araştırmacılarını ve Kazakistan'daki yerel STK'lardan uzmanları bir araya getirdi.

Kazak ordusunda yaklaşık 8.000-8.500 kadın görev yapmaktadır.[31] Bu kadınlardan 750'si memurdur.[32] Savunma Bakanlığı, eğitim programları ve kariyer geliştirme fırsatları aracılığıyla kadınları orduda teşvik etmek için çalışmaktadır. Savunma Bakanlığı'ndaki liderlik pozisyonlarının sadece %2,1'i kadınlar tarafından yürütülmektedir.[29] Savunma Bakanlığı ayrıca, erkek ve kadın askerlerin savaş becerilerini, savaşa hazırlıklı olmalarını ve genel fiziksel yeteneklerini sergileyen ülke çapında bir yarışma olan Batyr Arular'a da ev sahipliği yapmaktadır. Batyr Arular en iyi hizmet veren kadınlara ödül vermektedir.[33]

İş hayatında kadınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'da imalat firmalarının %28'i kadın mülkiyetine sahiptir.[34] Kazakistan'da 1,44 milyon kadın iş yapmaktadır.[35] Ülkenin küçük ve orta ölçekli işletmelerinin %44'ü kadınlar tarafından yönetilmektedir.[25]

Kazakistan'ın ilk kadın STK'sı Kazakistan İş Kadınları Derneği, iş dünyasındaki kadınlara ve kadın haklarına yönelik düzenli zirveler düzenlemektedir. IV. Avrasya Kadınlar Zirvesi Kasım 2015'te Astana'da yapıldı.[36] IV. Avrasya Kadınlar Zirvesi sırasında EBRD, İş Dünyasında Kadınlar programını başlattı. Program kapsamında EBRD, kadınların önderliğindeki KOBİ'lere milyonlarca kredi tahsis etmekte ve finansmana ve iş tavsiyelerine erişmelerine yardımcı olmaktadır.[37] EBRD, program kapsamındaki ilk kredi limitini Eylül 2016'da imzalayarak Bank CenterCredit'e kadınların önderliğindeki KOBİ'lere kredi vermesi için 3,72 milyar tenge (yaklaşık 20 milyon ABD Doları) tahsis etti.[37]

2019 itibarıyla EBRD, ortak finans kurumlarıyla birlikte Kazakistan'daki kadınların önderliğindeki işletmelere 28,9 milyar tenge (76 milyon ABD Doları) değerinde 21.281 alt kredi sağladı. EBRD ayrıca, verimli iş araçlarına erişimlerini iyileştirmek ve iş yapma biçimlerini modernize etmek için 14 Kazak bölgesinden 350 kadın girişimciye yönelik Mikro İşletmelerde Kadınlar programını uygulamaktadır.[38]

2015 Yılında Astana Ekonomik Forumu'nun oturumlarından biri Kazak İş Kadınları Derneği (ABW) tarafından düzenlenen Uluslararası Kadın Forumu'na yönelik olarak düzenlenmiştir. Oturum özellikle Orta Asya ve Afganistan'daki toplumsal cinsiyet eşitliğinin ekonomik yararlarına düzenlenmişti.[39]

2016 yılında Kazakistan, 19 Kasım'da ilk Kadın Girişimcilik Günü'nü (WED) düzenledi. WED, 2014 yılında New York'taki Birleşmiş Milletler Genel Merkezi'nde başlatılan küresel bir kadın girişimciliğini destekleme girişimidir.[40]

Asya Kalkınma Bankası, Kazakistan'da küçük ve orta ölçekli işletmeleri destekleyen bir program uygulamaktadır. Bankanın sağladığı kredilerin üçte biri kadınlara yönlendirilmiş ve 51,9 milyar tenge (155 milyon ABD Doları) değerinde 750 proje finanse edilmiştir.[41]

2020 itibarıyla, kadınlar Kazakistan'ın devlete ait şirketlerinde yönetimin %5'ini oluşturmaktadır.[27] 22 Ekim 2020'de Kazakistan Devlet Başkanı Kassym-Jomart Tokayev, Hükûmete oranı kademeli olarak %5'ten %30'a çıkarma görevini verdi.[27]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kamu Malı Bu madde bu kaynaktan gelen kamu malı içermektedir. Country Studies. Federal Research Division. 

  1. ^ "Gender Inequality Index" (PDF). HUMAN DEVELOPMENT REPORTS. 19 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2021. 
  2. ^ "Global Gender Gap Report 2021" (PDF). World Economic Forum. 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021. 
  3. ^ "Economy of Kazakhstan :: Kazakhstan's economic development". www.kazakhstan.orexca.com. 24 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/briefing_note/join/2013/522303/EXPO-INTA_SP%282013%29522303_EN.pdf 11 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ "United Nations Treaty Collection". un.org. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "UNESCO Office in Bangkok: Sector Wide Challenges". www.unescobkk.org. 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ a b c d e "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 23 Aralık 2021. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "The Analysis of Women's Marital Rights in Kazakhstan: Challenges of Gender Equality" (PDF). www.nottingham.ac.uk. 17 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  9. ^ a b "The Rise of Non-Consensual Bride Kidnapping in Kazakhstan: Developing a Culturally-Informed and Gender-Sensitive Response". Wilson Center. 2013. 21 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Bride Abductions in Kazakhstan and Human Trafficking Discourse: Tradition vs Moral Acuity". OSU News. 5 Mart 2018. 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Cynthia Werner, "The Rise of Nonconsensual Bride Kidnapping in Post-Soviet Kazakhstan", in The Transformation of Central Asia: States and Societies from Soviet Rule to Independence (Cornell University Press, 2004: Pauline Jones Luong, ed.), p. 70.
  12. ^ Werner, pp. 71–72.
  13. ^ "2019 Trafficking in Persons Report: Kazakhstan". U.S. Department of State. 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Central Asian women targetted by sex traffickers". BBC News. 10 Nisan 2012. 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Kazakhstan: A New Destination For Trafficked Women". Radio Free Asia. 15 Mart 2006. 24 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "WOMEN'S ANTI-DISCRIMINATION COMMITTEE TAKES UP REPORT OF KAZAKHSTAN". United Nations. 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Statement of Ambassador at Large of Kazakhstan at the 54th Session of the Commission on the Status of Women" (PDF). www.un.org. 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  18. ^ "Official Holidays". 21 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Survey shows Kazakh youth are pleased with their country and future". astanatimes.com. 25 Nisan 2016. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Kazakhstan Ranks 30th among 144 Nations on Gender Equality". astanatimes.com. 20 Ekim 2016. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Kazakhstan Makes Strides in Gender Equality". The Astana Times. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  22. ^ "Kazakh Government Commits to Gender Quotas, Mandatory 30 Percent Women in Politics". The Astana Times. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  23. ^ "Statement of Ambassador at Large of Kazakhstan at the 54th Session of the Commission on the Status of Women" (PDF). www.un.org. 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  24. ^ "Steppe Sisters: Kazakhstan's Rising Women Politicians". EdgeKZ. 2 Aralık 2013. 20 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ a b "Women's contributions give Kazakhstan reason to celebrate". astanatimes.com. 7 Mart 2017. 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "Kazakhstan's first female presidential candidate sees mass entrepreneurship as vehicle to improve lives". astanatimes.com. 27 Mayıs 2019. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ a b c "Share of women in management of state-owned companies to increase to 30% in Kazakhstan". neweurope.eu. 23 Ekim 2020. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Majilis Election 2021: Agenda and Effects of Primaries on Electoral Performance". The Astana Times. 10 Aralık 2020. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ a b "Gender Equality Statistics for the Republic of Kazakhstan". 17 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ a b Gender and Security Toolkit: Policing and Gender. DCAF, OSCE/ODIHR, UN Women. 2019. ISBN 978-92-9222-474-5. 
  31. ^ "8,000 women serve in the Kazakh army". 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ "Kazakh army women balance gender and responsibilities". 11 Kasım 2015. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ "Batyr Arular competition announces best servicewomen of 2016". 11 Haziran 2016. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ "Enterprise Surveys - Kazakhstan". World Bank. 8 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ "Women Run About 700,000 Kazakh Enterprises". astanatimes.com. 10 Mart 2016. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ "Astana hosts IV Eurasian Women Summit". www.kazpravda.kz. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ a b "EBRD launches Women in Business programme for Kazakhstan at Eurasian Women's Summit in Astana". www.ebrd.com. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ "EBRD finance for Women in Business programme reaches $561 million". astanatimes.com. 20 Temmuz 2019. 20 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Forum Empowers 'Soft Power' of Female Entrepreneurs". astanatimes.com. 28 Mayıs 2015. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "Kazakhstan Joins Movement to Empower, Celebrate and Support Women in Business". astanatimes.com. 23 Kasım 2016. 24 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ "Government, financial institutions increase support for women entrepreneurs". astanatimes.com. 11 Haziran 2018. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]