Kemal Türkler

Kemal Türkler
DİSK Genel Başkanı
Görev süresi
13 Şubat 1967 - 27 Aralık 1977
Yerine geldiği Yeni makam
Yerine gelen Abdullah Baştürk
Kişisel bilgiler
Doğum 1926
Denizli, Türkiye
Ölüm 22 Temmuz 1980 (54 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeri Topkapı Mezarlığı, İstanbul
Partisi Türkiye İşçi Partisi
Evlilik(ler) Sabahat Türkler
Bitirdiği okul İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (terk)

Kemal Türkler (1926, Denizli - 22 Temmuz 1980, İstanbul), Türk sosyalist sendikacı ve siyasetçi. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun kurucusu ve ilk genel başkanıdır, Türkiye İşçi Partisinin kurucularındandır.

İlk yılları ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemal Türkler, 1926 yılında Denizli'de odunculuk yapan yoksul bir ailenin ilk çocuğu olarak doğdu.[1] Yoksullukla geçen bir ilkokul çağından sonra genç yaşta terzi çırağı olarak çalışmaya başladı. Daha sonra gömlek ustalığı, ayakkabıcı çıraklığı gibi çeşitli işlerde çalıştı. Bu dönemde işçi haklarıyla ilgili fikirleri şekillendi.

1944 yılında liseden mezun olan Türkler, yedek subay olarak askerliğini 1946 yılında tamamladı. Denizli'nin Tavas ilçesinde bir yıl devlet memuru olarak görev yaptı. 1947 yılında İstanbul Hukuk Fakültesine kaydoldu.[1] Bu dönemde Bakırköy'de Emayetaş Fabrikasında işçilik yaptı.[1]

1949 yılında Türkler'in ailesi, babasının sağlık sorunu dolayısıyla İstanbul'a taşındı. Türkler, hukuk fakültesinden 3. sınıfta ayrılmak zorunda kaldı ve 1953 yılına kadar gömlek terzisi olarak çalıştı ve satıcılık gibi işler de yaptı.

Yaşamı ve sendikal mücadelesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bakırköy'de M. Sıtkı Bütün Emaye Fabrikasında (sonraki adı Emayetaş) puantör olarak çalışırken iş yasasına göre iki yılda bir yapılan iş yeri işçi temsilcisi seçimlerinde işçi temsilcisi seçildi.[1] Sendikal yaşamı da bu iş sayesinde başladı.[1] Diğer temsilcilerle toplantıda "Başmümessil" seçildikten sonra İstanbul Demir ve Madeni Eşya İşçileri Sendikasına üye oldu.[1]

13 Eylül 1953'te Maden-İş Sendikasının Bakırköy yönetim kurulu üyeliğine seçildi.[2] 19 Mart 1954 tarihinde yapılan genel kurulda Maden-İş Sendikasının sekreterliğine getirildi.[2] Ekim 1954'te sağlık sorunları nedeniyle genel başkanlık görevinden ayrılan Yusuf Sidal'ın görevini üstlendi.[2] Türkiye Maden İş Sendikası böylece 1956 yılından sonra Türkiye genelinde örgütlenmeye başladı.[3]

1958 yılında Sabahat Türkler ile evlendi ve 1959 yılında Yasemin, 1961 yılında Nilgün adlı çocukları doğdu.[kaynak belirtilmeli]

27 Mayıs Darbesi'nden sonra sendikaların başka ülkelerdeki sendikalar ve federasyonlarla ilişki kurması ve uluslararası örgütlere katılması yolu açıldı. Türkler'in başkanı olduğu Türkiye Maden-İş Sendikası, 9 Ekim 1969'da Milletlerarası Maden İşçileri Sendikaları Federasyonuna üye oldu.[4]

13 Şubat 1961'de Türkiye İşçi Partisinin kurucuları arasında yer aldı. Parti kurulduğuna Türkler ve arkadaşlarının sosyalizme ilgisi yoktu. Hazırladıkları parti programında da sosyalizmi anımsatacak herhangi bir ilke ve amaç yer almamıştı. Türkler, TİP Genel Başkan Vekili oldu. Daha sonraki süreçte partinin genel başkanlık koltuğuna Türkler'in ısrarlı çabası sonucu Mehmet Ali Aybar geldi. Türkler'in sosyalizm ile tanışması ve etkilenmesi Aybar ile çalıştığı süreçte gerçekleşti.[4]

Anayasa'da yazmasına rağmen yasallaştırılmayan toplu sözleşme ve grev hakkı için 31 Aralık 1961'de Saraçhane'de miting düzenledi. Toplu Sözleşme, Grev ve Lokavt Kanunu 24 Temmuz 1963'te yasallaştı.[5]

Kemal Türkler; Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt yasa tasarısı çalışmaları sırasında Türk-İş'ten ayrışmaya başladı. Türk-İş'in lokavt ile grevi eşit görmesi, Türk-İş'in Maden-İş'e karşı olumsuz tutumu ve Türk-İş'in başka bir sendika oluşturma çabası hakkındaki duyumları üzerine 15 Temmuz 1966'da[kaynak belirtilmeli] diğer bazı sendikacılarla ve kardeş sendikalarla Sendikalar Arası Dayanışma Anlaşması (SA-DA) isimli bir protokolü imzaladı.[4]

Bu süreç sonunda MADEN-İŞ, BASIN-İŞ, LASTİK-İŞ, GIDA-İŞ[6] 13 Şubat 1967'de Türk-İş'ten ayrılıp Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunu (DİSK) kurdular.[4] Bu tarihte MADEN-İŞ Başkanı Kemal Türkler, BASIN-İŞ Başkanı İbrahim Güzelce, LASTİK-İŞ Başkanı Rıza Kuas, GIDA-İŞ Başkanı Kemal Nebioğlu, Zonguldak Maden İşçileri Sendikası Başkanı Mehmet Alpdündar DİSK'e katıldı. Kemal Türkler, DİSK'in Genel Başkanı seçildi ve 1977 yılı sonuna kadar bu görevi yürüttü.[4]

Adalet Partisi Hükûmetinin DİSK'i hukuken ortadan kaldırabilecek yasal düzenleme hazırlığı yapması üzerine 15-16 Haziran 1970 işçi eylemleri başladı. Süreçte İstanbul'da sıkıyönetim ilan edildi. Kemal Türkler ve arkadaşları tutuklandı. Türkler, 3 ay tutuklu kaldı. Çıkarılan yasa daha sonra Anayasa Mahkemesince iptal edildi.[7] Bu dönemde sendikalar protesto amaçlı greve devam ederken toplu sözleşme çalışmaları sonuçsuz kaldı.[kaynak belirtilmeli]

Daha sonra, DİSK, Devlet Güvenlik Yasası tasarısına karşı[4] 16 Eylül 1976'da genel yas ilan ederek örgütlü bir genel grev başlattı.[kaynak belirtilmeli] Kemal Türkler bu kez de tutuklandı.[kaynak belirtilmeli]

1 Mayıs 1977 kutlamaları sırasında Kemal Türkler'in konuşmasını tamamlamasının ardından alana yaylım ateşi açıldı ve gelişen olaylar neticesinde 36 kişi öldü. Bu olay Kanlı 1 Mayıs olarak bilinir.[8]

İşveren Sendikası MESS'in toplu sözleşme tarihlerini birleştirme isteği üzerine 30 Mayıs 1977'de 40 bin metal işçisi greve başladı. Grev, Maden-İş'in taleplerinin kabulü ile sonuçlandı.[9]

Kemal Türkler'in 1975 sonrasında benimsediği yeni kadrosu ve yeni yöntemler sendika içinde anlaşmazlığa sebep oldu.[4] Türkler, 26 Aralık 1977'de[kaynak belirtilmeli] yapılan DİSK'in 6. Genel Kurulunda genel başkanlığı Genel-İş'in lideri eski CHP milletvekillerinden Abdullah Baştürk'e kaybetti.[4]

1978 yılında İstanbul Taksim'deki 1 Mayıs kutlamalarında Maden-İş Başkanı olarak yürüdü. 19 Aralık 1979'da yapılan Maden-İş Sendikasının 23. Genel Kurulunda Enternasyonal Marşı'nın okunması nedeniyle tutuklandı.[10]

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemal Türkler, 22 Temmuz 1980'de İstanbul'daki evinin önünde uğradığı silahlı saldırı sonucu vurularak öldürüldü. Cenazesi Topkapı Mezarlığı'na defnedildi.

Türkler cinayeti davası

[değiştir | kaynağı değiştir]

MHP ve Ülkücü Kuruluşlar İddianamesi'nde savcılık tarafından Celal Adan ile ilgili, "Kemal Türkler'in öldürülmesi olayının planlayıcı ve uygulayıcılarından olduğu da kesinlik kazanmıştır." notu düşülmüştür.[11] Adan, ilgili davanın savunmasında daha önce emniyette verdiği, "Kemal Türkler'in öldürülmesi emrini Alparslan Türkeş'in verdiği" şeklindeki ifadesini imzanın kendisine ait olmadığı gerekçesiyle reddetmiştir.[12] Kemal Türkler davasından, Celal Adan önce delil yetersizliği ve ilerleyen süreçte de zaman aşımı gerekçesiyle mahkûm edilmemiştir.[13]

Türkler'in öldürülmesi ve Bahçelievler Katliamı ile ilgili olarak aranan katil zanlısı Ünal Osmanağaoğlu ise 1999'da kardeşine ait sahte kimlikle Kuşadası'nda yakalandı.[14] Bakırköy 2. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen davada 2003 yılında sanık Ünal Osmanağaoğlu'nun beraatına karar verildi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi dosyada eksik soruşturma yapıldığı gerekçesi ile kararı bozdu. Yerel mahkeme bir kez daha sanık Ünal Osmanağaoğlu'nun beraatına karar verdi. Yargıtay sanıkla ilgili olarak keşif yapması, silahla ateş etmiş olmasından dolayı kararı bir kez daha bozdu. Mahkeme 2009'da beraat kararında bir kez daha direndi. Karara yapılan itirazla birlikte Yargıtay Genel Kurulu hükmün bozulmasına karar verdi. Dosya yerel mahkemeye son gelişinde ise zaman aşımı gerekçesiyle düştü.[15]

Türkler'in avukatı Rasim Öz, dosyayı AİHM'e taşıdı.[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f "Terörün İki Kurbanı: Kemal Türkler ve Nihat Erim". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Ağustos 1980. s. 10. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. Diğer özet. 
  2. ^ a b c "Türkler'de Sendikacı Olma Tutkusunu İlk". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Ağustos 1980. s. 9. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. Diğer özet. 
  3. ^ "Terörün İki Kurbanı: Kemal Türkler ve Nihat Erim". Cumhuriyet Gazetesi. 21 Ağustos 1980. s. 10. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  4. ^ a b c d e f g h "Terörün İki Kurbanı: Kemal Türkler ve Nihat Erim". Cumhuriyet Gazetesi. 22 Ağustos 1980. s. 10. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  5. ^ Alınterine Adanmış Bir Yaşam Kemal Türkler (PDF). 1996. s. 15. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  6. ^ Alınterine Adanmış Bir Yaşam Kemal Türkler (PDF). 1996. s. 25. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  7. ^ Alınterine Adanmış Bir Yaşam Kemal Türkler (PDF). 1996. s. 29. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  8. ^ Alınterine Adanmış Bir Yaşam Kemal Türkler (PDF). 1996. s. 31. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  9. ^ Alınterine Adanmış Bir Yaşam Kemal Türkler (PDF). 1996. s. 33. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  10. ^ Alınterine Adanmış Bir Yaşam Kemal Türkler (PDF). 1996. s. 39. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  11. ^ MHP ve Ülkücü Kuruluşlar Davası İddianamesi. s. 179. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022. 
  12. ^ "Katalog - Cumhuriyet Gazetesi, 1982 Yılı, 1. Ayı, 8. Günü, 7. Sayfası". egazete.cumhuriyet.com.tr. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022. 
  13. ^ "Kemal Türkler cinayetini planlamaktan yargılanmıştı: Celal Adan Meclis Başkanı koltuğunda". soL. 19 Şubat 2019. 19 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022. 
  14. ^ "Katilleri yakalandı". Hürriyet. 25 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2022. 
  15. ^ "Türkler Davası zaman aşımına uğradı". 12 Ocak 2010. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. 
  16. ^ "Kemal Türkler davası AİHM'e taşındı". Agos. 2 Şubat 2012. 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]