Kocabey, Şavşat

Kocabey
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Kocabey
Kocabey
Kocabey
Kocabey'in Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeŞavşat
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[3]
İhtiyar heyeti[3]
Rakım1.379 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam402
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08700

Kocabey, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kocabey köyünün eski adı Kuçeni'dir.[4] Gürcüce bir yer adı olan Kuçeni (კუჭენი), kısa boylu ve küçük anlamındaki "kuça"dan (კუჭა) gelir.[5] Bu yer adı Türkçeye Kuçen olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde Kuçen (كوچن) şeklinde yazılmıştır. Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca bir eserde de Kuçen (قوچەن) olarak geçer. Bununla birlikte köyün adı Türkçe kaynaklarda Kuçin, Kuçlin biçiminde de yazılmıştır.[6][7] 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Şavşeti bölgesini sınırlarına katan Ruslar da köyü Kuçen (Кучен) olarak kaydetmiştir.[8] 1890’ların başında Müslüman Gürcülerin yaşadığı bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze ise, köyün adını Kuçeni (კუჭენი) biçiminde yazmıştır.[9]

Kuçeni, orta çağda Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Bununla birlikte Tskalsimeri'deki kazılarda Tunç Çağı'na ait baltaların bulunması, bu bölgenin çok eskiden beri bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi.[10] Sonraki dönemde Şavşeti bölgesi Çıldır Eyaleti sınırları içinde kaldı.

Kuçeni, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında, Şavşat (Satlel / Satleli) sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine göre köyde 33 hanede 99 erkek tespit edilmiştir. Köyün nüfusu Müslüman ahaliden oluşuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Kuçeni köyünün toplam nüfusunun 198 kişiden oluştuğu oraya çıkar.[11]

Kuçeni köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Kuçen (Кученъ) adıyla kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Okrobageti nahiyesinin beş köyden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitine göre köydeki 58 hanede, 237'si erkek ve 208'i kadın olman üzere 445 kişi yaşıyordu. Dört hane hariç nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Dört hanede ise, 8'i erkek ve 4'ü kadın olmak üzere 12 Ermeni yaşıyordu. Bu sırada Kuçen köyüne dört mahalle bağlıydı. "Abdul-ogli" mahallesinde 5 hane, "Manuk-ogli" mahallesinde 14 hane, "Pisik-ogli" mahallesinde 10 hane ve "Çaysar" mahallesinde 10 hane bulunuyordu.[12]

Kuçeni sadece köyün değil Şavşat bölgesinde bir akarsuyun adıydı. Nitekim Rus ordusunda görevli Gürcü general ve coğrafyacı Giorgi Kazbegi 1874 yılında ve Nikolay Marr 1904 yılında Şavşeti ve Klarceti bölgesi günlüklerinde Kuçeni'den Şavşat Çayı'nın kollarından birinin adı olarak söz etmişlerdir. Giorgi Kazbegi, Shlobani, Dabatsvrili, Şavketi ve Kuçeni derelerinin Okrobageti köyünün aşağısında bulunan dağın önemli akarsuları olduğunu yazar.[13][14] Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze ise, 1890'ların başında Kuçeni'yi Şavşeti bölgesinde Gürcüce ada sahip köyler arasında saymıştır.[15]

Kuçeni köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Kuçeni köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[16][17]

Kuçeni, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, "Kuçen" adıyla Artvin livasının Şavşat kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 112 hanede yaşayan 700 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusunun tamamı bu tespitte "Türk" olarak yazılmıştır.[18] Kuçeni / Kuçen Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kocabey olarak değiştirildi.[19] Kocabey, 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 1.008 kişiden oluşuyordu.[20] 1965 yılına gelindiğinde köyün nüfusu 1.417 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 592 kişi okuma yazma biliyordu.[21]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kocabey köyü, Artvin il merkezine 81 km, Şavşat ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[22]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 392[2]
2020 402[2]
2019 396[2]
2018 429[2]
2017 369[2]
2016 382[2]
2015 388[2]
2014 270[2]
2013 401[2]
2012 345[2]
2011 365[2]
2010 383[2]
2009 377[2]
2008 384[2]
2007 344[2]
2000 521[22]
1990 638[22]
1985 739[22]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Kocabey, Turkey Page". Fallingrain.com. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Kocabey Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  4. ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 302. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
  5. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 13 7 Mayıs 2021[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941- 485-24-4
  6. ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 10, 18, 71". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  7. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 160". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  8. ^ ""Şavşat-İmerhevi kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  9. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 284" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  10. ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 8 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
  11. ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 18, 71-74". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  12. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1457". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  13. ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay (Çeviri: Rıdvan Atan), 2019, s. 86, ISBN 978-975-553-720-7.
  14. ^ Niko Mari, Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 115 9 Mayıs 2021[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 9789941434112.
  15. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 294" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  16. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  17. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  18. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  19. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 188, ISBN 978-9944-197-52-6.
  20. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 244" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  21. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
  22. ^ a b c d "Kocabey Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]