Kosova'da eğitim

Başkent Priştine'de Kosova Eğitim Bakanlığı

Kosova’da eğitim, kamu ve özel kurumlarda yürütülmektedir. Kosova'da eğitim, 1999 yılından itibaren okul öncesi eğitimden üniversite düzeyine kadar her düzeyde reforma tabi tutuldu. Bu reformlar Kosova'daki eğitimin Avrupa ve küresel çağdaş standartlara uygun hale getirilmesini amaçlıyordu.

Kosova'daki ulusal eğitim kurumları Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yönetilmektedir.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'da bilinen ilk okullar arasında Osmanlı döneminde, yani 1912'den önce açılanlar vardı. Arnavutların bu okullara gitmesine izin verildi; bunların birkaçı dışında tamamı diniydi.[1] 1913 yılında Priştine'de Sırpça eğitim veren birkaç ilkokul ve lise açıldı. Kosova'da eğitim sistemi açısından Osmanlı yönetiminin sona ermesinden sonraki 1916-1918 yılları arası da önemli bir dönemdir. Bu dönemde Priştine, Ferizovik ve Prizren gibi diğer belediyelerle birlikte Bulgaristan tarafından işgal edildi.[2] Bulgarlar Arnavutça okullarına izin vermedi, ancak Avusturya-Macaristan'ın Bulgar bölgesinde olumlu etkisi nedeniyle Priştine'de ve işgal ettikleri diğer belediyelerde bazı dini Katolik okullarının kurulmasına izin verildi.[2] 1916 yılında Priştine'de Bulgar Milli Lisesi açıldı.[2] Bulgaristan'ın hakimiyeti altındaki bölgede eğitim durumu, Avusturya-Macaristan güçlerinin işgal ettiği bölgeden daha kötüydü; Avusturya-Macaristan bölgesinde 300 Arnavutça okulun açılmasına izin verilmişti.[1]

Yugoslavya'da 1919-1939 yılları arasında Arnavutça eğitim veren tüm okullar kapatıldı ve eğitime yalnızca Sırp-Hırvatça dilinde izin verildi. Yugoslav halkının yaklaşık yüzde dördü ortaöğretime katıldı ve okullara erişimin neredeyse hiç olmaması nedeniyle katılımcı sayısının en düşük olduğu bölgeler kırsal bölgeler oldu.[1] Bu dönemde okula gitme imkânından mahrum bırakılan en marjinal olarak görülen grup, Müslüman ailelerden gelen kızlardı.[1]

Kosova'nın özerkliğinin kaldırıldığı 1989-1990 döneminde eğitim sistemi önemli değişikliklere uğradı. 1990 yılında, Sırp kültürü ve tarihine daha fazla yer veren ve Sırp-Hırvatçayı Kosova liselerinde zorunlu ders haline getiren yeni bir müfredat yürürlüğe girdi. Ayrıca, ortaokula girmek isteyen öğrencilerin Sırpça dil sınavını geçmeleri şart koşuldu. Bu düzenlemelerin sonucu olarak, 1992’den itibaren ilkokullarda yalnızca Arnavutça eğitim verilirken, ortaokullar ve Priştine Üniversitesi'nde eğitim dili tamamen Sırpça oldu.[1]

1990'lı yıllarda Kosovalılar, o dönemde oluşan duruma geçici bir çözüm olarak paralel bir eğitim sistemi kurdular. Yaklaşık 300-450 bin öğrenci devlet okullarını boykot ederek paralel olarak Arnavutça eğitim veren özel okullara gitti.[1] Altı yıldan uzun bir süre boyunca Kosova Arnavutu öğrenciler paralel ilkokul ve ortaokullara devam ettiler ve Priştine Üniversitesi'ne girmelerine izin verilmediği için Üniversiteye gidemediler.[1] Bu özel/paralel okullar camilerde, evlerde, garajlarda vb. yer alıyordu.[1]

Kosova'daki eğitim sistemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Okul öncesi eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Okul öncesi eğitim sistemi üç kademeden oluşmaktadır: Anaokulu (1-2 yaş grubu), Anaokulu (3-4 yaş grubu) ve Okul Öncesi Sınıf (5 yaş grubu).

İlköğretim ve ortaöğretim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yakova'daki bir ilkokulda okuyan çocuklar.

Kosova'da İlköğretim ve Ortaöğretim Kanunu'na göre ilköğretim (1-5) ve ortaöğretim herkes için zorunludur. Zorunlu eğitim, çocuğun 6 yaşına (zorunlu eğitimin asgari yaşı) ulaşmasıyla başlar. Bu kanuna göre, kamuya ait eğitim kurumlarında eğitim ücretsizdir. Ortaöğretim, zorunlu eğitimin ikinci aşaması olup sırasıyla 6-9. sınıfları ve 12-15 yaş gruplarını kapsamaktadır. Kosova'daki ilkokullarda eğitim beş dilde yapılmaktadır: Arnavutça, Sırpça, Boşnakça, Türkçe ve Hırvatça.

Lise eğitimi, liseler ve meslek okulları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lise eğitimi genel ve mesleki eğitim olmak üzere iki şekilde örgütlenmiştir. Lise eğitimi, EBTB tarafından hazırlanan eğitim müfredatına bağlı olarak 3 veya 4 yıl sürmektedir. Tüm öğrenciler gönüllülük esasına göre bu seviyede eğitim alma hakkına sahiptir. Mesleki okulları da kapsayan ortaöğretim mesleki eğitiminin temel amacı öğrencileri iş piyasasına hazırlamak olmakla birlikte, aynı zamanda öğrencilere yüksek lisans veya üniversite eğitimine başvurma imkânı da sunmaktadır. Bu tür eğitim, derslerin çeşitli profillerde yapıldığı sekiz tür okulda düzenlenmektedir.

Özel eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'da eğitim yasasına göre özel eğitim hakkı, normal eğitim alamayan veya alamayan çocuklara tanınmaktadır. Kosova'da özel eğitime yönelik toplam 7 okul ve bunlara bağlı 64 sınıf bulunmaktadır. Dersler normal okullarda yapılmaktadır.

Uluslararası Okullar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'da, Kosova Fin Okulu [3] ve Uluslararası Öğrenme Grubu [4] gibi Uluslararası Okullar bulunmaktadır.

Yüksek öğrenim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek öğrenim, çeşitli üniversitelerde ve yüksek mesleki eğitim sunan farklı eğitim kurumlarında elde edilebilir. Yükseköğrenim, öğrencilere ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora dereceleri sunulan kamu veya özel kurumlarda da mevcuttur. Öğrencilerin tam zamanlı veya yarı zamanlı olarak çalışmalarını sürdürebilecekleri çeşitli programlar da mevcuttur.

Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı, Kosova'nın yükseköğrenim yasasına uygun olarak, özel ve kamu kurumlarındaki yükseköğrenimin uygun kalitesini değerlendirmek amacıyla Kosova Akreditasyon Ajansı'nı (KAA) kurmuştur.

Erasmus+ kapsamında eğitim, öğretim, gençlik ve spor alanlarında AB ile Kosova arasındaki değişimlere 2014 ve 2020 yılları arasında 5.500'den fazla katılımcı katıldı.[5]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; history-culture-refworld isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  2. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; see-educoop.net isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ "Finnish School of Kosovo". kosovo.finish.school. 29 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025. 
  4. ^ "International Learning Group". ilg-ks.org. 8 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025. 
  5. ^ "The Eu and Kosovo" (PDF). 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.