Kumul İsyanı
| Kumul İsyanı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sincan çatışmaları | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
 Çin Kumul Hanlığı |
 Sincan Beyaz Ordu Sovyetler Birliği |
 Birinci Doğu Türkistan CumhuriyetiDestek:  Jön Türkler Afganistan Japonya Birleşik Krallık | ||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||
Çan Kay Şek Ma Zhongying Ma Hushan Ma Zhancang Zhang Peiyuan Huang Shaohong Yulbars Han Hoca Niyaz Kemal Efendi |
Jin Shuren Zhang Peiyuan Sheng Shicai Hoca Niyaz Pavel Pappengut Ma Shaowu Josef Stalin Mihail Frinovski[1] |
Mehmet Emin Buğra Abdullah Buğra (ölü) Nur Ahmetcan Buğra (ölü) Osman Ali Tevfik Bey Sabit Damolla Mustafa Ali Bey Muhsin Çapanoğlu Mahmud Nedim Bey | ||||||
| Kayıplar | ||||||||
| Bilinmiyor | Binlerce | Binlerce | ||||||
Kumul İsyanı (Çince: 哈密暴動; pinyin: Hāmì bàodòng; "Hami İsyanı"), 1931-1934 yılları arasında Sincan'da Kumul Uygurları tarafından başlatılan bir isyandı. İsyan, Sincan valisi Jin Shuren'i devirmek isteyen Hui General Ma Zhongying tarafından çıkarıldı.
Kumul Uygurları, Kumul Hanlığı'na sadıktılar ve varisini hanlığa geri getirmek ve Jin'i devirmek istiyorlardı. Kuomintang yönetimi, Sovyetler Birliği ile olan bağları nedeniyle Jin'in görevden alınmasını istemekteydi, bu yüzden Jin'i vali olarak tanıyormuş gibi yaparken bu operasyonu onayladı. İsyan daha sonra güney Sincan'daki Hotan Uygur isyancıları, Kırgız isyancılarla işbirliği içinde bağımsızlık için ayrı bir isyan başlatırken büyük çaplı çatışmaya dönüştü. Çeşitli gruplar isyan etti ve birleşmediler ve hatta bazıları birbirleriyle savaştı. Savaşın ana kısmı Ma Zhongying tarafından Sincan hükûmetine karşı yapıldı. Ma'nın Sincan'ı ele geçirmesine gizlice izin veren Çin başbakanı Çan Kay-şek tarafından da desteklendi.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Нэх В. Ф. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20200810184513/http://uighur.narod.ru/History/spets_operatsiya.html arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Специальная операция НКВД в Синьцзяне (Rusça)] 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Andrew D. W. Forbes (1986). Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949 (illustrated bas.). Cambridge, İngiltere: CUP Archive. s. 335. ISBN 0-521-25514-7. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.