Kırım sorunu

2014 Kırım Krizi
Kırım'ın konumu
Kırmızı: Rusya
Açık Yeşil: Ukrayna
Koyu Yeşil: Kırım
Tarih 23 Şubat 2014 - 19 Mart 2014
Yer Kırım, Ukrayna
Sebep Viktor Yanukoviç hükümetinin devrilmesine tepki[1]
Sonuç Rusya, Kırım'ı ilhak etti[2]
Taraflar
Rusya Rusya :
  • Rusya Rus Karadeniz Filosu
  • Rusya Rus Baltık Filosu[3]
  • Rusya Rus Kuzey Filosu[3]
  • Rus 31nci Hava İndirme Tugayı[4]
  • Rus deniz piyadeleri
  • Rus Askeri İstihbaratı[4]
  • 22nci Bağımsız Rus Muhafızları Spetsnaz Tugayı[4]
  • Kırım Halk Cumhuriyeti
    • Kırımlı milisler
    • Kırım Ulusal Muhafızları
    • Kırım Berkutu[5]
    • Rus destekli milisler[6]
  • Sivastopol Federal Şehri
  • Tataristan - Tataristan[7]
  • Kuban Kazakları[8][9]

Gece Kurtları[10]
Milli Fırka[11]

Ukrayna Ukrayna :

Kırım Tatar Millî Meclisi[15]

Öne çıkan kişiler
Kırım Özerk Cumhuriyeti Sergey Aksyonov
Kırım Özerk Cumhuriyeti Rustam Temirgaliev
Kırım Özerk Cumhuriyeti Volodymyr Konstantinov
Kırım Özerk Cumhuriyeti Denis Berezovsky
Aleksei Chalyi

Ukrayna Viktor Yanukovych Rusya Vladimir Putin
Rusya Sergey Shoygu
Rusya Aleksandr Vitko

Ukrayna Oleksandr Turchynov
Ukrayna Arseniy Yatsenyuk
UkraynaArsen Avakov
Ukrayna Valentyn Nalyvaichenko
Ukrayna Serhiy Kunitsyn
Ukrayna Serhiy Hayduk
Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu
Refat Chubarov
Sayı
Protestocular

Gönüllü birlikler[17][19]

  • 5,000 (Sevastopol)
  • 1,700 (Simferopol)

Rus askeri güçleri

  • 20,000–30,000 asker[20]

Ukrayna Silahlı kuvvetleri (taraf değiştirenler)

Protestocular

Ukrayna Ordusu

  • 5,000–22,000 asker[24][25]
  • 40,000 yedek asker göreve çağrıldı (Kırım dışında)[26]
Kayıplar
Birçok hayati tehlikesi olan yaralı.[27] Tüm Ukrayna donanması ile beraber yaklaşık 100 ile 200 arası Ukraynalı deniz askeri, kendi iradeleri dışında Rus kuvvetleri tarafından tutulmaktadır.
2–3 sivil öldü[28][29][30]
143.000 mülteci (Rusya tahmini)[31]

Kırım sorunu, Ukrayna ile Rusya arasında Kırım'ın statüsü konusunda bir anlaşmazlıktır.

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çarlık Rusya ve Sovyetler Birliği döneminde Moskova yönetiminde olan Kırım Yarımadası, 1954 yılında Sovyet lider Nikita Kruşçev tarafından Ukrayna'ya bağlanmıştır. 1991 yılında yapılan referandum ile 'özerk cumhuriyet' statüsünü almıştır ve Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra da Ukrayna'ya bağlı özerk yapı olarak varlığını sürdürmüştür. 1994 Budapeşte Memorandumu ile ABD, Birleşik Krallık ve Rusya Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü tahaahhüt etmişlerdir. 1997 yılında ise Ukrayna ve Rusya arasında imzalanan anlaşma ile Rus donanmasının Sivastopol'deki varlığı uzatılmıştır. Demografik olarak ise Ukraynaca konuşan nüfusun en az bulunduğu yerlerden biri olmuştur. Tatarların Uzak Asya'ya sürülmesi ve Ruslaştırma politikaları Kırım yarımadasında Rusların artmasına ve etnik Rusların sayılarının Tatarlar ile etnik Ukraynalılara karşı daha fazla olmasına sebep olmuştur.

Rusların Kırım ve Donbass bölgelerinde sayıca fazla olmaları geçmiş dönemdeki seçim sonuçlarına da yansımıştır. Yarımadadaki Tatar ve Ukraynalılar, Rus etkisine karşı çıkarken; etnik Ruslar Rusya ile yakın politikaları savunan partileri desteklemiş ve Euroskeptik bakış açılarını korumuşlardır. Yevromaydan gösterileri patlak vermeden yapılan son seçimlerde Rus yanlısı politikalarıyla bilinen Yanukoviç, Kırım'da %52,34 oy oranı ile Lugansk ve Donetsk bölgelerinden sonraki en yüksek oy oranına erişmiştir.

2012 parlamento seçim sonuçlarında Yanukoviç yanlıları (mavi)

21 Şubat 2014 tarihinde Ukrayna cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç aylar süren gösteriler sonrası Rusya'ya kaçmıştır.[32] Ukrayna hükûmeti değişmiş ve Batı yanlısı bir hükûmet gelmiştir.[33] Rusya, yeni hükûmeti tanımamıştır ve darbe girişimi olarak nitelendirmiştir.[34]

Rusya yanlısı milislerin denetimi sağlaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Şubat'ta Sivastopol şehrinde Rusya yanlısı gösteriler başlamıştır. Simferopol ve Sivastopol'de Rusya yanlıları yerel milis örgütlenmeler oluşturmaya başlamışlardır. Aynı gün Kerç şehrinde Ukrayna bayrağı indirilmiş ve Rus bayrağı takılmıştır.[35] 26 Şubat'ta Rus silahlarına sahip ve Rus yapımı giysiler giyen fakat herhangi bir arma veya bayrak taşımayan Rus yanlısı milisler, Kırım yarımadasındaki pek çok stratejik noktayı ele geçirmişlerdir.[36] İlk olarak 4,000-5,000 civarında Kırım Tatarı ve Yevromaydan destekçisi Rus yanlısı ayrılıkçılarla karşı karşıya gelmişlerdir. İki kişi ölmüştür. Rus yanlısı milisler Sivastopol ile Simferopol arasındaki yolu tutmuş ve güvenlik noktaları oluşturmuşlardır.[37] Ertesi gün başkent Simferopol'de Kırım parlamento binası ele geçirilmiştir.

Mart ayının ilk haftasında Anapa'dan da takviye kuvvetler alan Rus güçleri, Sivastopol'deki Ukrayna donanmasını kuşatmış ve teslim olmalarını istemiştir. Bunun yanında da Simferopol'deki Ukrayna birlikleri de kuşatılmış ve çıkışlarına izin verilmemiştir.[38] 6 Mart'ta Kırım Yüksek Konseyi 16 Mart tarihinde Kırım'ın Rusya'ya katılıp katılmayacağını belirleyen referandum yapacaklarını açıklamıştır. 8 Mart'ta Kırım yarımadasını Ukrayna ana karasına bağlayan yol üzerindeki Çongar köyü ele geçirilmiş ve Ukrayna askerî personeli ve ailelerinin bölgeyi terk etmeleri istenmiştir.[39]

Referandum ve Kırım'ın Rusya'ya katılması

[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Mart 2014 tarihinde referandum yapılmıştır. %83 oranında katılım oranının olduğu referandum sonucunda; Kırım'da %96.77, Sivastopol'de ise %95.6 oranında Rusya'ya bağlanmak yönünde oy kullanılmıştır.[40] Bir gün sonra Kırım parlamentosu resmen Rusya'ya bağlanma talebini iletmiştir. İlerleyen günlerde Obama 11 Ukraynalı ve Rus yetkiliye yaptırım kararını açıklamıştır. Ayrıca, Rusya'nın G8 üyeliği de askıya alınmıştır.[41] 27 Mart'ta BM Güvenlik Konseyi, Kırım referandumunun yasal olmadığını belirten bir karar çıkarmıştır.[42]

17 Mart 2014 tarihinde Rusya devlet başkanı Vladimir Putin Rusya'nın Kırım'ı ilhakını onaylayan imzayı atmış ve Kırım resmen Rusya'ya katılmıştır.[43]

Sonrasında yaşananlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırım'ın Rusya'ya resmen dahil olmasından sonra, Rusya bölgede çok hızlı bir şekilde kendi yönetimine karşı olanlara karşı tasfiye politikalarına girişmiştir. Kırım Tatarları, Ukrayna ile bütünlükten yana olduklarını ifade etmişler ve Rus işgaline karşı çıkmışlardır. Bunun üzerine bazı Kırım Tatarları kaybolmuş veya ölü bulunmuşlardır.[44] Kırım Tatarlarının lideri ve Ukrayna milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu'na 2019 yılına kadar Kırım'a giriş yasağı getirilmiştir. Kırım Tatar Millî Meclisi, 14 Eylül tarihindeki Kırım parlamento seçimlerine katılmayacağını açıklamış ve tüm Tatarları seçimleri boykot etmeye çağırmıştır. Seçimlerden iki gün sonra Rus güçleri Kırım milli meclisine baskın düzenlemiş ve pek çok önemli materyale el koymuşlardır.[45] 27 Ocak 2015'te Kırım Tatarlarının televizyonu olan ATR de Rus istihbaratının baskınına uğramıştır.[46]

UEFA, Kırım takımlarının Rusya liglerinde mücadele edemeyeceğini açıklamıştır.[47]

Uluslararası tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi özellikle Batı kamuoyunda büyük tepkiye neden olmuştur. NATO, Rusya'nın Kırım'ı ilhakını uluslararası hukukun ihlali olarak değerlendirmiştir.[48] Avrupa Konseyi, Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne tam desteğini ifade etmiştir.[49] Alman şansölye Angela Merkel bu durumun Rusya'ya ekonomik ve siyasi açıdan pahalıya mal olacağını ifade etmiştir.[50] Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Türkiye'nin Kırım'ın ilhakını kesinlikle kabul etmediğini ifade etmiştir.[51] Türkiye'nin Kırımdaki gelişmeleri de yakından takip ettiği ve Kırım Tatarlarının yanında durduğu sık sık ifade edilmiştir.[52][53]

Rusya'nın Kırım'ı işgaline devletlerin tepkileri.
  Barışçıl çözümden yana olduğunu ifade eden devletler
  Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü destekleyen devletler
  Rusya'nın eylemlerini kınayan devletler
  Rusya'nın eylemlerini işgal olarak kınayan devletler
  Rusya'nın eylemlerini destekleyen ya da yeni Ukrayna hükümetini kınayan devletler
  Rusya'nın eylemlerini tanıyan devletler
  Ukrayna
  Rusya
  Resmi açıklama yok / Bilgi yok

ABD ve Avrupa Birliği, Rusya'ya karşı ekonomik yaptırım uygulama kararı almışlardır. ABD Başkanı Barack Obama, Kırım ile her türlü ihracat ve ithalatı yasaklayan kanun hükmünde bir kararname imzalamıştır.[54] Avrupa Birliği de Kırım ile her türlü ticareti yasaklamıştır. AB gemileri Kırım limanlarına demirlemekten men edilmişlerdir.[55]

Rusya'nın Kırım'ı ilhakını ise Rusya dışında Afganistan, Nikaragua, Suriye ve Venezuela tanımıştır. Bunun yanında de-facto devletler Abhazya, Dağlık Karabağ ve Güney Osetya da ilhakı tanımışlardır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  3. ^ a b Russia redeploys ships of Baltic and Northern fleets to Sevastopol, violates agreement with Ukraine 10 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ukrinform. March 3, 2014
  4. ^ a b c "Ukraina: Krimmis on Tšetšeeniast ja Uljanovskist pärit Vene sõdurid" [Ukraine: Russian soldiers from Chechnya and Ulyanovsk in Crimea], Postimees, EE, 5 Mart 2014, 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Şubat 2015 
  5. ^ "Ragtag camp grows on Russia's new frontier". Netkafa.com. 22 Mart 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  6. ^ Gumuchian, Marie-Louise; Smith-Spark, Laura; Formanek, Ingrid (27 Şubat 2014). "Gunmen seize government buildings in Ukraine's Crimea, raise Russian flag". CNN. 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014. 
  7. ^ Gabidullin, Ildar; Edwards, Maxim (15 Mart 2014). "The Tartarstan Factor: Why did politicians from Kazan pay frequent visits to Crimea recently?". Al Jazeera. Aljazeera Satellite Network. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. On March 5, Tatarstan President Rustam Minnikhanov signed an agreement on co-operation between Tatarstan and the new Crimean authorities, the actual contents of which were to be established over the coming month. The agreement implies significant collaboration between ten government institutions as well as significant financial aid to Crimea from Tatarstan businesses. 
  8. ^ "Ukraine Live", The Daily Telegraph, 3 Mart 2014, 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Şubat 2015 
  9. ^ "Ukraine Crisis: On Crimea's new border the Russian Army waits". The Daily Telegraph. 3 Mart 2014. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014. 
  10. ^ Shuster, Simon (8 Şubat 2014). "Ukraine: Russia Ups the Ante in Crimea". Time. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  11. ^ "Крымские татары на референдум придут/Crimean Tatars come to a referendum". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  12. ^ Про звільнення С. Куніцина з посади Постійного Представника... | від 26.03.2014 № 342/2014 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ukraynaca)
  13. ^ a b "Ukraine navy officers reject plea to defect to Russian-backed Crimea". The Guardian. 3 Mart 2014. 23 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  14. ^ "Ukrainian warships blocked from leaving port by Russian ships", The Daily Telegraph, 6 Mart 2014, 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Şubat 2015 
  15. ^ "Ukraine Crimea: Rival rallies confront one another". BBC News. 1 Ocak 1970. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2014. 
  16. ^ "Russian Citizen Elected Sevastopol Mayor Amid Pro-Moscow Protests in Crimea". The Moscow Times. 25 Şubat 2014. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  17. ^ a b "Ukraine leader Turchynov warns of 'danger of separatism'". Euronews. 25 Şubat 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  18. ^ "Russian flags flood Crimean capital as thousands back takeover by Russia". The Straits Times. 9 Mart 2014. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014. 
  19. ^ "Pro-Russian rally in Crimea decries Kiev 'bandits'". The Washington Post. 25 Şubat 2014. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  20. ^ Pollard, Ruth (13 Mart 2014). "Russia closing door on Crimea as troops build up". Sydney Morning Herald. 12 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014. 
  21. ^ "Ukraine troops leave Crimea by busload: Defense minister resigns after Russia seizes peninsula". CBS News. CBS Interactive, Inc. 25 Mart 2014. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2014. 
  22. ^ "Crimean Tatars, pro-Russia supporters approach Crimean parliament building". UA. Interfax. 20 Ekim 2012. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  23. ^ "Russia puts military on high alert as Crimea protests leave one man dead". The Guardian. 26 Şubat 2014. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014. 
  24. ^ Ewen MacAskill, defence correspondent (28 Şubat 2014). "Ukraine military still a formidable force despite being dwarfed by neighbour". The Guardian. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  25. ^ "Putin Talks Tough But Cools Tensions Over Ukraine". National Public Radio. 4 Mart 2014. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2014. 
  26. ^ Faiola, Anthony (17 Mart 2014). "Ukraine mobilizes reservists but relies on diplomacy". Washington Post. 19 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2014. 
  27. ^ "Russia puts military on high alert as Crimea protests leave one man dead". The Guardian. 26 Şubat 2014. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014. 
  28. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; RallyDeaths isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  29. ^ "ВЗГЛЯД / В давке на митинге в Симферополе погибли три человека". Vz.ru. 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2014. 
  30. ^ "94 ЛЮДИНИ ЗАГИНУЛО ЗА ЧАС ПРОТЕСТІВ В УКРАЇНІ - МОЗ | Українська правда". Pravda.com.ua. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2014. 
  31. ^ "Russia claims thousands fleeing Ukraine". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  36. ^ http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/02/140228_ukrayna_kirim [yalın URL]
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  46. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  50. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  52. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  53. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 
  55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta 2014 Crimean crisis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur