Maddeye bağlı psikoz, madde kullanımına atfedilen bir psikoz şeklidir. Vücudun kendisi tarafından üretilenler de dahil olmak üzere kimyasalların veya ilaçların etkilerinden kaynaklanan bir psikozdur.[kaynak belirtilmeli] Çeşitli psikoaktif maddeler, kullanıcılarda psikoza neden olma veya kötüleştirmeyle ilişkilendirilmiştir.
Görsel halüsinasyonlar ve/veya dokunsal halüsinasyonlar olarak kendini gösterir.[1] Bir kişinin gerçeği tanıma, iletişim kurma ve başkalarıyla ilişki kurma zihinsel kapasitesinin bozulduğu bir durumdur.[2]
Çeşitli yasal ve yasa dışı maddeler kullanıldıktan sonra psikotik durumlar ortaya çıkabilir. Kullanımı veya yoksunluğu psikozla ilişkilendirilen maddelerden bazıları şunlardır:
- F10.5 alkol:[3][4][5] Alkol, akut zehirlenme, kronik alkolizm, yoksunluk, mevcut bozuklukların alevlenmesi veya akut kendine özgü reaksiyonlar yoluyla ortaya çıkabilen psikotik bozuklukların veya atakların yaygın bir nedenidir.[3] Araştırmalar, aşırı alkol kullanımının erkeklerde 8 kat, kadınlarda ise 3 kat artmış psikotik bozukluk riskine neden olduğunu göstermiştir.[6][7] Vakaların büyük çoğunluğu akuttur ve tedavi ve/veya yoksunluk üzerine oldukça hızlı bir şekilde çözülürken, bazen kronik ve kalıcı hale gelebilirler.[3] Alkolik psikoz bazen şizofreni gibi başka bir akıl hastalığı olarak yanlış teşhis edilir.[8]
- F11.5 opioid: Çalışmalar, fentanil gibi daha güçlü opioidlerin psikoz ve halüsinasyonlara neden olma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir.[9]
- F12.5 kannabinoid: Bazı araştırmalar esrarın psikozu tetikleyebileceğini göstermektedir.[10] Son araştırmalar, esrar kullanıcılarında psikoz riskinde bir artış bulmuştur.[11]
- F13.5 sedatifler/hipnotikler (barbitüratlar;[12][13] benzodiazepinler[14][15][16])
- F14.5 kokain[17]
- F15.5 diğer uyarıcılar: amfetaminler;[18] metamfetamin;[18] metilfenidat[18]
- F16.5 halüsinojenler (LSD ve diğerleri)[kaynak belirtilmeli]
- F18.5 uçucu çözücüler (uçucu inhalanlar);[19]