Mardakan Arboretumu

Mardakan Arboretumu
Harita
KonumMardakan, Bakü, Azerbaycan
Koordinatlar40°29′24″K 50°09′32″D / 40.49000°K 50.15889°D / 40.49000; 50.15889
Yüzölçümü12 ha.
Kuruluş1926
KurucuNikolai Vavilov
TasarımcıNikolai Vavilov

Mardakan arboretumu, yarı kurak Abşeron Yarımadası'ndaki Mardakan ilçesinde yer almaktadır ve Bakü'ye 40 km uzaklıktadır. 1895-1920'lerde zamanının iş adamı ve petrol milyoneri Murtuza Muhtarov'un şahsi bahçesiydi. Şu anda, Arboretumun bir bölümü 24 hektardır. Arboretum, flora türlerinin sayısı ve yaşı açısından dünyanın en zengin koleksiyonları arasında listelenmiştir. Azerbaycan ve diğer birçok ülkeden 1.540 bitki türü ve cinsi içeren yaklaşık 1.800 tür ziyaretçilere tanıtılmaktadır.[1]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1920: Murtuza Muhtarov'un bahçesi devlet mülkiyetine dönüştürüldü.
  • 1924-1926: Tüm Birlik Uygulamalı Botanik Enstitüsü'nün Doğu Transkafkasya şubesi, eski banliyö devlet çiftliği temelinde düzenlendi.
  • 1926: Arboretum, tanınmış botanikçi ve akademisyen Nikolai Vavilov tarafından kuruldu.
  • 1930: Tüm-Birlik Uygulamalı botanik ve yeni kültürler Enstitüsünün yeniden düzenlenmesinden sonra şube, departmanı olarak Tüm-Birlik Bahçe Bitkileri Enstitüsü sistemine girdi.
  • 1936: Kuru subtropiklere deneysel istasyon atandı.
  • 1945 ile 1964 arasında: Bahçecilik, bağcılık için bir araştırma ve geliştirme üssü dahil edildi.
  • 1945 ile 1963 arasında: Yeni türler tanıtıldı. Bu, subtropikal bitki yetiştiriciliğinin gelişmesine, nar, zeytin, incir, Asya hurması türlerinin seçimi ve iyileştirilmesine ve ayrıca parkın bilimsel olarak bölümlere ayrılmasına yardımcı oldu.
  • 1964-1966 arası: Park, Azerbaycan SSC Sağlık Bakanlığı tarafından yönetildi.
  • 1966: Devlet tarafından Azerbaycan SSC Ulusal Bilimler Akademisi botanik enstitüsüne bağışlandı.
  • 1996: Mardakan Arboretumu, ANAS Biyolojik Bilimler Bölümü'ne bağlandı.
  • 2014: Mardakan Arboretumu, Azerbaycan Bakanlar Kurulunun emriyle Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Dendroloji Enstitüsü adını aldı.[2]

Arboretumun faaliyetleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mardakan Arboretumu Hazar Denizi kıyısına 4,5 km uzaklıktadır. Arboretumun toprakları 12 hektardır. Arboretumun %80-85'i kireç taşı ile kaplıdır. Toprak örtüsü çeşitli toprak bileşimleri ile temsil edilir. Denizden artan mesafe ile 0,5 ila 1,5 metre arasında önemsiz bir derinlikten oluşan daha ağır ve daha hafif kumlu tınlı zeminlere rastlanır. Yalnızca doğal odunözü ve çalılar neredeyse yoktur. Kayalar arasında Cascara buckthorn, Gürcü hanımeli, ılgın, yabani incir ve diğer bitkiler görülmektedir. Arboretum'un bitki örtüsü, Lenkeran'dan ithal edilen ve yapay sulama ile zeminde bulunur.

Su, derin kuyulardan alınır, 30–80 m derinlikte kireçtaşından süzülür. Kuyulardan gelen su, parkın topraklarından borularla yönlendirildiği havuzlara çekilir. Kuyuların çapı 8–13 m ve ortalama derinliği 36 m'dir.[3] Yesenin Ev Müzesi'nin yakınında bulunan en derin kuyu 1835 yılında inşa edilmiştir ve toplam uzunluğu 27 metredir. Kuyu kale şeklinde yuvarlak bir taş duvarla çevrilidir ve yaklaşık 18 metre yüksekliğinde dairesel bir merdivene sahiptir. Kuyunun yer altı geçitleri bulunur.[4]

Havuzlar 1903-1905 yılları arasında inşa edildi. Bahçeye su havuzları ile birlikte 6 yapay şelale kuruldu.[3] Dörtgen havuz 35 metre genişliğe, 50 metre uzunluğa ve 30 metre derinliğe sahiptir. Diğer havuz 1840 yılında zemine inşa edilmiştir ve oraya tırmanmak için merdivenler kullanılmıştır.[4]

Mardakan Arboretumu müdürü Tofig Mammadov'a göre, arboretumdaki flora ve fauna türlerinin toplam miktarı yaklaşık 1.700'dür.

Bitkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğal bitkiler sergisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bahçenin orta sokağının sağında ve solunda doğal bitki sergileri sergilenmektedir. Sergiler 8 botanik-coğrafi gruba ayrılmıştır: Doğu Asya florası, Orta Asya florası, Kuzey Amerika florası, Güney Amerika florası, Akdeniz ülkelerinin florası, Avustralya ve Yeni Zelanda florası, Kafkas florası ve Afrika florası.[5]

Çiçekli ve dekoratif bitkiler sergisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu sergide 22 tür ve 300 cins gül, 9 tür ve 35 cins nergis, 6 tür ve 12 cins süsen, 28 tür ve 56 cins kaktüs, 15 tür ve 26 cins haşhaş bulunmaktadır.[5]

Ekili bitkiler sergisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

600 tür ve 760 cins kültür bitkisinin bulunduğu sergi 12 gruba ayrılmıştır. Nar ve diğer meyve ağaçlarını, yemişleri, Şifalı bitkileri ve diğerlerini içerir.[5]

Müzeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mardakan Arboretumu bölgesinde 2 müze bulunmaktadır: Sovyet botanikçi Nikolai Vavilov'a adanmış "Botanik müzesi" ve Rus şair Sergey Yesenin'e adanmış "Sergey Yesenin Müzesi".[6]

Yesenin Müzesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Burası 1924-1925'te burada yaşamış Rus şair Sergey Yesenin'in müze evidir. Haydar Aliyev'in girişimiyle 1974 yılında kurulan müze, Yesenin'in 80. doğum yıl dönümü vesilesiyle 1 Nisan 1975'te açıldı. Bu müzenin bulunduğu cadde ismini Sergey Yesenin'den almıştır. Müze 1999 yılından beri Azerbaycan Edebiyat Müzesi bünyesinde faaliyet göstermektedir. 2008 yılında Edebiyat Müzesi yapısının yeniden kurulmasının ardından Sergey Yesenin Evi-Müzesi, S. A. Yesenin adını taşıyan Rus-Azerbaycan edebi ilişkilerinin merkezine dönüşmüştür. Merkez, şairin hayatı ve şiirleri hakkında bilgi vermenin yanı sıra, Rusya-Azerbaycan edebi ilişkileri ile ilgili materyalleri toplar ve araştırır.[7]

Çekimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan filmlerinden "Bez Seyyarcı", "Qorxma, mən səninləyəm" (1981), "Bаşsız аtlı", "Lənkəran xanının vəziri" gibi filmlerin bazı sahneleri bu bahçede çekildi.[3][4]

Fotoğraflar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  2. ^ "History | Institute of Dendrology". dendrologiya.az. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  3. ^ a b c "Murtuza Muxtarov". dendrologiya.az. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  4. ^ a b c "Mərdəkan Dendrarisi". www.anl.az. 4 Mayıs 2011. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  5. ^ a b c "Təbii bitki ekspozisiyaları". dendrologiya.az. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  6. ^ "İnstitut haqqında". dendrologiya.az. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  7. ^ "Center of the Russian-Azerbaijan literary relations named after S.A.Yesenin". nizamimuseum.az. 27 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018.