Memduh Ün

Memduh Ün
DoğumArif Memduh Ün
14 Mart 1920(1920-03-14)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm16 Ekim 2015 (95 yaşında)
Bodrum, Muğla, Türkiye
Ölüm sebebiAkciğerlerinde sıvı birikmesi, yüksek tansiyon ve yaşa bağlı organ yetmezliği
MilliyetTürk
Vatandaşlık Türkiye
EğitimVefa Lisesi, İstanbul
MeslekFutbolcu, oyuncu, senarist, yapımcı, yönetmen
Etkin yıllar1948-2005
Evlilik
Cahide Şen
(e. 1949; ö. 2015)
Partner(ler)Fatma Girik
(1958-2015)
Çocuk(lar)Sevda Ün
Uğur Ün
ÖdüllerTüm Liste
Memduh Ün

Arif Memduh Ün (14 Mart 1920, İstanbul - 16 Ekim 2015, Muğla), Türk futbolcu, sinema yönetmeni, oyuncu,[1] kurgucu, senarist, yapımcı, öğretim görevlisi ve Onursal Profesör.[2]

1947-2005 yılları arasında yapımcı olarak 124, yönetmen olarak 72, oyuncu olarak ise 48 filme imza atmıştır.[3]

İlk yılları ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1920’de İstanbul Kasımpaşa'da dünyaya geldi.[4][5] Babası polis Mustafa Ün, annesi bir deniz yüzbaşısının kızı olan Makbule Ün’dür.[4]

1937’de Vefa Lisesinden mezun oldu.[6] 1938 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ndeki eğitimini üçüncü sınıfta bıraktı.

Ortaokulda futbolla tanışan ve Langa Genç Takımı’nda futbol oynayan Ün, 1940-1942’de BJK Beşiktaş'ta yer aldı. 1941 yazında Ankara Demirspor’da oynadı. Takımı 1942-43 sezonunda Ankara ligi şampiyonu oldu.[5] Askerliğini 1946’da Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbulspor takımının antrenmanlarına katıldı, ardından İETT Futbol Takımı’na geçti. Futbol hayatı devam ederken bir yandan da Eskişehir Şeker Fabrikası'nda, TCDD'de ve Elektrik İdaresinde memurluk yaptı.

1947'de amatör oyuncularla çalışmak isteyen yapımcı Hürrem Erman’ın "Damga" filminde oynaması teklifi üzerine Turhan Ün takma adıyla bu filmde oyuncu olarak yer aldı.[3] 1949’da Cahide Şen ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu, bir kızı dünyaya geldi[4]

Sahne hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İETT’de memurluk yapmayı sürdüren Ün, 1949’da Karadeniz Postası filmi ile ikinci kez oyunculuk yapma fırsatı yakaladı.[5] Ardından arkadaşı Arşavir Alyanak ile birlikte senaryosunu yazdıkları Hayat Acıları (1951) adlı filmi çekerek ilk yapımcılık deneyimini gerçekleştirdi. Arşavir ve Ün, ticari başarı sağlayan bu filmin bütün haklarını Ceylan Film’e satarak kendi yapım şirketleri olan Yakut Film’i (1951) kurdular.[3] 1954’e kadar Yakut Film’in ve başka şirketlerin filmlerinde oyunculuk yapmaya devam eden Ün, 1954'te yönetmenliğe geçti.[3] İlk filmi Düşman Aşıklar’ın uğradığı ticari başarısızlık ile hayal kırıklığı yaşadı. Ertesi yıl melodram kalıbına uygun temalar kullanarak yaptığı Yetim Yavrular ile başarıyı yakaladı ve 1959’a kadar koyu melodram filmleri yapmayı sürdürdü.[3] Bu dönemdeki filmlerinin çoğunda Muhterem Nur başrol oyuncusu olarak rol aldı.

Ün, 1958'de Üç Arkadaş filmiyle melodram kalıbının dışına çıkarak sinema dilini değiştirdi. Film, Türkiye sinemasının en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi.[3] Bu filmdeki başarısı sayesinde Film Dostları Derneği’ne davet edilen sanatçı, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına katıldı. Bu dönemde Fatma Girik’le yaşamaya başladı ve çiftin birlikteliği hayat-boyu devam etti.[4]

1960 yılında çektiği Ayşecik filmi ile Türkiye sinema tarihinin çocuk yıldızlar dönemini başlattı. Ayşecik’le kazandığı başarının ardından Arşavir Alyanak ile Yakut Film’de ortaklığı sona erdi ve Uğur Film'i kurdu.[3] Gişe garantisi olan filmler üretmeye yönelen Memduh Ün, yıldız oyunculara uygun filmler üretti. Ayhan Işık ile polisiye ve komedi filmleri, Fatma Girik ile güçlü erkeksi kadın tipleri üzerinden filmlere çevirdi.

1960'ta Be-ya Film adına çektiği ve Edmond Morris'in Tahta Çanaklar adlı oyunundan uyarladığı Kırık Çanaklar, 2. Türk Film Festivali'nde "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Film" ödüllerini aldı. Daha sonra yerli ve yabancı uyarlamalara yönelerek Orhan Kemal, Kerime Nadir, Graham Green, William Irish, Peride Celal gibi edebiyatçıların eserlerini sinemaya uyarladı.[6] Kemal Tahir'in senaryosunu yazdığı Namusum İçin'i yönetti. Film, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülünü aldı.

1970’li yıllarda yönetmenlikten çok yapımcı kimliği ile filmler üretti. Ağrı Dağı Efsanesi (1975) filmi ile 13. Altın Portakal Film Festivali’nde En İyi Yapımcı ödülü aldı. 1980’li yıllarda Kemal Sunal filmlerinin yapımcılığını üstlendi.

1990 yılında kendisi finanse ederek çektiği ilk film olan Bütün Kapılar Kapalıydı filmini çekerek daha önceki filmlerinde görülmeyen bir konu ve sinematografiye yöneldi. Bunu Gün Ortasında Karanlık ve pek çok ödül alan Zıkkımın Kökü filmleri izledi. Yönetmenliğini üstlendiği son film Sinema Bir Mucizedir (2005) oldu ancak rahatsızlığı nedeniyle filmi tamamlayamayıp Tunç Başaran’a devretti.

Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştı.

Sinema sanatçısı Memduh Ün 16 Ekim 2015 tarihinde tedavi gördüğü Bodrum'da 95 yaşında öldü.[7]

Filmografisi[8]

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Yapım Diyaloglar Kurgu Oyuncu Senarist Yapımcı Yönetmen Müzik Not(lar) Yıl Yapım Diyaloglar Kurgu Oyuncu Senarist Yapımcı Yönetmen Müzik Not(lar)
1948 Damga Evet 1971 Zehir Hafiye Evet
1949 Karadeniz Postası Evet 1971 Önce Sev Sonra Vur Evet
1951 Hayat Acıları/Gülnaz Evet Evet Evet 1972 Murat İle Nazlı Evet Evet Evet
1952 Onu Ben Öldürdüm Evet Evet Evet 1972 Para Evet Evet Evet
1953 Uç Baba Torik Evet Evet Evet 1972 Sezercik Aslan Parçası Evet Evet
1953 Aşk Izdırabtır Evet 1972 Battal Gazi'nin İntikamı Evet
1954 Yaban Kız Evet Evet Evet 1972 Çöl Kartalı Evet
1955 Öp Babanın Elini Evet Evet Evet Evet 1972 Leyla ile Mecnun Evet
1955 Yetim Yavrular Evet Evet Evet Evet 1972 Namus Evet
1955 Günahkar Baba Evet Evet 1972 Acı Yudum Evet
1955 Düşman Aşıklar 1972 Evlat Evet
1956 Piç / Kahpe Dünya Evet Evet Evet 1972 Feryat Evet
1956 Zeynep'ın İntikamı Evet Evet 1973 Gönülden Yaralılar Evet Evet
1956 Ana Hasreti Evet Evet Evet 1973 Toprak Ana Evet Evet
1957 Yetim Ömer Evet Evet Evet Evet 1973 Kara Orkun Evet Evet
1957 Bir Serseri Evet Evet Evet 1973 Battal Gazi Geliyor Evet
1957 Zeynebin Aşkı/Güllü Fatma Evet Evet Evet 1973 Yanaşma Evet
1958 Çoban Kızı Evet Evet 1973 Ezo Gelin Evet
1958 Sokak Çocuğu Evet Evet 1973 Hazreti Ömer'in Adaleti Evet
1958 Üç Arkadaş Evet Evet 1974 Battal Gazi'nin Oğlu Evet
1958 Ayşe'nin Çilesi Evet 1974 Önce Vatan Evet
1958 Murada Ereceğiz Evet 1974 Talihsiz Yavrum Evet
1958 Ana Hasreti/Dertli Ana Evet 1975 Ağrı Dağı Efsanesi Evet Evet Evet
1960 Mahallenin Sevgilisi Evet Evet Evet 1975 Cellat Evet Evet Evet
1960 Ateşten Damla Evet Evet 1975 Kadınım Evet
1960 Ayşecik Evet Evet 1975 İnsan Avcısı Evet
1960 Ölüm Peşimizde Evet Evet 1975 Çapkın Hırsız Evet
1960 Kırık Çanaklar Evet 1975 Kılıç Aslan Evet
1960 Namus Uğruna Evet 1975 Kokla Beni Melahat Evet
1960 Ölüm Perdesi Evet 1976 Bulunmaz Uşak Evet Evet
1961 Avare Mustafa Evet Evet Evet 1976 Hasip ile Nasip Evet
1961 Güneş Doğmasın Evet Evet 1976 Korkusuz Cengaver Evet
1961 Boş Yuva Evet Evet 1976 İntikam Meleği / Kadın Hamlet Evet
1961 Yasak Aşk Evet Evet 1976 Taksi Şoförü Evet
1961 Seviştiğimiz Günler Evet Evet 1976 Darbe Evet
1962 Belalı Torun Evet Evet 1976 Delicesine Evet
1962 Akasyalar Açarken Evet 1977 Bir Tanem Evet
1962 Kısmetin En Güzeli Evet 1977 Akrep Yuvası Evet Evet
1962 Üç Tekerlekli Bisiklet Evet Evet 1977 Ana Ocağı Evet Evet
1962 Rıfat Diye Biri Evet 1977 Hakanlar Çarpışıyor Evet
1962 Ayşecik Yavru Melek Evet 1977 Altay'dan Gelen Yiğit Evet
1963 Bire On Vardı Evet Evet Evet 1977 Cemil Dönüyor Evet
1963 Çapkın Kız Evet Evet 1977 Yıkılmayan Adam Evet
1963 Yavaş Gel Güzelim Evet Evet Evet 1978 Cevriyem Evet Evet
1963 Aşk Hırsızı Evet 1978 Gelincik Evet
1964 Halk Çocuğu Evet Evet 1978 Yaşam Kavgası Evet
1964 Kanun Karşısında Evet Evet 1978 Derdim Dünyadan Büyük Evet
1964 Öp Annemin Elini Evet Evet 1979 Bekçiler Kralı Evet Evet
1964 Ağaçlar Ayakta Ölür Evet Evet 1979 İstanbul 1979 Evet Evet
1964 Dağ Başını Duman Almış Evet Evet 1979 Umudumuz Şaban Evet
1964 Kırk Küçük Anne Evet 1979 Kanun Gücü Evet
1964 Erkek Ali Evet 1979 Köşe Kapmaca Evet
1964 Kalbe Vuran Düşman Evet 1979 Vah Başımıza Gelenler Evet
1964 Keşanlı Ali Destanı Evet 1980 Devlet Kuşu Evet Evet Evet Evet
1964 İstanbul'un Kızları Evet 1980 Gol Kralı Evet Evet
1965 Yıldız Tepe Evet Evet Evet 1980 Zübük Evet
1965 Namusum İçin Evet 1981 Kanlı Nigar Evet Evet
1965 Kırık Hayatlar Evet Evet 1982 Kaçak Evet Evet
1965 Namusum İçin Evet Evet 1982 Gülsüm Ana Evet Evet
1965 Canım Sana Feda Evet 1982 Doktor Civanım Evet Evet
1965 Yasak Sokaklar Evet 1982 Yürek Yarası Evet Evet
1965 Canın Cehenneme Evet 1982 Yaşamak Seninle Güzel Evet
1965 Veda Busesi Evet 1983 Kılıbık Evet
1966 Aslan Pençesi Evet Evet 1983 Çarıklı Milyoner Evet Evet
1966 Fakir Çocuklar Evet Evet 1984 Postacı Evet Evet
1966 Vahşi Sevda Evet Evet 1984 Ortadirek Şaban Evet Evet
1966 Altın Çocuk Evet 1984 Ömrümün Tek Gecesi Evet
1966 Erkek Ve Dişi Evet Evet 1984 Sokaktan Gelen Kadın Evet
1966 Üç Korkusuz Arkadaş Evet Evet 1984 Dağınık Yatak Evet
1966 Karakolda Ayna Var Evet 1985 Gurbetçi Şaban Evet
1966 Kanunsuz Yol Evet 1985 Katma Değer Şaban Evet
1967 Aslan Yürekli Kabadayı Evet Evet Evet 1985 Kahreden Gençlik Evet
1967 Yaprak Dökümü Evet Evet Evet 1985 Paranın Esiri Evet
1967 Zilli Nazife Evet Evet 1986 Garip Evet Evet Evet Evet Evet
1967 Son Gece Evet 1986 Oğlum Oğlum Evet Evet
1967 Son Gece Evet Evet 1986 Deli Deli Küpeli Evet
1967 Kız Kolunda Damga Var Evet 1986 Vazife Uğruna Evet
1967 Serseri Evet 1987 Gönül Dostları Evet Evet Evet Evet
1968 İlk ve Son Evet Evet Evet 1987 Kiracı Evet
1968 Vuruldum Bir Kıza Evet Evet 1987 Yakışıklı Evet
1968 Köroğlu Evet 1987 Yeniden Doğmak Evet
1969 İnsanlar Yaşadıkça Evet Evet Evet 1988 Bıçkın Evet
1969 Büyük Yemin Evet Evet 1988 Bu Devrin Kadını Evet
1969 Ölmüş Bir Kadının Mektupları Evet Evet 1988 Öğretmen Evet
1969 Vatan ve Namık Kemal Evet 1988 Bir yudum insan-Ayhan Işık Evet
1969 Boş Beşik Evet 1989 Zehir Hafiye Evet
1970 Kara Peçe Evet Evet 1989 Polis Dosyası Evet
1970 Dağların Kartalı Evet 1990 Bütün Kapılar Kapalıydı Evet Evet Evet Evet
1970 Meçhul Kadın Evet 1990 Gün Ortasında Karanlık Evet Evet
1970 Şoför Nebahat Evet 1992 Zıkkımın Kökü Evet Evet
1970 Aşk Ve Tabanca Evet 1992 Düş Gezginleri Evet
1970 Beyaz Güller Evet 1995 Yer Çekimli Aşklar Evet
1971 Üç Arkadaş Evet Evet Evet Evet 1995 Ona Sevdiğimi Söyle Evet
1971 Satın Alınan Koca Evet Evet 2005 Sinema Bir Mucizedir Evet Evet Evet Evet
1971 Battal Gazi Destanı Evet 2007 Salih Tozan Belgeseli Evet
1971 Kerem İle Aslı Evet 2008 İzzet Günay Belgeseli Evet
1971 Umutsuzlar Evet

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
1961: Türk Filmleri Yarışması - En İyi Yönetmen - Kırık Çanaklar
1966: 3. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen - Namusum İçin
1969: 6. Altın Portakal Film Festivali - En İyi 3. Film - İnsanlar Yaşadıkça
1990: 3. Ankara Film Festivali - En İyi İkinci Film - Bütün Kapılar Kapalıydı
1998: 35. Altın Portakal Film Festivali - Yaşam Boyu Onur Ödülü
2007: Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema - Sinema Onur Ödülü

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "TSA' da Memduh Ün". tsa.org.tr. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023. 
  2. ^ "Sinematürk' te Memduh Ün". 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022. 
  3. ^ a b c d e f g "Memduh Ün ve Türk Sineması'ndaki Yeri". 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015. 
  4. ^ a b c d "Seral Cumali, Eşim boşanmadan lafını ettirmedi ama 44 yıldır birbirimizi göremedik, Posta gazetesi Karnaval eki 08.09.2013". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015. 
  5. ^ a b c Kemal Hamamcıoğlu, Memduh Ün Sineması’nda Edebiyat Uyarlamaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010
  6. ^ a b "TSA da Memduh Ün". 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015. 
  7. ^ "Hürriyet' te Memduh Ün'ü kaybettik". 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015. 
  8. ^ "Sinematürk' te Memduh Ün". sinematurk.com. 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Memduh Ün ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.