Millet Partisi (1948)
Millet Partisi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | MİLLET |
| Genel başkan | Yusuf Hikmet Bayur |
| Kurucu | Fevzi Çakmak |
| Kuruluş tarihi | 20 Temmuz 1948 |
| Kapanış tarihi | 27 Ocak 1954[1] |
| Önceli | Demokrat Parti |
| Ardılı | Cumhuriyetçi Millet Partisi |
| İdeoloji | Muhafazakârlık Türk milliyetçiliği Muhafazakâr liberalizm |
| Siyasi pozisyon | Sağ |
Millet Partisi (kısaca MİLLET), 1948-1954 yılları arasında etkin olan Türk siyasi partisi. Partinin kurulmasının en önemli nedenlerinden biri Demokrat Parti'nin Cumhuriyet Halk Partisi'ne sert muhalefet yapmamasıydı.
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Millet Partisi, Demokrat Parti içerisinde muhalif olduğundan partiden ihraç edilen ve ayrılan üyelerden oluşan bir grup tarafından 20 Temmuz 1948'de Ankara'da kuruldu. Parti kurucuları arasında; Fevzi Çakmak, Osman Bölükbaşı, Enis Akaygen, Yusuf Hikmet Bayur, Kenan Öner, Osman Nuri Köni, Mustafa Kentli ve Sadık Aldoğan vardı. Mareşal Fevzi Çakmak'ın fahri başkanlığını yaptığı partinin ilk genel başkanı Hikmet Bayur olurken, Osman Nuri Köni ilk genel başkan vekili ve Mustafa Kentli de ilk genel sekreteri oldu.[2]
Parti, kuruluşundan başlayarak iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi ile muhalefetteki Demokrat Parti'ye çok sert eleştiriler yöneltti. CHP'nin din ve laiklik anlayışına şiddetle karşı çıkan parti, DP'nin bir muvazaa partisi olduğunu ve gerçek muhalefeti kendilerinin yaptığını ileri sürdü. Özellikle yıllardır bir tabu olarak görülüp eleştirilemeyen Milli Şef'e yönelttikleri eleştiriler oldukça ilgi uyandırdı. Partinin programında demokratik bir yönetim kurulması, Altı Ok'un anayasadan çıkarılması, kişi özgürlüklerinin genişletilmesi, genel bir kalkınma programının hazırlanması ve liberal bir iktisat politikasının izlenmesi gibi görüşlere yer verildi. Parti ayrıca cumhurbaşkanının tek dönem için seçilmesini ve çift meclis sistemine geçilmesini de savunuyordu.[3]
Muhalefet yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Parti, seçim kanununda yapılan değişiklikleri yeterli görmeyerek 1948'de yapılan ara seçimlere katılmadı. Yusuf Hikmet Bayur'un genel başkanlığında 14 Mayıs 1950 genel seçimlerine 22 ilden aday göstererek katılan parti, ülke genelinde %3,11 oy oranıyla 250.414 oy alarak pek başarılı olamadı. Gösterdiği adaylardan sadece Osman Bölükbaşı, Kırşehir'den Türkiye Büyük Millet Meclisine girebildi. Millet Partisi laikliğe aykırı politika ürettiği gerekçesiyle 1954'te, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi Reisi Memduh Balamir tarafından kapatıldı. 1951 ara seçimlerinde partinin oy oranının %8,0'e çıkmasına rağmen gösterdiği hiçbir aday seçimleri kazanamadı.
3 Eylül 1950 yerel seçimlerine 28 ilde katılan Millet Partisi; Afyonkarahisar, Bingöl, Çankırı ve Kırşehir il merkezlerinde, Bünyan, Hınıs, Karaisalı, Saimbeyli, Şabanözü ve Tekman ilçe merkezlerinde ve Burdur ili Karamanlı bucağında belediye başkanlıklarını kazandı.[4]
Kapatılışı
[değiştir | kaynağı değiştir]1950'de ilk kongresini yapan partinin bir yıl sonra yaptığı kongre sonucunda Mustafa Kentli genel başkanlığa getirildi. 1952'de yapılan üçüncü kongrede genel başkanlığı bu kez Enis Akaygen devraldı. Bu kongre sırasında bir grup partili delegenin Atatürk'ün kabrine çiçek koymayı reddetmesi, parti içerisinde çeşitli anlaşmazlıklara yol açtı. Bu anlaşmazlıklar partinin 27-29 Haziran 1953'te toplanan beşinci büyük kongresinde açık bir çatışmaya dönüştü ve ilk genel başkan Hikmet Bayur, partinin dinci ve gericilerin eline geçtiğini öne sürerek MP'den istifa etti.[3] Hikmet Bayur'un istifası bir suç duyurusu olarak kabul edilip parti hakkında soruşturma açıldı. 7 Temmuz 1953'te parti yöneticilerinin evleri aranıp ifadeleri alındıktan bir gün sonra, soruşturmanın sağlıklı bir biçimde yürütülebilmesi için parti faaliyetleri geçici olarak durduruldu. Ankara 3. Sulh Ceza Mahkemesi'nde açılan dava sonucunda partinin "dini esasa dayanan ve gayesini saklayan bir cemiyet olduğu" sonucuna varıldı ve parti 27 Ocak 1954'te resmen kapatıldı.[3]
Millet Partisi (1948) ve seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Türkiye Büyük Millet Meclisi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | Kurulan Hükûmetler | |||
| # | % | ± | # | ± | |||||
| 1950 |  Yusuf Hikmet Bayur |
368,537 | %4,6 |
— | 1 / 487
|
— | Muhalefet | 3. | — |
Yerel Seçimler
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Harita | ||
|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | |||
| 1950 | Yusuf Hikmet Bayur |
58.131 | %3,8 | - | |
Genel Başkanlar Listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| # | Genel Başkan | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Görev Süresi | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |
|
Yusuf Hikmet Bayur | 20 Temmuz 1948' | 1 Haziran 1952 | 3 yıl 10 ay 12 gün |
| 2 | Mustafa Kentli | 1 Mayıs 1952 | 18 Haziran 1952 | 1 Ay 17 Gün | |
| 3 | 
|
Enis Akaygen | 18 Mayıs 1952 | 29 Haziran 1953 | 1 yıl 11 ay 11 gün |
| (2) | Mustafa Kentli | 29 Haziran 1953 | 27 Ocak 1954' | 6 ay 29 gün | |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cumhuriyet Döneminde Kurulan ve Kapanan Siyasi Partiler 27 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", tesav.org.tr
- ^ Zürcher, Erik Jan (2003). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi (16 bas.). İstanbul: İletişim. ss. 312, 325, 339, 363, 373. ISBN 975-470-514-3.
- ^ a b c "Millet Partisi kuruldu". Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000. 2. Cilt (3. bas.). İstanbul: YKY. Mayıs 2002. ss. 132-133.
- ^ Kudret Gazetesi, 08.09.1950, sf. 1
