Türk halk müziği

Türk halk müziği ya da kısaca Türkü, Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı ağızlar ve formlarda söylenen Türkçe yöresel etnik müziklerin tümü. Yapısal olarak folklorun bir parçası olan Türk halk müziği (kısaca THM), sözlü halk müziği ve sözsüz halk müziği olmak üzere ikiye ayrılır. Sözlü halk müziğine genel olarak türkü adı verilir. Sözsüz halk müziğine ise ezgi adı verilir. Klasik Türk halk müziği, çeşitli yörelerden derlenmiş birçoğu anonim olan türkülerden ve sözsüz halk müziklerinden oluşur, anonim eserlerin sözü ve bestesinin kime ait olduğu bilinmez ve yöreye mâl olmuştur. Modern Türk halk müziği ise, 1970'li yıllardan sonraki dönemde eski yöresel müzik kalıpları örnek alınarak oluşturulmuş, sözü ve bestesi belli olan halk müzikleridir. Türk halk müziği, halk oyunları ve halkbilim ile de yakından ilgilidir. Bunun dışında genel karakteristiğine göre; bektaşi, halay, teke, zeybek gibi türlere ayrılır. Ayrıca il bazında türküler kategorilendirilmiştir.

Kurulduğu yıllardan itibaren yöre yöre araştırma yaparak; pek çok anonim türküyü kaynağından derlemiş ve arşivlemiş olan TRT ve yörelerindeki unutulmuş veya unutulagelen türkülerin pek çoğunu yöresel sanatçılar da kayda geçirmişlerdir.

Türleri

Türk halk müziği örnekleri genelde sözlü olmakla beraber, sözsüz dans müziklerini de içerir. Halk türkülerinin ölçülü olanına kırık hava, ölçüsüz olanına uzun hava denir. Uzun havalar Anadolu'nun değişik bölgelerinde bozlak, Türkmani, maya, hoyrat, divan, ağıt gibi adlarla anılır. Bunlar genellikle Karacaoğlan, Emrah, Ruhsati, Sümmani ve daha birçok bilinen halk ozanının deyişleri üzerine yakılmıştır. Kırık havalar ise koşma, yiğitleme, güzelleme, taşlama, ninni ve daha başka adlar altında kümelenir. Bunlar da genellikle gurbet, ayrılık, sıla hasreti, ölüm, askere gidiş, yiğitlik, düğün, çocuk sevgisi, kız kaçırma gibi köye has toplumsal bir olayı konu alır, sadelik, içtenlik, duygululuk gibi özellikler gösterir ve yerel renkler taşır. Türk halk müziği'nin melodi yapısı incelendiğinde bu melodilerin ses genişlikleri bakımından bir oktav (sekiz ses sınırı) tamamlayan dizi ve tonaliteyi kesin şekilde belirtmeyen ikili ile beşli aralıkları içinde yaratılmış olduğu görülür. Bununla birlikte dizi ve tonaliteyi belli eden sekizli ve daha geniş sınırlı melodiler de çoktur. Basit ve birleşik ölçülerden başka aksak ölçüleri içeren Türk halk müziği, ezgiler ve formlardan oluşur.

Türk Halk Müziğinde Kullanılan Çalgılar

1. Telli Çalgılar:
   1. Tezeneli Çalgılar:
      • • Bağlama
        • Cura
        • Tanbura
        • Divan Bağlaması
      • Tar
      • Cümbüş
   2. Yaylı Çalgılar:
      • Kabak Kemane
      • Karadeniz Kemençesi
2. Üflemeli Çalgılar:
   • Kaval
   • Zurna
   • Ney
   • Çifte
   • Tulum
   • Sipsi
   • Çığırtma
3. Vurmalı Çalgılar:
   1. Deri Vurmalı Çalgılar
      • Davul
      • Nağara
      • Def
      • Dümbelek
      • Bendir
   2. Çarpma Vurmalı Çalgılar
      • Kaşık
      • Zil
      • Zilli Maşa

Anadolu'da Söylenen Halk Müziği Türleri

1. • Ağıt-Yakım-Sagu
   • Atışma
   • Azeri Havası- Mahnı
   • Barak
   • Bozlak
   • Boğaz Havası: Kadınlarca gırtlaktan söylenir. Ezgi
   • Destan
   • Deyiş
   • Gurbet Havası
   • Gazel
   • Hoyrat (Kerkük Türkmenleri)
   • Kına Havası
   • Koçaklama
   • Koşma
   • Maya
   • Mani
   • Mugam (Azeri)
   • Ovşama
   • Teke Zortlatması
   • Türkü
   • Uzun Hava
   • Yayla Havası Varsağı
   • Yol Havası
   • Zeybek Havaları