Yavuzlar, Göle
| Yavuzlar | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Yavuzlar Yavuzlar'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 2076 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 103 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Yavuzlar, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yavuzlar köyünün bilinen eski adı Üç Kilise'dir. Bu yer adı köydeki üç kiliseye bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Nitekim Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli köyde üç kilisenin bulunduğunu yazmıştır.[4] Bir kiliseye ait Gürcüce yazılı bir taş, buranın eski bir Gürcü köyü olduğunu göstermekle birlikte yerleşimin Gürcüce adı bilinmemektedir.[5] Üç Kilise, 1886 tarihli Rus nüfus sayımında "Uç-Kilisa" ((Уч-Килиса) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Üç Kilisa" (اوچ كلیسا) olarak geçer.[6][7]
Üç Kilisa köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde günümüze kalıntıları ulaşan bir kilisenin 10-11. yüzyıla tarihlenen Gürcüce yazıtı, köyün Gürcü Krallığı döneminde bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir. Öte yandan Kola bölgesi, sadece Gürcü tarihinde değil, dokuz azizle bağlantılı olarak Gürcü Ortodoks inancında da önemli bir yere sahiptir.[8]
Üç Kilisa, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 nüfus sayımıda Rus idaresinin Üç-Kilisa (Учь-Килиса) şeklinde kaydettiği köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı Yunan nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 51'i erkek ve 55'i kadın olmak üzere, 19 hanede yaşayan 106 kişiden oluşuyordu. Hem köyün hem de nahiyenin nüfusunun tamamı Rumlardan oluşuyordu.[6] Bu nüfus 1896 yılında 138 kişiye, 1906 yılında 242 kişiye ulaşmıştır.[9]
Göle bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, 1907 yılında Üç Kilise köyünde iki kilisenin küçük çaplı kalıntıları duruyordu. Üçüncü kilise, Rumlar tarafından yıkılıp yeniden inşa edilmişti. Nitekim Takaişvili, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Müslüman Gürcülerden boşalmış olan yerlere, Osmanlı ülkesinden Rusların egemenliğine geçen topraklara göç etmiş olan Rumların ve Ermenilerin yerleştirilmiş olduğunu yazmıştır.[10] Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli ise, Üç Kilise’nin bir Rum köyü olduğunu, burada üç kilise bulunduğunu yazmıştır. Rumlar eski üç kiliseden birini yıkmış, taşlarıyla yeni bir kilise inşa etmişlerdi. Diğer iki kilise ise, o tarihte görece sağlamdı, ama Rumlar kiliselerin duvarlarından bazı taşları söküp almışlardı.[4]
Üç Kilisa köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Üç Kilise köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Üç Kilisa" (اوچ كلیسا) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 genel nüfus sayımında "Üç Kilise" biçiminde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 194 kişiden oluşuyordu.[12] Üç Kilisa / Üç Kilise aadı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yavuzlar olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Yavuzlar köyünün nüfusu 497 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 107 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Yavuzlar köyünün eski adının kaynağı olan üç kiliseden geriye çeşitli kalıntılar ulaşmıştır. İlk kiliseden temel seviyesinde iki duvar parçası kalmıştır. Bu kiliseden alınmış bir pencere alınlığı köyde bir evin duvarında kullanılmıştır. Bir başka taşta Asomtavruli harflerle iki satırlık Gürcüce yazı „ესე ჯუარნი საფლავსა ზედა“ ("Bu haçlar yukarıdaki mezarın") şeklinde okunmuştur. Söz konusu yazı 10-11. yüzyıla tarihlendirilmiştir. İkinci kilise bugünkü caminin yerinde bulunuyordu. Ne var ki kilisenin bulunduğu yerde herangi bir kalıntı bulunmamaktadır. Ancak hemen yakınındaki bir evde kiliseden alınmış sütun ve iki sütun başlığı tespit edilmiştir. Üçüncü kilise ise köydeki çeşmenin yanında bulunuyordu. Bu kiliseden geriye pilaster olduğu tahmin edilen bir taş kalmıştır.[15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 53 km, Göle ilçe merkezine ise 36 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 103[2] |
| 2021 | 109[2] |
| 2020 | 114[2] |
| 2019 | 113[2] |
| 2018 | 125[2] |
| 2017 | 118[2] |
| 2016 | 103[2] |
| 2015 | 111[2] |
| 2014 | 128[2] |
| 2013 | 147[2] |
| 2012 | 126[2] |
| 2011 | 119[2] |
| 2010 | 123[2] |
| 2009 | 117[2] |
| 2008 | 122[2] |
| 2007 | 123[2] |
| 2000 | 155[16] |
| 1990 | 222[17] |
| 1985 | 360[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yavuzlar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Yavuzlar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 9 Ekim 1917, sayı. 221". 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 133 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı: Sıra no: 466. 11 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.}
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 133 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10, 15". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 775". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 133-134 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Yavuzlar Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.