Yüzellilikler
Yüzellilikler, Türk Kurtuluş Savaşı sonrası düşman iş birlikçisi olarak görülen ve Türkiye'den sürgün edilen, hepsi üst düzey makamlarda yer alan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen isimdir.
Meclis'e göre hainler on binleri buluyordu.[1][daha iyi kaynak gerekli] Ancak Lozan Antlaşması'nın bir maddesinde sürgün edilecek insanların sayısının 150'yi geçmeyecek şeklinde öngörmesi üzerine ilk önce Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı tarafından oluşturulan listede başlangıçta 600 kişiden oluşmakta iken alevli tartışmalar sonucu önce 300, ardından da 149 kişiye indirilmiştir. 150’likler adı verilen ve 23 Nisan 1924 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin oturumunda saptanan bu listeye 1 Haziran 1924 tarihindeki kararla Köylü gazetesi sahibi Refet Bey de eklenerek nihai şekliyle 150 kişi olarak kabul edilmiştir ve bu kişiler 28 Mayıs 1927'de kabul edilen 1064 sayılı yasa ile yurttaşlıktan çıkarılmışlardır.[2][3][4] 29 Haziran 1938 tarihli 3527 sayılı yasa[5] ile, Yüzellilikler'in yurda girmelerini engelleyen 1064 sayılı kanun kaldırılsa da, başta Çerkez Ethem olmak üzere pek çok muhalif ve saltanat taraftarı geri dönmemiştir. Bu listenin 600 kişilik ilk hali açıklanmamıştır.
Yüzellilikler listesi[2]
[değiştir | kaynağı değiştir]Padişah VI. Mehmed (Vahdettin)'in Yanındakiler
[değiştir | kaynağı değiştir]1. Kiraz Hamdi - Yaver-i Has
2. Zeki - Hademe-i Hassa Kumandanı
3. Kayserili Şaban Ağa - Hazine-i Hassa Müfettişi
4. Şükrü Tütüncübaşı
5. Şerkarin Yaver
6. Miralay Tahir - Yaverandan Erkan-ı Harp
7. Seryaver Avni
8. Eski Hazine-i Hassa Müdürü ve Defter-i Hakani Emini Refik
Meclis Üyeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]9. Mustafa Sabri Efendi - eski Şeyhülislam
10. Ali Rüşdi - eski Adliye Nazırı
11. Cemal Bey - eski Ziraat ve Ticaret Nazırı
12. Cakacı Hamdi Paşa - eski Bahriye Nazırı
13. Rumbeyoğlu Fahreddin Bey - eski Maarif Nazırı
14. Kızılhançerci Remzi - eski Ziraat ve Ticaret Nazırı
Sevr Antlaşması'nı İmzalayanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]15. Bağdatlı Mehmed Hâdî Paşa - eski Maarif Nazırı
16. Rıza Tevfik Bölükbaşı - Şura-yı Devlet eski Reisi
17. Reşat Halis - Bern eski elçisi
Kuva-yi İnzibâtiye'ye Dahil Meclis Üyeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]18. Süleyman Şefik Paşa - Kuva-yi İnzibâtiye Başkumandanı
19. Bulgar Tahsin - Şefik Paşa'nın yaveri, süvari yüzbaşı
20. Miralay Ahmet Refik - Kuva-yi İnzibâtiye Erkân-ı Harbiye Reisi
21. Tarık Mümtaz - Kuva-yi İnzibâtiye Mitralyöz kumandanı ve Damat Ferit Paşa’nın yaveri
22. Ali Nadir Paşa - Kuva-yi İnzibâtiye Kumandanlarından İzmir Kolordusu Kumandanı
23. Kaymakam Fettah- Kuva-yi İnzibatiye mensuplarından ve Nemrut Mustafa Divan-ı Harp üyesi
24. Çopur Hakkı - Kuva-yi İnzibatiye üyelerinden
Mülkiye ve Askeriyeden
[değiştir | kaynağı değiştir]25. Gümülcineli İsmail Bey - eski Bursa Valisi
26. Konyalı Zeynelabidin - âyândan
27. Fanizade Mesut - eski Cebelibereket (Osmaniye) Mutasarrıfı
28. Miralay Sadık Bey - Hürriyet ve İtilâf Fırkası lideri
29. Bedirhani Halil Rahmi - eski Malatya Mutasarrıfı
30. Giritli Hüsnü - eski Manisa Mutasarrıfı
31. Nemrut Mustafa - eski Divan-ı Harp Reisi
32. Hulusi - Uşak Belediye Reisi
33. Hain Mustafa - eski Adapazarı Kaymakamı
34. Hafız Ahmet - eski Tekirdağ Müftüsü
35. Sabit - eski Afyonkarahisar Mutasarrıfı
36. Celal Kadri - eski Gaziantep Mutasarrıfı ve Halep Doğru Yol Gazetesi gazetecisi (Sahibi, Hasan Sadık'ın, kayınbiraderi)
37. Adanalı Zeynelabidin - Hürriyet ve İtilâf Kâtibi Umumisi
38. Vasfi Efendi - Mülga Eski Evkaf Nazırı
39. Ali Galip - eski Harput Vali Vekili
40 Aziz Nuri - Bursa Vali Vekil-i Esbakı
41. Ömer Fevzi - eski Bursa Müftüsü
42. Ahmet Asım - eski İzmir Kadı Müşaviri
43. Natık - eski İstanbul Muhafızı
44. Adil Bey - eski Dahiliye Nazırı
45. Mehmet Ali Bey - eski Dahiliye Nazırı
46. Salim Mirimiran - eski Edirne Valisi ve Şehremini (Belediye Başkanı) Vekili
47. Hoca Rasihzade İbrahim - Kütahya’da Yunanlara Mutasarrıflık etmiştir
48. Abdurrahman - Adana’da Fransız işgalinde Vekillik etmiştir
49. Ömer Fevzi - eski Şarkikarahisar mebusu
50. Adil Kınacı- Mülazım, işkenceci namıyla maruf - Hendek Mal Müdürlüğü yapmış
51. Refik - Mülazım, işkenceci namıyla maruf
52. Şerif - eski Kırkağaç Kaymakamı
53. Mahmut Mahir - eski Çanakkale Mutasarrıfı
54. Emin - eski İstanbul Merkez Kumandanı
55. Sadullah Sami - eski Kilis Kaymakamı
56. Osman Nuri - Bolu Mutasarrıfı ve Dahiliye Nezareti eski Dava Vekili
Çerkes Ethem ve Çetesi
[değiştir | kaynağı değiştir]57. Çerkes Ethem
58. Çerkes Reşit Bey - Çerkes Ethem'in kardeşi
59. Çerkes Tevfik Bey - Çerkes Ethem'in kardeşi
60. Eşref Kuşçubaşı
61. Hacı Sami - Eşref Kuşçubaşı'nın kardeşi
62. İzmirli Küçük Ethem - yüzbaşı, eski Akhisar kaymakamı
63. Düzceli Mehmetoğlu Sami
64. Burhaniyeli Halil İbrahim
65. Susurluk'tan Demirkapılı Hacı Ahmet
Çerkes Kongresi'ne Delege Olarak Katılanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]66. Hendek kazasının Sümbüllü köyünden Bağ Osman
67. İbrahim Hakkı - eski İzmir Mutasarrıfı
68. Sait Beraev
69. Tahir Berzek
70. Adapazarı'nın Harmantepe köyünden Maan Şirin
71. Söke Ereğlisi'nin Teke köyünden Kocaömeroğlu Hüseyin
72. Adapazarı'nın Talustanbey köyünden Bağ Kamil
73. Hamte Ahmet
74. Maan Ali
75. Kirmasti'nin (Mustafakemalpaşa) Karaorman köyünden Harun Reşit
76. Eskişehirli Sefer Hoca
77. Bigalı Nuri Bey oğlu İsa
78. Adapazarı'nın Şahinbey köyünden Kazım
79. Gönen'in Tuzakçı köyünden Lampat Yakup
80. Kompat Hafız Said Gönen'in Bayramiçi karyesinden
81. Mütekaid Binbaşı Ahmet Gönen'in Keçeler Karyesinden
82. Bizedurg Said İzmir'de Dava Vekaleti etmiştir
83. Ahmet Nuri Şamlı
Polisler
[değiştir | kaynağı değiştir]84. Tahsin - İstanbul Polis eski Müdürü
85. Kemal - İstanbul Polis eski Müdür Muavini
86. Ispartalı Kemal - Emniyet-i Umumiye Müdür Muavini
87. Şeref İstanbul Polis Müdüriyeti eski Birinci Şube Müdürü
88. Hafız Said İstanbul Polis eski Birinci Kısım Başmemuru
89. Hacı Kemal - Arnavutköy Merkez eski Memuru
90. Namık - Polis Baş Memurlarından
91. Nedim - Şişli Komiseri
92. Fuat - İzmit Merkez Memuru, Edirne Polis Müdürü ve Yalova Kaymakamı
93. Yolgeçenli Yusuf - Adana’da Polis Memuru
94. Sakallı Cemil - Unkapanı Merkez eski Memuru
95. Mazlum - Büyükdere Merkez eski Memuru
96. Fuat - Beyoğlu eski İkinci Komiseri
Gazeteciler
[değiştir | kaynağı değiştir]97. Mevlânzâde Rifat - Serbesti Gazetesi sahibi, Hürriyet ve İtilaf üyesi
98. Sait Molla - Türkçe İstanbul Gazetesi sahibi
99. İzmirli Hafız İsmail - İzmir Müsavat Gazetesi sahibi ve eski muharriri, Darülhikmet üyesi
100. Refik Halit Karay - Aydede Gazetesi sahibi ve Posta Telgraf eski Müdür-ü Umumisi
101. Bahriyeli Ali Kemal - Bandırma Adalet Gazetesi sahibi
102. Neyir Mustafa - Edirne’de Teemin ve Elyevm, Selanik Hakikat Gazetesi sahibi
103. Ferit - Köylü Gazetesi eski muharriri
104. Refii Cevat Ulunay - Alemdar Gazetesi sahibi
105. Pehlivan Kadri - Alemdar Gazetesinden
106. Fanizade Ali İlmi - Adana Ferda Gazetesi sahibi
107. Trabzonlu Ömer Fevzi - Balıkesir İrşad Gazetesi sahiplerinden
108. Hasan Sadık - Halep Doğru Yol Gazetesi sahibi
109. İzmirli Refet - Köylü Gazetesi sahibi ve müdürü
Diğer kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]110. Tarsuslu Kamilpaşazade Selami
111. Tarsuslu Kamilpaşazade Kemal
112. Süleymaniyeli Kürt Hakkı
113. İbrahim Sabri - Şeyhülislam Mustafa Sabri'nin oğlu
114. Bursalı Cemil - Fabrikatör
115. Çerkes Ragıp - İngiliz casusu
116. Haçinli Kazak Hasan - Fransız işgalinde zabit
117. Çerkes Süngülü Davut - Eşkiya çete reisi
118. Binbaşı Çerkes Bekir
119. Necip - Fabrikatör Bursalı Cemil’in kayınbiraderi
120. Ahmet Hulusi - İzmir eski Umur-u İslamiye Müfettişi
121. Uşaklı Madanoğlu Mustafa, Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun babası
122. Gönen’in Tuzakçı köyünden Yusuf oğlu Remzi
123. Gönen’in Bayramiç köyünden Hacı Kasım Oğlu Zühtü
124. Gönen’in Balcı köyünden Kocagözün Osman oğlu Şakir
125. Gönen’in Muratlar köyünden Koç Mehmet oğlu Koç Ali
126. Gönen'in Ayvacık köyünden Mehmet oğlu Aziz
127. Gönen’in Keçeler köyünden Balcılı Ahmet oğlu Osman
128. Susurluk Yıldız köyünden Molla Süleyman oğlu İzzet
129. Gönen’in Muratlar köyünden Hüseyin oğlu Kara Kazım
130. Gönen’in Balcı köyünden Bekir oğlu Arap Mahmut
131. Gönen’in Rüstem köyünden Gardiyan Yusuf
132. Gönen’in Balcı köyünden Ömer oğlu Eyüp
133. Gönen’in Keçeler köyünden Talustan oğlu İbrahim Çavuş
134. Gönen’in Balcı köyünden Topallı Şerif oğlu İbrahim
135. Gönen’in Keçeler köyünden Topal Ömer oğlu İdris
136. Manyas’ın Bolcaağaç köyünden Kurhoğlu İsmail
137. Gönen’in Keçeler köyünden Muhtar Hacıbey oğlu Canbulat
138. Marmara'nın Kayapınar köyünden Yusuf oğlu İshak
139. Manyas’ın Kızlık köyünden Ali Bey oğlu Sabit
140. Gönen’in Balcı köyünden Deli Hasan oğlu Selim
141. Gönen’in Çerkes Mahallesi’nden Makinacı Mehmet oğlu Osman
142. Manyas'ın Değirmenboğazı köyünden Kadir oğlu Kamil
143. Gönen’in Keçidere köyünden Hüseyin oğlu Galip
144. Manyas'ın Hacıyakup köyünden Çerkes Sait oğlu Salih
145. Manyas’ın Hacıyakup köyünden Maktul Şevket’in biraderi İsmail
146. Gönen’in Keçeler köyünden Abdullah oğlu Deli Kasım
147. Gönen’in Çerkes Mahallesi’nden Hasan Onbaşı oğlu Kemal
148. Manyas’ın Değirmenboğazı köyünden Kadir oğlu Kamil’in biraderi Kazım Efe
149. Gönen’in Kızlık köyünden Yallaçoğlu Kemal
150. Gönen’in Keçeler köyünden Tuğoğlu Mehmet Ağa
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- https://web.archive.org/web/20160304192958/http://arsiv.ntv.com.tr/news/390334.asp
- https://web.archive.org/web/20150618113826/http://www.zaman.com.tr/pazar_cumhuriyetin-hain-ilan-ettigi-yuzelliliklerin-hikayesi_2118565.html
- Sedat Bingöl, Yüzellilikler Bir İhanetin Anatomisi, İstanbul 2010.
- Tarih ve Toplum Dergisi, Cilt 12, Sayı 70, Ekim 1989
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.