Ölüm tanrıları listesi

Yama, Hindu ölüm tanrısı
Maya ölüm tanrısı

Afrika ve Orta Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Osiris

Sahra Altı Afrika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Igbo

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yoruba

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kenan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Aker (Mısır mitolojisi)
  • Andjety, eski bir Mısır tanrısı
  • Anubis, ölülerin koruyucusu,[1] eski Mısır dininde mumyalama ve öbür dünya tanrısı
  • Aqen, Ölüler Kitabı'nda nadiren bahsedilen bir tanrı
  • Duamutef, Horus'un dört oğlundan biri
  • Hapi, Horus'un dört oğlundan biri
  • Imset, Horus'un dört oğlundan biri
  • Kherty
  • Medjed, Ölüler Kitabı'nda bahsedilen alışılmadık görünümlü bir tanrı
  • Nephthys (NebetHuet), Anubis'in annesi ve Osiris ile Isis'in (Aset) kız kardeşi. Ölülerin koruyuculuğunu yapmaktadır. Ayrıca ölü ruhlara Osiris'e kadar eşlik ettiğine inanılıyordu.
  • Osiris, Yeraltı Dünyasının efendisi[2]
  • Qebehsenuef, Horus'un dört oğlundan biri olan
  • Seker, Memphite nekropolünün şahin tanrısı, yaşayanların koruyucusu ve ölülerin tanrısı olarak bilinir. Osiris ile yakından bağlantılı olduğu biliniyor.
  • Serapis, Graeco-Mısır senkretistik tanrı, Osiris, Apis, Hades, Demeter ve Dionysus'un unsurlarını birleştirir. Ayrıca Ptolemaios Krallığı ve İskenderiye'nin koruyucusu.

Mezopotamya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Avrasya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavut

[değiştir | kaynağı değiştir]

Baltık-Slav

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bask

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kelt

[değiştir | kaynağı değiştir]

İskandinav-Cermen

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rán, Johannes Gehrts'in 1901 tarihli bir çiziminde bir denizciyi derinliklere çekmek için ağını kullanıyor.

Etrüsk

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Aita, yeraltı tanrısı
  • Culga, bir kadın yeraltı ruhu
  • Februus, arınma, ölüm, yeraltı dünyası ve zenginlik tanrısı
  • Mani, ölülerin ruhları
  • Mania, ölülerin tanrıçası
  • Mantus, yeraltı dünyasının tanrısı
  • Orcus, yeraltı tanrısı
  • Tuchulcha, bir yeraltı ruhu
  • Vanth, yeraltı dünyasının kanatlı ruhu

Yunan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hades veya Serapis, köpeği Cerberus ile
  • Apollo, hastalıkların tanrısı
  • Atropos, hayatın ipini kesen moirai'lerden biri.
  • Kharoon, ölülerin feribotu
  • Erebus, karanlığın ilkel tanrısı, sisleri yeraltı dünyasını çevreledi ve dünyanın boşluklarını doldurdu.
  • Erinyeler, intikamın tanrıları
  • Hades, yeraltı dünyasının kralı[8]
  • Hekate, Büyücülük tanrıçası Persephone'yi aramasında Demeter'e yardım etti ve sihri en iyi geceleri çalıştığı için Yeraltı Dünyasında yaşamasına izin verildi.
  • Hermes, Psikopomp olarak hareket eden haberci tanrı
  • Hypnos, uykunun kişileştirilmesi, Thanatos'un ikizi, Romalı muadili Somnus'tur.
  • Kerler, şiddetli ölüm tanrıçaları, Thanatos'un kız kardeşleri
  • Lampadeler, meşale taşıyan yeraltı perileri
  • Limos, eski Yunan dininde açlık tanrıçası.
  • Macaria, kutsal ölüm tanrıçası (Herakles'in kızı ile karıştırılmamalıdır)[9]
  • Persephone, Yeraltı dünyasının kraliçesi. Hades'in karısı ve bahar büyümesi tanrıçası.[10]
  • Serapis, Graeco-Mısır senkretistik tanrı, Osiris, Apis, Hades, Demeter ve Dionysus'un unsurlarını birleştirir. Ayrıca Ptolemaios Krallığı ve İskenderiye'nin koruyucusu.
  • Tartarus, Yeraltı dünyasının en karanlık, en derin kısmı olan genellikle Olimpus tanrılarının düşmanlarını hapsetmek için kullandığı yer ve tanrı.
  • Thanatos, ölümün kişileştirilmesi, Romalı muadili Mors[11]
  • Yeraltı dünyasının yedi nehrinin tanrıları:
  1. Acheron, Acheron nehrinin tanrısı
  2. Alpheus, Alpheus nehrinin tanrısı
  3. Cocytus, Cocytus nehrinin tanrısı
  4. Eridanos, Eridanos nehrinin tanrısı
  5. Lethe, Lethe nehrinin tanrıçası
  6. Phlegethon, Phlegethon Nehri tanrısı
  7. Styx, yaşayanlar ve ölüler arasında bir sınır oluşturan nehir Styx nehrinin tanrıçası

Roma

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Dea Tacita, ölülerin tanrıçası
  • Di inferi, ölüm ve Yeraltı Dünyası ile ilişkili antik Roma tanrıları
  • Dis Pater, yeraltı tanrısı
  • Lemures, kötü niyetli ölü
  • Libitina, cenaze ve cenaze tanrıçası
  • Manes, ölülerin ruhları
  • Mania, ölüm tanrıçası
  • Mors, ölümün kişileştirilmesi, Yunanca karşılığı Thanatos'tur
  • Nenia Dea, cenaze tanrıçası
  • Orcus, bozulmuş yeminlerin cezası; genellikle Pluto ile birlikte katlanır
  • Plüton, Yeraltı Dünyasının hükümdarı
  • Proserpina, yeraltı dünyasının kraliçesi
  • Soranus, Romalılar tarafından kabul edilen yeraltı Sabine tanrısı
  • Viduus, ölümden sonra ruhu ve bedeni ayıran tanrı

Batı Asya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Elam

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Jabru (Elam mitolojisi)

Hindu-Vedik

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Chitragupta, ölümden sonra adalet tanrısı
  • Mara
  • Yama, ölüm tanrısı ve öbür dünyanın hükümdarı
  • Dhumavati, ölüm, talihsizlik ve geçicilik tanrıçası

Pers - Zerdüştçülük

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oset

  • Aminon, yeraltı dünyasının bekçisi.
  • Barastyr, yeraltı dünyasının hükümdarı.
  • Ishtar-Deela, yeraltı dünyasının efendisi. Vaynah kökenli.[14]

Ural

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Azyren (Mari halkı)
  • Kalma, Fin ölüm ve çürüme tanrıçası, adı "ceset kokusu" anlamına geliyor[15]
  • Nga (Nenets)
  • Tuoni (Fin mitolojisi), eşi ve çocukları ile birlikte ölüm tanrısıdır.[16]

Asya Pasifik / Okyanusya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzakdoğu Asya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yan Luo Wang

Youdu İmparatorları (Yeraltı Dünyasının Başkenti)

  • Di Guan Da Di
  • Dong Yue Da Di
  • Feng Du Da Di
  • Yanluo Wang (Kral Yama)

On Yeraltı Mahkemesi Hakimleri

  • Jiang Ziwen
  • Bao Zheng
  • Dong Ji
  • Huang Xile

Geri kalanların sadece Li, Yu, Lu, Bi, Lu ve Xue gibi soyadları var.

Yeraltı Dünyasının Dört Kralı

  • Bao Zheng
  • Han Qinhu
  • Fan Zhongyan
  • Kou Zhun

Beş Bölgenin Hayalet Kralları

  • Cai Yulei
  • Zhao He
  • Zhang Heng
  • Duzi Ren
  • Zhou Qi

Beş Bölgenin Hayalet Kralları (Ver.2)

  • Shen Cha
  • Yang Yun
  • Yan Di (Shenlong)
  • Ji Kang
  • Ölümsüz Wang

Fengdu Valileri

  • Deng Ai
  • Ji Ming

Fengdu'nun İmparatorluk denetçileri

  • Han Yi
  • Zeng Yuanshan
  • Jiao Zhongqing
  • Ma Zhong
  • Şarkı Youqing
  • Guan Yu (not: üç krallığın ünlü generalinden farklı)
  • Wu Lun
  • Tu Cha

Doğrudan Fengdu Sunağının Dört Generali

  • Ma Sheng
  • Ma Chuanzhong
  • Chen Yuanbo
  • Guo Zhongyou

Fengdu İç Sunağının Sekiz Generali

  • Wei Tin, Hayalet Yakalayan General
  • Liu Chu, Hayaletlerle ilgilenen General
  • Wang Jian, Hayaletlerle ilgilenen General
  • Meng E, Hayalet sorgulayan General
  • Che Zi Doğu Kapısı'nın Koruyucusu
  • Xia Dali, Batı Kapısı'nın muhafızı
  • Lie Weizhi Güney Kapısı'nın Muhafızı
  • Sang Tongguai, Kuzey Kapısı'nın Muhafızı

Dış Fengdu Sunağının Sekiz Generali

  • Zhang Yuanlian
  • Chen Yuanqing
  • Li Yuande
  • Fan YuanZhang
  • Du YuanZhen
  • Liu Yuanfu
  • Chang Yuan
  • Jia Taoyuan

Yeraltı Dünyasının On Ustası

  • A Bang, Boğa kafalı
  • Luo Cha, At yüzlü
  • Xie Bian
  • Fan Wujiu
  • Hei Wuchang (Siyah Süreksizlik)
  • Bai Wuchang (Beyaz Süreksizlik)
  • Huangfeng (böceklerden sorumlu)
  • Paowei (hayvanlardan sorumlu)
  • Yusai (balıklardan sorumlu)
  • Guaiwang (aç hayaletlerden sorumlu)

(Not: Bazı versiyonlarda Xie Bian ve Fanjiu, He Wuchang ve Bai Wuchang'dır.)

Fengdu'nun Dört Güçlü Adamı

  • Zhang Yuanzhen
  • Hu Wenzhong
  • Sun Zhongwu
  • Tang Bocheng

İki Fengdu Ajanı

  • Xun Gongda, Kara Gökyüzünün Büyük Tanrısı
  • Liu Guangzhong, Kara Sisin Büyük Tanrısı

Fengdu Dokuz Hapishanesinin Muhafızları

  • Wang Yuanzhen
  • Zhen Yan
  • Yao Quan
  • Shi Tong
  • Zhou Sheng
  • Diao Xiao
  • Kong Sheng
  • Wu Yan
  • Wang Tong

Fengdu'nun Yeniden Doğuşunun Altı Yolunun Yöneticileri

  • Cao Qing, Cennet Yolunun Yöneticisi
  • Tien Yan, Hayaletler Yolunun Yöneticisi
  • Cui Cong, Dünya Yolunun Yöneticisi
  • Ji Bie, Tanrılar Yolunun Yöneticisi
  • Chen De, Aç Hayaletler Yolunun Yöneticisi
  • Gao Ren, Canavarlar Yolunun Yöneticisi

Fengdu Hakimleri

  • Cui (Baş Yargıç)
  • Wang Fu
  • Ban Jian
  • Zi He
  • Jia Yuan
  • Zhao Sheng
  • Zhang Qi
  • Yang Tong
  • Fu Po
  • Zhu Shun
  • Li Gong
  • Xue Zhong
  • Rong Zhen
  • Lu Zhongce
  • Chen Xun
  • Huang Shou
  • Zhou Bi
  • Bian Shen
  • Cheng De
  • Liu Bao
  • Dong Jie
  • Guo Yuan

Japon

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İzanami, öldüğünde yeraltı dünyasının kraliçesi ve ölülerin tanrıçası oldu.
  • Enma, Japon Budizminde ölülerin tanrısı ve hükümdarı
  • Shinigami, ölüm tanrısı.

Kuzey ve Orta Asya mitolojisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Okyanusya mitolojisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güneydoğu Asya mitolojisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Batara Kala (Bali mitolojisi), geleneksel Cava ve Bali mitolojisindeki yeraltı tanrısı, Setesuyara ile birlikte bir mağarada hüküm sürmektedir. Batara Kala ayrıca ışığın ve toprağın yaratıcısı olarak adlandırılır. Aynı zamanda şanssız insanları yiyip bitiren zaman ve yıkım tanrısıdır. Hinduların Kala kavramıyla veya zamanla ilgilidir. Mitolojide Güneş'i veya Ay'ı yemeye çalışarak tutulmalara neden olur.
  • Shingon (nat) (Burma mitolojisi)
  • Thongalel (Manipuri mitolojisi )
  • Pong Lalondong (Toraja), ölüm tanrısı

Filipinler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Tagbayan (Ifugao mitolojisi): kikilan adlı iki başlı canavar tarafından korunan, insan ruhlarına ziyafet veren ölümle ilişkili tanrılar[17]
  • Fulor (Ifugao mitolojisi): kurban sunulmadığında hastalık, ölüm ve başarısız mahsul getiren, içinde bir ruh olan bir antika.[18]
  • Kabunyan (Kalanguya mitolojisi): her şeye gücü yeten yaratıcı; aynı zamanda görülemeyen ruh olan Agmattebew olarak da anılır; mabaki ritüeli insanların ekimi, hasadı, doğumu ve ölümü sırasında ve geçim için diğer faaliyetler sırasında bu tanrının onuruna yapılırdı[19]
  • Binangewan (Aeta mitolojisi): Ceza olarak değişim, hastalık ve ölüm getiren ruhlar[20]
  • Aring Sinukûan (Kapampangan mitolojisi): Güneşin savaş ve ölüm tanrısı, ilk sakinlerine metalurji endüstrisi, odun kesme, pirinç kültürü ve savaşmayı öğretti[21]
  • Lakandánup (Kapampangan mitolojisi): Tam tutulmalar sırasında gelen yılan tanrıça. Áring Sínukuan ve Dápu'nun kızı[22]
  • Sidapa (Bisaya mitolojisi): ölüm tanrıçası; Makaptan[17] ile birlikte Kamaritaan adlı orta dünyanın eş hükümdarı
  • Sidapa (Hiligaynon mitolojisi): Kutsal Madia Dağı'nda yaşayan tanrı; Madya'da çok uzun bir ağaçta her yenidoğanın ömrünü işaretleyerek kişinin ölüm gününü belirler[23]
  • Hangin (Hiligaynon mitolojisi): Ölüm rüzgarının ruhları; yaşlıların canını alır[23]
  • Patag'aes (Suludnon mitolojisi): gece yarısına kadar bekler, ardından yaşayan bebekle konuşmak için eve girer, birinin kulak misafiri olduğunu anlarsa çocuk boğarak ölecektir. eğer kimse yoksa Patag'aes ölçüm çubuğunu çıkarır, çocuğun yaşam süresini hesaplar ve sonra çocuğun kaderini belirleyerek ayrılır.[24]
  • Pamulak Manobo (Bagobo mitolojisi): iyi hasat, yağmur, rüzgar, yaşam ve ölümü kontrol eden yüce tanrı; bazı mitlerde, baş tanrı sadece Diwata olarak adlandırılır[17]
  • Malakal Maut (Maranao mitolojisi): ölüm meleği; Kişinin yaprağının Sorga denilen alemdeki kutsal Sadiarathul Montaha ağacından düşmesinden üç ila yedi gün sonra ruhunu alır. Ruhun günahkar veya erdemli bir kişiden gelmesine bağlı olarak yakışıklı bir prens veya acayip canavarlar görülür. İyilerin ruhlarını cennete yükseltirken, günahkarların ruhlarını son hükme kadar cezalandırır[25]
  • Kumakatok - Tagalog mitolojisinde ölenlerin kapılarını çalan kapüşonlu ve pelerinli ölüm habercileri
  • Magwayen - Visayan mitolojisine göre öbür dünya tanrıçası ve ilk okyanus tanrısı. Ruhları toplayan ve teknesiyle Sulad'a götüren tanrıça olarak bilinir. Ruhlar başlangıçta Sidapa'dan ruhu alan Pandaki aracılığıyla ona aktarılır.
  • Sitan - Tagalog mitolojisinde Kasamaan olarak bilinen kötü ruhlar için yeraltı dünyasının tanrısı ve bekçisi. İyi ölülerin diyarı ise Maca, Sitan ve Bathala tarafından ortaklaşa yönetiliyor.
  • Manduyapit - Manobo mitolojisinde[26] kırmızı nehirden ruhları getirir.
  • Mama Guayen - Ilonggo mitolojisinde[26] ruhları dünyanın sonuna kadar götürür
  • Badadum - Waray mitolojisindeki tanrı, ölen kişiye veda etmek için aile üyelerini nehrin ağzında toplar[26]

Amerikan mitolojisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Xipe Totec
Codex Borgia'da gösterildiği gibi Mict Miccacihuātl

Aztek

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Cihuateteo, İlahi kadınlar. Doğum sırasında ölen kadınların ruhları.
  • Coatlicue, küçük ölüm tanrıçası, aynı zamanda yaşam ve yeniden doğuş tanrıçası
  • Itztlacoliuhqui, ölüm olarak kışın kişileştirilmesi
  • Mictecacihuatl,[27] baş ölüm tanrıçası; Miktlan Kraliçesi (yeraltı) veya Ölülerin Leydisi
  • Mictlantecuhtli, baş ölüm tanrısı; Yeraltı dünyasının efendisi[28]
  • Tlaloc, su tanrısı ve küçük ölüm tanrısı; Boğulmaktan ölenler için ayrı bir yeraltı dünyası olan Tlalocan'ın hükümdarı
  • Xipe Totec, kahraman tanrı, ölüm tanrısı, savaşın mucidi ve vebaların efendisi
  • Xolotl, gün batımı, ateş, şimşek ve ölüm tanrısı

Cahuilla

[değiştir | kaynağı değiştir]

Guarani

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haida

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnka

[değiştir | kaynağı değiştir]

Inuit

[değiştir | kaynağı değiştir]

Latin Amerika Halk Katolikliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • El Tío, yeraltı dünyasının efendisi, Cerro Rico, Bolivya'da görülür.
  • Santa Muerte, Meksika'daki halk azizi ve ölüm tanrıçası
  • San La Muerte, halk azizi ve Paraguay, Arjantin ve Brezilya'da ölüm tanrısı
  • San Pascualito, Guatemala ve Meksika'da halk azizi ve ölüm tanrısı

Maya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Narragansett

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taíno

[değiştir | kaynağı değiştir]

Umbanda ve Candomblé

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Exu caveira
  • Exu Tranca-rua das almas

Vodou

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Archived copy". 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2012. 
  2. ^ "Archived copy". 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2012. 
  3. ^ "The counterpart to these deities of sky, air, water, and earth was the underworld, the realm of the dead, originally seen as ruled by the powerful Goddess Ereshkigal." Ruether, Rosemary Radford. Goddesses and the Divine Feminine: A Western Religious History. Berkeley: University of California Press. 0-520-23146-5
  4. ^ "After consulting his mistress Ereshkigal, the queen of the Nether World, he admits Ishtar" Kramer, "Ishtar in the Nether World According to a New Sumerian Text" Bulletin of the American Schools of Oriental Research. 1940. Google scholar results as the JSTOR link 1 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. is unlikely to be universally available.
  5. ^ "Nergal - www.GatewaysToBabylon.com". www.gatewaystobabylon.com. 23 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  6. ^ Kveldulf Gundarsson. (1993, 2005) Our Troth. 0-9770165-0-1
  7. ^ The dwelling one went to after death varied depending on where one died, at the battlefield or not. If not at the battlefield, one would go to Hel (not to be confused with the Christian Hell). Of the slain at the battlefield, some went to Folkvang, the dwelling of Freyja and some went to Valhalla, the dwelling of Odin (see Grímnismál). The ninth hall is Folkvang, where bright Freyja. Decides where the warriors shall sit. Some of the fallen belong to her. And some belong to Odin.
  8. ^ [1] 1 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. A page describing Hades.
  9. ^ "MACARIA (Makaria) - Greek Goddess of Blessed Death". www.theoi.com. 25 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  10. ^ "Classical Mythology: Hades Takes a Wife: Persephone". InfoPlease. 8 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  11. ^ "THANATOS - Greek God of Death (Roman Mors)". www.theoi.com. 20 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  12. ^ "Ahriman", Encyclopaedia Iranica, 1, New York: Routledge & Kegan Paul, 1982, ss. 670-673 
  13. ^ "Asto Vidatu", Encyclopedia Mythica, 27 Temmuz 1997 
  14. ^ The Chechens: a handbook. 1st. Routledge. 1 Mart 2005. s. 110. ISBN 978-0-415-32328-4. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2009. 
  15. ^ "KALMA - the Finnish Goddess of Death (Finnish mythology)". godchecker.com. 27 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  16. ^ "TUONI - the Finnish God of the Underworld (Finnish mythology)". godchecker.com. 27 Kasım 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2018. 
  17. ^ a b c Jocano, F. L. (1969). Philippine Mythology. Quezon City: Capitol Publishing House Inc.
  18. ^ Bimmolog, H., Sallong, L., Montemayor, L. (2005). The Deities of the Animistic Religion of Mayaoyao, Ifugao.
  19. ^ Cayat, G. C. Manuscript on Kalanguya Cultural Communities. National Commission for Culture and the Arts.
  20. ^ Arbues, L. R. (1960). Philippine Sociological Review Vol. 8, No. 1/2: The Negritos as a Minority Group in the Philippines. Philippine Sociological Society.
  21. ^ Nicdao, A. (1917). Pampangan Folklore. Manila.
  22. ^ Pangilinan, M. (2014–2020). An Introduction to the Kapampángan Language; Interview on Láwû. Sínúpan Singsing: Center for Kapampángan Cultural Heritage.
  23. ^ a b Loarca, Miguel de. (1582) 1903. Relation of the Filipinas Islands. In Blair and Robertson, The Philippine Islands 5.
  24. ^ Jocano, F. L. (1968). Sulod Society. Quezon City: U.P. Press.
  25. ^ Talaguit, C. J. N. (2019). Folk-Islam in Maranao Society. History Department, De La Salle University – Manila.
  26. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. 
  27. ^ "Archived copy". 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2012. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.