İbrahim bin Mesud

Ibrahim
Gazne Sultanı
Zahir ad-Dawlah
ظھیر الدولہ
Help of the State
Gazneliler Sultanı
Hüküm süresi4 Nisan 1059 – 25 Ağustos 1099
Önce gelenFerruhzad
Sonra gelenIII. Mesud
Doğumy. 1033
Gazneliler
Ölüm25 Ağustos 1099
(66 yaşında)
Ağustos
Defin25–26 Ağustos 1099
III. Mesud Sarayı
Çocuk(lar)ıIII. Mesud
Tam adı
İbrahim bin Mesud
HanedanSebüktegin Hanedanı
BabasıI. Mesud
DiniSünnilik
Hattat ve müzehhip Osman b. Hüseyin el-Varrak el-Gaznevi'nin İbrahim için hazırladığı Kur'an sayfası. Kalın ve köşeli yazıyla yazılmış Kur'an metni, daha açık ve yuvarlak yazıyla yazılmış Farsça tercüme ve tefsiri, Ebu Nasr Ahmed b. Muhammed Haddadi (ö. 1009'dan sonra). Kur'an metnine eşlik eden Farsça tercüme ve tefsiriyle birlikte en erken tarihli el yazmasıdır. Gazne (muhtemelen), 1091. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi[1]

Gazneli İbrahim (d. 1033 - ö. 1099), Nisan 1059'dan 1099'daki ölümüne kadar Gazneli imparatorluğunun sultanıdır.[2] Bargund kalesinde hapsedilmiş olup, 1052'de gaspçı Tuğrul'un katliamından kaçan Gazneli prenslerinden birisidir.[3] Kardeşi Ferruhzad iktidara geldikten sonra İbrahim, şair Mesud Sa'd Salman'ın daha sonra on yıl boyunca hapsedileceği[4] aynı kale olan Nay kalesine gönderilmiştir.[5]

Ferruh'un ölümünün ardından İbrahim, Gaznelilerin hayatta kalan son erkeği olarak tanınmıştır. Kendisini Nay'dan almak için askeri bir refakatçi gönderilmiş ve 6 Nisan 1059'da Gazne'ye girmiştir.[4] İbrahim'in saltanatı, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile yapılan anlaşmalar ve kültürel alışverişler nedeniyle Gazneliler İmparatorluğu için altın çağ olarak kabul edilmiştir.[6]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İbrahim, babasının Gurgan ve Taberistan seferi sırasında (yaklaşık 1033) doğmuştur.[7] 40 oğlu ve 36 kızı olduğu rivayet edilir. Bu kızlardan biri tarihçi Cüzcani'nin büyük büyük büyükbabasıyla evlenmiştir.[8]

İbrahim'in oğlu Mesud, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile Gazneliler İmparatorluğu arasındaki barışın bir koşulu olarak Selçuklu Sultanı Melikşah'ın kızı Cevher Hatun ile evlenmiştir.[2]

İbrahim her yıl Kur'an'ı elle kopyalayıp Mekke'deki halifeye göndermiştir.[9]

Saltanatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İbrahim, Gazneli imparatorluğunda toplumsal barış ve ekonomik refahın yeniden sağlanması için kardeşi Ferruhzad tarafından başlatılan güçlü bir politika başlatmış ve kasabaları ve yerleşim yerlerini yeniden inşa etmiştir.[8] İbrahim, bilinmeyen bir zamanda veziri Ebu Sehl Hujandi'yi de bilinmeyen bir nedenle tutuklamıştır. 1060 yılında Gur ileri gelenlerinin isteği üzerine İbrahim bölgeyi işgal etmiş ve hükümdarı Abbas bin Şîs'i tahttan indirmiş. Daha sonra onun oğlu Muhammed bin Abbas'ı Gurlu tahtına oturtmuştur.[10]

İbrahim, 1063-1070 yılları arasında oğlu Mahmud'u 40.000 süvariden oluşan bir gazi ordusuyla doğu Pencap'taki Doaba'ya akın düzenlemesi için göndermiştir.[11] Mahmud'un Hindistan'a yaptığı başarılı seferlerin ardından İbrahim, onu önce Hindistan valisi olarak atamıştır. Agra ve Kannauj şehirlerini geçici olarak işgal etmiştir. Ayrıca Malwa'ya saldırmış ve onu ele geçirmiştir.[12] Ancak bilinmeyen sebeplerden dolayı Mahmud gözden düşmüştür, Nay Kalesi'ne hapsedilmiş ve kardeşi Mesud onun yerine Hindistan valisi olarak geçmiştir.[13] Batı topraklarından mahrum bırakılan bölge, Malwa'nın Paramara'sı ve Kannauj'un Gahadvala'sı gibi Hint yöneticilerinin sert direnişiyle karşılaştığı Kuzey Hindistan'daki baskınlardan elde edilen zenginliklerle giderek daha fazla ayakta kalıyordu.[14]

Selçuklularla 14 yıl süren barıştan sonra İbrahim, Ocak 1073'te Sakalkant'a bir ordu göndermiştir. Ordusu ilk başta başarılı olmuş ve Selçuklu Sultanı Melikşah'ın amcası Osman Çağrı Bey'i esir alarak Gazne'ye göndermiştir. Ancak Selçuklu Emiri Gümüştegin Bilge Beg ve Anuş Tegin'in önderlik ettiği bir ordu, Sakalkand'ı harap eden Gazneli ordusunu püskürtmüştür.[15][16] 1077/8'de İbrahim, Abdülhamid Şirazi'yi vezir olarak atamıştır.[17]

İbrahim, 1079 yılında Hindistan'a bir sefer düzenlemiş ve Lahor'a 120 parasang (480 mil) uzaklıktaki Pakpattan'daki bir kaleyi kuşatmış ve 13 Ağustos 1079'da ele geçirmiştir. Lahor'daki askeri komutan Abdul Najam Zarir Shaybani, Hindu şehirleri Varanasi, Thanesar ve Kannauj'a başarılı baskınlar düzenlemiştir. İbrahim'in saltanatının bir diğer önemli başarısı da torunu Şirzad'ın valiliği döneminde Lahor'un büyük bir kültür merkezi olarak yükselmesidir.

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

İbrahim, 40 yıllık saltanatının ardından 25 Ağustos 1099'da ölmüştür. Mezarı, Orta Çağ Gazne'sinin kuzeydoğu kesiminde, Sultan III. Mesud Sarayı'ndaki Şeyh Radiddin Ali Lala'nın mezarının yakınında yer almaktadır.[18][19]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Alya Karame. "Qur'ans from the Eastern Islamic World between the 4 th /10 th and 6 th /12 th Centuries" (PDF). The University of Edinburgh (İngilizce). s. 109. 
  2. ^ a b Dames 1993, s. 157.
  3. ^ Bosworth 1977, s. 46.
  4. ^ a b Bosworth 1977, s. 50.
  5. ^ Bosworth 1977, s. 66.
  6. ^ Ziad 2006, s. 294.
  7. ^ Bosworth 1977, s. 50-51.
  8. ^ a b Bosworth 1977, s. 51.
  9. ^ Bosworth 1977, s. 74.
  10. ^ Bosworth 1968, s. 157.
  11. ^ Wink 1997, s. 134.
  12. ^ Bakshi, Gajrani & Singh 1997, s. 371.
  13. ^ Bosworth 1977, s. 66-67.
  14. ^ Bosworth 2007.
  15. ^ Bosworth 1977, s. 53.
  16. ^ Ibn al-Athir 2002, s. 180.
  17. ^ Bosworth 2011.
  18. ^ Bosworth 1977, s. 81.
  19. ^ "Qasr-i Mas'ud-i Sivvum". Archnet. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021. 
Genel
  • Bakshi, S.R.; Gajrani, S.; Singh, Hari (1997). Early Aryans to Swaraj. II. Brill. 
  • Bosworth, C.E. (1968). "The Iranian World". Boyle, John Andrew (Ed.). The Cambridge History of Iran. 5. Cambridge University Press. 
  • Bosworth, C.E. (1977). The Later GhaznavidsÜcretsiz kayıt gerekli. Columbia University Press. 
  • Bosworth, C.E. (2007). "Ghaznavids". Encyclopedia Iranica. 
  • Bosworth, C.E. (2011). "ʿAbd-Al-Ḥamid b. Ahmad b. ʿAbd-Al-Ṣamad Širazi". Encyclopaedia Iranica. 
  • Dames, M. Longworth (1993). "Ghaznavids". Houtsma, M. Th. (Ed.). E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936. Brill. 
  • Ibn al-Athir (2002). The Annal of the Saljuq Turks. Richards, D.S. tarafından çevrildi. Routledge. 
  • Wink, André (1997). Al-Hind the Making of the Indo-Islamic World: The Slave Kings and the Islamic Conquests 11th–13th centuries. II. Brill. 
  • Ziad, Homayra (2006). "Ghaznavids". Meri, Josef W. (Ed.). Medieval Islamic Civilization. I. Taylor & Francis. 
Önce gelen:
Ferruhzad 		Gazne Sultanı
4 Nisan 1059 – 25 Ağustos 1099 		Sonra gelen:
III. Mesud