İnak et-Türkî
İnak el-Hazari, Abbasi halifesi el-Mu'tasım’ın (MS 833-842) önde gelen Türk komutanlardan biriydi.
İsminden de anlaşılabileceği gibi, kendisi aslen bir Hazar idi ve Sellam el-Ebraş el-Hadim'in bir kölesiydi. 815 yılında Mutasım tarafından gulam olarak satın alınmıştır. [1] [2] İlerleyen zamanlarda rütbesi arttı ve Mutasım'ın ordusunda bulunan Türk muhafızların kıdemli komutanlarından biri haline gelerek Ammuriye’nin Yağmalanması gibi çeşitli seferlere katıldı.
El-Mu'tasim komutasında Samarra’da sahib el-şurta olarak görev yaptı ve Halife'nin kişisel muhafızlarının komutanı oldu. [1] 842 yılında Vasık’ın tahta çıkmasının ardından diğer bir Türk komutan Ebu Cafer Eşnas ile birlikte "hilafetin dayanak noktası" haline geldi. [3] Vasık onu 843/4'te Yemen valisi olarak atadı. [1] Eşnas’ın 844/5'teki ölümünden sonra Mısır valisi oldu, ancak Mısır’a gitmeyip Harthamah ibn el-Nadr el-Jabali'yi vekili olarak yolladı. [1] [3] Yakubi’nin belirttiğine göre ayrıca Vasık döneminde Horasan, el-Sind ve Dicle valiliğine de atanmıştır. [1]
Ağustos 847'de Vasık beklenmedik bir şekilde öldüğü sırada, İtak, vezir Muhammed ibn el-Zayyat, kadı Ahmed ibn Abi Duwad ve bir diğer Türk general Vasif el-Turki devletin önde gelen nüfuzlu memurları idi. İbn el-Zayyat başlangıçta Vasık’ın oğlu Muhammed'i (el-Muhtadi) halife olarak önerdi, ancak yaş küçüklüğü nedeniyle onun yerine el-Mu'tasim'in başka bir oğlu, 26 yaşındaki Cafer el-Mütevekkil halife oldu. [4] [1] Yeni Halife, devleti kontrol eden bu memurlar zümresini kaldırmak istiyordu. [4] El-Mütevekkil'in ilk hedefi, geçmişte kendisine karşı yaptığı saygısızlıklardan dolayı derin bir kin beslediği vezir İbn el-Zayyat'tı. Vezir, 22 Eylül 847'de İnak’ın ikametgâhına getirildi ve burada ev hapsine alındı. Mallarına el konuldu ve işkenceyle öldürüldü. [1] [4] Vezirin ölümünün ardından İnak en nüfuzlu ve güçlü olduğu dönemi yaşamıştır. Bu dönemde Mısır valisi, Halife muhafızları komutanı, hacib, vekilharç ve istihbarat başkanı (berid) rütbelerine sahipti. [3]
Nüfuzu fazla artıp halife ile araları bozulmaya başladığında halife Mütevekkil onu saf dışı bırakmaya karar verdi. İnak, gücünü hilafet merkezindeki Türk birliklerinden alıyordu. 848'de hacca gitmeye ikna edildi geri dönüşünde tutuklandı. Mallarına el konuldu. 849 yılında hapishanede susuzluktan öldü. [3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g Kraemer 1989.
- ^ Bosworth 1991.
- ^ a b c d Bearman et al. 2004.
- ^ a b c Kennedy 2006.
- Genel
- Bearman, P. J.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P., (Ed.) (2004). "Aytāk̲h̲ al-Turkī". The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume XII: Supplement (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. s. 106. ISBN 978-90-04-13974-9.
- Bosworth, C.E., (Ed.) (1991). The History of al-Ṭabarī, Volume 33: Storm and Stress Along the Northern Frontiers of the ʿAbbāsid Caliphate: The Caliphate of al-Muʿtasim, A.D. 833–842/A.H. 218–227. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-0493-5.
- Gordon, Matthew (2001). The Breaking of a Thousand Swords: A History of the Turkish Military of Samarra, A.H. 200–275/815–889 C.E. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-4795-6.
- Kennedy, Hugh (2006). When Baghdad Ruled the Muslim World: The Rise and Fall of Islam's Greatest Dynasty. Cambridge, MA: Da Capo Press. ISBN 978-0-306814808.
- Kraemer, Joel L., (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 34: Incipient Decline: The Caliphates of al-Wāthiq, al-Mutawakkil and al-Muntaṣir, A.D. 841–863/A.H. 227–248. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-874-4.
