Ndzhole

Ndzhole

Matluka ya Ndzhole

Mbhanzu wa Ndzhole

Ndzhole i muxaka wa nsinya lowu kumeka eka swimilani swa le ribuweni ra Afrika Dzonga ku suka e Kapa Vuxa, ku ya eKwaZulu-Natal ku ya edzongeni wa Mozambhiki.

Nhlamuselo

Hintolovelo, Ndzhole i nsinya lowutsongo ku ya eka wa le xikarhi loko wu ringanisiwa na minsinya yin'wana. Nsinya lowu hakanyingi wu ni marhavi ya swiphambati lama soholotiweke ya muvala wo kwalala.^[1] Mirhi leyi yi nga kula yi fika kwalomu ka 15 kuya ka 25 wa timitara hi kuleha, kambe leyi kumekaka e ribuweni ra lwandle ra tindhundhuma, yi tala ku koma naswona yi nga tluli 5 wa timitara hi kuleha, naswona laha matluka ya kona ya tsanisiwa hi munyu na timheho ta lwandle.^[2][1] Yi nga ha va yi tele eka nhova leyi sirheleriweke endzhaku ka ndhawu ya le ribuweni, laha yi kulaka yi leha kufikela eka 20 wa timitara loko yi kuma nsirhelelo eka moya wa munyu laha makhwati ya kulaka ya funengeta hi ku leha ku fika kwalomu ka 30 wa timitara hi kuleha.^[1][2]

Matluka ya wona ya tsindziyela bya dzovo naswona i ya vurhendzevutana kumbe ya ololoka e manembeleleni. Matluka ya khale ya na muvala wa wasi kumbe rihlaza ehenhla naswona ma kwalarile ehansi. Matluka lamantsongo ya rihlaza ro vevuka.

Mihandzu ya kona i ya xirhendzevutana ku ya ka xirhendzhele, i yo tshwuka kumbe ya muvala wa xilamula loko yi vupfile. Mihandzu leyi yi na mafurha, ya tsokombela naswona yana mbewu yin'we ya ntima.^[3]

Nkoka wa nsinya lowu eka mbangu

Mihandzu ya Ndzhole yi dyiwa hi vanhu, timfenhe, tihumba ta le nhoveni, na swinyenyana swo tala swa nhova.^[3] Mirhi leyi yi tirha ku tlakusa mfunengeto wa nhova eka swimilani swa le ribuweni, xisweswo yi pfumelela ndhawu na nsirhelelo eka swimilano swo olova. Xivumbeko lexi tiyeke xa mirhi leyi xi tlhela xi endla leswaku swimilana-tsavu swi kota ku khandziya.

Xiyimo xa vuhlayiseki

Ndzhole wu sirheleriwile (eAfrika Dzonga) hi ku landza nawu wa tiko wa makhwati wa 1998. Mirhi leyi sirheleriweke yi nga ka yi nga tsemiwi, yi kavanyetiwa, yi onhiwa kumbe ku herisiwa, naswona swibyariwa swa yona acswi hlengeletiwi, swi susiwa, swi tleketliwa, swi rhumeriwa, swi nyikeriwa, swi xaviwa kumbe swi xavisiwa, handle ka loko swi ri ehansi ka mpfumelelo lowu nyikiweke hi Ndzawulo ya Makhwati.^[4]

Minkombo

1. Lemmens, R.H.M.J. (2005).
2. World Wildlife Fund Staff. (2008). WWF Full Report: Maputaland coastal forest mosaic (AT0119).
3. Palmer, E. and N. Pitman. (1972).
4. South African National Biodiversity Institute (SANBI). Webpage: PlantZAfrica. Accessed 2008. http://www.plantzafrica.com/ Archived 2021-04-28 at the Wayback Machine.