Борис Коялович

Борис Коялович
Туган 2 (14) май 1867
Санкт-Петербург, Россия империясе
Үлгән 29 декабрь 1941(1941-12-29) (74 яшь)
Санкт-Петербург, РСФСР, СССР
Ватандашлыгы Россия империясе
Әлма-матер Санкт-Петербург университетының физика-метематика факультеты[d]
Һөнәре математик, шаһматчы
Эш бирүче Санкт-Петербург университетының физика-метематика факультеты[d]

Борис Михайлович Коялович (1867 елның 2 (14) мае, Санкт-Петербург, Россия империясе — 1941 елның 29 декабре, Ленинград, ССРБ) — рус һәм Совет математигы, метролог, шахматчы. Тарихчы Михаил Кояловичның улы. Санкт-Петербург математика җәмгыяте әгъзасы[1].

Тормыш юлы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Борис Коялович 1867 елның 2 (14) маенда Санкт-Петербургта туган[2]. Әтисе — танылган рус тарихчысы, сәяси публицист һәм нәшир Михаил Осипович Коялович. 1885 елда Борис Коялович алтын медаль белән Санкт-Петербургның алтынчы гимназиясен тәмамлый һәм Санкт-Петербург университетының физика-математика факультетына укырга керә. 1889 елда университетны беренче дәрәҗә диплом белән тәмамлый, дифференциаль тигезләмәләр теориясе белән шөгыльләнә[3]. Аның укытучылары А. Н. Коркин һәм А. А. Марков була[4]. 1890 елда Санкт-Петербург математик җәмгыятенә кабул ителә. 1891 елда магистрлык имтиханын тапшыра,1894 елда «ydy — ydx = Rdx дифференциаль тигезләмәсе турында тикшеренүләр» дигән магистрлык диссертациясен, 1902 елда «Дүртенче тәртипнең хосусый җитештерүләре белән бер тигезләү турында» дигән докторлык диссертациясен яклый.

1893 елдан Технология институтында укыта (1900 елдан — адъюнкт-профессор, 1903 елдан — профессор)[5]. 1896 елдан 1906 елга кадәр Санкт-Петербург университетының физика-математика факультетында шәхси чыгарылмаларда дифференциаль тигезләүләр теориясе курсын укый. 1903 елдан — Халык мәгарифе министрлыгының Уку комитеты әгъзасы. Математика укытуны реформалау буенча Халыкара комиссия эшендә катнаша. Халык мәгарифе министрлыгы журналында 70 рецензия бастыра, нигездә, алар мәктәп дәреслекләренә язылган[5]. 1925 елдан алып 1938 елга кадәр төп үлчәм һәм үлчәү палатасында эшли. 1927 елда Пермь университетында эшли. Ленинград политехник һәм Технологик институтларда, Югары хатын-кызлар курсларында укыта. 1928 елда аңа Атказанган фән хезмәткәре исеме бирелә.

Фәннән буш вакытта Борис Коялович шахмат уены белән мавыга. Такта артында да, хатлар буенча да уйнй. Шахмат турнирларында призлы урыннар яулаган[3]. 1912 елда Петербург шахмат җыелышының турнирында булачак дөнья чемпионы А. А. Алехинны ота. 1921 елда Коялович Петроград шахмат җыены рәисе итеп сайлана[6]. 1937 елда Мәскәү һәм Ленинград галимнәре арасында матч оештыра[3].

Борис Коялович 1941 елның 29 декабрендә камалышлы Ленинградта вафат була[6].

Гаилә

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вера Семёновна Михельсонга өйләнгән була (1870—?)[7]. Кызлары:

  • Елена Борисовна Веселаго (1895—1987) — филолог, МДУ тарих факультетының борынгы телләр кафедрасы доценты, танылган физик Виктор Георгиевич Веселаго әнисе[8];
  • Татьяна Борисовна Дубяго (1897—1959) — ландшафтлы архитектор, педагог, бакча-парк сәнгате өлкәсендә белгеч, архитектура докторы[9];
  • Мария Борисовна Захарьевская (1899—?) — инженер-гидротөзүче Вячеслав Алексеевич Захарьевскийның хатыны (1893—1983)[10].
  • Наталья Борисовна Шмидт (1901—?).

Иншалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Теория вероятностей. Лекции, читанные в СПБ ин-те в 1892-93 уч. году. СПБ, лит. Ф. Кремера, 1893
  • Исследования о дифференциальном уравнении ydy-ydx= Rdx. СПБ, тип. АН, 1894.
  • Лекции по аналитической геометрии (в пространстве). СПБ, лит. А. Иконникова, 1895.
  • Лекции по математике (высшая алгебра), читанные на 1 курсе технол. Ин-та проф. Б. М. Кояловичем в 1900-01 уч. Году. СПБ, лит. Я. Кровицкого, 1901.
  • Об одном уравнении с частными производными четвёртого порядка. СПБ, тип. АН, 1902
  • Записки по дифференциальному исчислению. Курс. Доп. Кл. Константиновского арт. Училища. СПБ, лит. Константиновского арт. Училища, 1903.
  • Теория дифференциальных уравнений. СПБ, изд. Мл. класса Академии, 1908
  • Интегральное исчисление. СПБ, типо-лит. И. А. Трофимова, 1909.
  • Конспект курса аналитической механики. СПБ, типо-лит. И. А. Трофимова, 1909.
  • Аналитическая геометрия. Пб, Academia, 1922

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ Члены Санкт-Петербургского математического общества в 1890—1899 годы
  2. ↑ Черепица В. Н. Михаил Осипович Коялович. История жизни и творчества. — Гродно, 1998. — 327 с.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Гродзенский С. Я. Шахматы в жизни учёных, М., 1983.
  4. ↑ Коялович Борис Михайлович. Биографика СПбГУ. 2016-01-30 тикшерелгән.
  5. ↑ 5,0 5,1 Беспамятных Н. Д. Степан Александрович Богомолов (1877—1965). — М.: Наука, 1989. — 117 с.
  6. ↑ 6,0 6,1 Гродзенский С. Я. Шахматная почта России: турниры, партии, личности. — М.: Проспект, 2015. — 408 с.
  7. ↑ Блокада Ленинграда. Эвакуация, archived from the original on 2021-11-23, retrieved 2021-11-23 
  8. ↑ Веселаго Алиса, Веселаго Артемий. Проект «Из истории Веселаго В. Г.» 2021 елның 23 ноябрь көнендә архивланган.. — М.: ГБОУ города Москвы «Школа № 1353 имени генерала Д. Ф. Алексеева», 2018
  9. ↑ Вступительная статья // Дубяго Т. Б. История садово-паркового искусства. Конспект лекций: Публикации и документы. Научный сборник /НБА PAX; Отв. ред. СБ. Алексеева, Сост. и авт. вступ. ст. Н. С. Беляев. — СПб.: Лема, 2007. — 92с, ил. — Выпуск 4. — (Серия «Преподаватели Российской Академии художеств»)
  10. ↑ Кузнецов В. И. (2013). Захарьевсике.