Алп Эр Тунга яки Алп Эр Тонга[1] (Алп "кыю, каһарман, яулап алучы, сугышчы",[2] Эр "кеше, ир кеше, солдат",[3] Тонга "Себер юлбарысы") Мәхмүд Кашгарыйның Диване лөгатет-төрк әсәрендә, Йосыф Баласагуниның Котадгу белег әсәрендә һәм билгеле булмаган авторның Огузнамә (Дәдә Коркут китабы) Ватикан кулъязмасында искә алынган мифик каһарман.[4]
Төрки әдәбиятында ул фарсы эпосы Шаһнамәсендә Афрасиаб белән шул ук персонаж дип таныла.[5][6] Ул кайвакыт Сака (Скифия) ханы буларак искә алына.[7]
Караханидлар Алпер Тонгадан килеп чыгышларын раслаганнар.[4]
Төрек транслитерациясе белән оригиналь
урта төркичәсе
|
Тәрҗемәсе[8]
|
| Alp Er Tunga öldi mü?
|
Альпер Тунга үлгәмне?
|
| İsiz ajun kaldı mu?
|
Мескен (дөнья) башсыз калганмы?
|
| Ödlek öçin aldı mu?
|
Язмыш (вакыт) үчен алганмы?
|
| Emdi yürek yırtılur.
|
Инде йөрәк ярылыр.
|
| Ödlek yırag közetti,
|
Язмыш аны саклаган, аның коралын,
|
| Ogrı tuzak uzattı,
|
Көченә көч өстәгән,
|
| Begler begin azıttı,
|
Бәкләрнең бәген юлдан яздырган
|
| Kaçan kalı kurtulur.
|
Ул ничек коткаруын таба ала һәм анда калуын,
|
| Ulşıp eren börleyü,
|
Кыю ирләр бүре булып улар,
|
| Yırtıp yaka urlayu,
|
Якаларын ертыр һәм кычкырып елар,
|
| Sıkrıp üni yurlayu,
|
сыкранып кычкырыр һәм акырыр,
|
| Sıgtap közi örtülür.
|
Күз яшьләрен түгәр һәм күз яшьләре күзләрен томалар.
|
- ↑ Besim Atalay, ed (2006) (in tr). Divanü Lügati't - Türk. 1. Türk Tarih Kurumu Basımevi. p. 41. ISBN 975-16-0405-2.
- ↑ Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı 2011 елның 24 июль көнендә архивланган. (Turkish Language Association)
- ↑ Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı. әлеге чыганактан 2012-03-06 архивланды. 2022-06-12 тикшерелгән.
- ↑ 4,0 4,1 Osman Aziz Basan (2010). The Great Seljuqs: A History. p. 177.
- ↑ Emel Esin, Antecedents and Development of Buddhist and Manichean Turkish Art in Eastern Turkestan and Kansu, The Handbook of Turkish Culture, supplement to volume II, section of the history of art, Milli Eğitim Basimevi, 1967, p. 11.
- ↑ M. Öcal Oğuz, Turkey's Intangible Cultural Heritage, Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey Publications, 2008, ISBN 975-17-3369-3, p. 23.
- ↑ William M. Clements, The Greenwood Encyclopedia of World Folklore and Folklife: Southeast Asia and India, Central and East Asia, Middle East, Greenwood Press, 2006, ISBN 0-313-32849-8, p. 432.
- ↑ Sabir Rustamkhanli (2005). My Road of Life. p. 369.
- A king's book of kings: the Shah-nameh of Shah Tahmasp, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF),Which includes the name of the Turks at the time of the formation of the Western and Eastern Khaganates and said of the inter-ethnicity of the Iranians and the Turanians that Tor or Touraj is the son of Fereydoun and Iraj's brother, and shows that the Turks are not Turanians.