Смбат Шах-Азиз

Смбат Шах-Азиз
Туган телдә исем әрм. Սմբատ Շահազիզ
Туган 17 сентябрь 1840(1840-09-17)
Аштарак[d], Эчмиадзинский уезд[d], Ереван губернасы, Россия империясе
Үлгән 5 гыйнвар 1908(1908-01-05) (67 яшь)
Мәскәү, Россия империясе
Күмү урыны Армянское кладбище[d]
Ватандашлыгы Россия империясе
Әлма-матер Лазарев көнчыгыш телләре институты[d]
Һөнәре шагыйрь
Эш бирүче Лазарев көнчыгыш телләре институты[d]

 Смбат Шах-Азиз Викиҗыентыкта

Смбат Симонович Шах-Азиз (Шахазизян) (әрм. Սմբատ Շահազիզ; 1840 елның 17 сентябре — 1908 елның 5 гыйнвары) — әрмән шагыйре, публицист һәм педагог[1].

Тормыш юлы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1840 елның 17 сентябрендә Эриван губернасы Эчмиадзин өязе Аштарак шәһәрендә рухани гаиләсендә туа; алты абыйның кечкенәсе була.

10 яшькә кадәр ул өйдә, аннары өяз мәктәбендә укый, аннан соң Мәскәүгә Лазарев институтына(рус.)татар. җибәрелә. Институтны тәмамлагач, анда заманча һәм классик әрмән телен укыту өчен, бер үк вакытта үз белемен дәвам итәргә әзерләнер өчен кала. 1867 елда ул Санкт-Петербург университетында көнчыгышны өйрәнү кандидаты дәрәҗәсен (көнчыгыш телләр буенча) ала. Шуннан соң 1897 елда отставкага киткәнче — утыз биш ел дәвамында Лазарев институтында укытучы булып эшли.

1893 елда ул мохтаҗ язучылар өчен Абов-Назар фондына нигез сала. 1898 елда пенсиягә чыкканнан соң, Мәскәүдә 1894—1896 елларда әрмәнәрне күпләп үтерү аркасында (Хәмидия кырылышы) ятим калган балаларны карау һәм тәрбияләү буенча комитет оештыра. Ул патша Россиясе режимының әрмәнәргә каршы позициясен һәм Төркия дипломатиясенең ике төрлелеген фаш итә.

1908 елның 5 гыйнварында Мәскәүдә вафат була. Мәскәүдә Әрмән зиратында җирләнгән.

Иҗат

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Смбат студент елларында яза башлый һәм әрмән шагыйрьләре Рафаэль Патканян һәм Хачатур Абовян йогынтысында була. 1861 елдан ул «Юсис апайл» («Төньяк балкышы», Степан Назарян нигез салучы) журналы белән 1864 елда басылу беткәнче хезмәттәшлек итә. 1860 елда Шах-Азиз үзенең беренче «Азатутян жамер» («Ирек сәгатьләре») шигырьләр җыентыгын бастыра, ул хәзерге заман һәм классик әрмән телендә язылган утыз өч шигырьдән тора.

Аның шигъри әсәрләре арасында: «Ял сәгатьләре» (1858, шигырьләр җыентыгы), «Леон кайгысы» (1865, поэма); проза арасында: «Публицист тавышы» (1881), «Вардан бәйрәме уңаеннан истәлекләр» (1901), «Минем укучыларга берничә сүз» (1903).

Хәтер

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Аштарак шәһәрендәге 2 нче урта мәктәп Смбат Шах-Азиз исеме белән атала (2014 елда ачылган).
  • ССРБда аның 50 ел тулу уңаеннан почта конверты чыгарыла[2].
  • Әрмән шагыйре Смбат Шах-Азиз турында беренче рус монографиясе Юрий Веселовский тарафыннан языла.
  • Аның әсәрләре Ольга Чюмина, Изабелла Гриневская, Лев Уманец, Сергей Головачевский һәм башкалар тарафыннан рус теленә тәрҗемә ителгән.

Әдәбият

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Веселовский Ю. А. Армянский поэт Смбат Шахазиз. М., 1905.
  • Поэзия Армении с древнейших времен до наших дней, под ред. В. Я. Брюсова. М., 1916.
  • Ерканян В. С. Армянская культура в 1800-1917 гг. / Пер. с арм. К.С. Худавердяна. Ер., 1985.

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ Шахазиз Смбат, archived from the original on 2019-04-20, retrieved 2021-05-31 
  2. ↑ Шахазиз Смбат Симонович

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]