| Abdulmalik Pahlavon | |
|---|---|
| عبدالملک پهلوان | |
| Tavalludi |
1963 |
| Fuqaroligi | afgʻon |
Abdulmalik Pahlavon (forscha: عبدالملک پهلوان) Afgʻoniston shimolidagi Foryob viloyatida joylashgan afgʻonistonlik oʻzbek yetakchisi va siyosatchisi. Afgʻoniston Ozodlik partiyasining rahbari boʻlib, 1990-yillarda Afgʻonistonni qamrab olgan qabilaviy janglarda faol ishtirok etgan. Uning Oʻzbekiston shimolini nazorat qilish uchun raqibi Abdul Rashid Doʻstum boʻlib, Tolibon qulaganidan keyin ularning qoʻshinlari bir necha bor toʻqnash kelgan.
Dastlab Abdulmalik Pahlavon Doʻstumning odamlaridan biri boʻlgan, biroq 1996-yilda Doʻstumni akasi general Rasul Pahlavonning oʻldirilishida ayblagan. Keyin Tolibon bilan yashirin muzokaralar olib borgan va ular Shimoliy Afgʻonistonning katta qismidagi hokimiyatini Pahlavonga berishga vaʼda bergan, evaziga ularning eng kuchli dushmanlaridan biri boʻlgan Ismoilxonni qoʻlga olgan. Ushbu kelishuvga koʻra, 1997-yil 25-mayda u Xonni hibsga oldi, uni Tolibonga topshirdi hamda toliblarga Mozori-Sharifga kirib, Shimoliy Afgʻonistonning koʻp qismini nazorat qilish imkonini berdi. Shu sabab Doʻstum Turkiyaga qochishga majbur boʻldi. Ammo Abdulmalik tezda Tolibon oʻz odamlarini qurolsizlantirishni boshlagani uchun vaʼdalarini bajarmaslikka qaror qildi. Keyin Afgʻonistonni qutqarish uchun birlashgan islom frontiga (Shimoliy ittifoq) qoʻshildi va oʻzining sobiq ittifoqchilariga qarshi chiqdi va ularni Mozori-Sharifdan haydab chiqarishga yordam berdi.
1997-yil sentyabrida Doʻstum qochqinlikdan qaytdi va Abdulmalikni magʻlub etdi, qisqa muddatda Mozori-Sharif ustidan nazoratni tikladi va 1997-yil dekabrida Pahlavonni Eronga qochishga majbur qildi[1].
2001-yilda Tolibon qulaganidan keyin Abdulmalik oʻzining „Afgʻoniston Ozodlik partiyasi“ (Hezb-e Azadi-ye Afghanistan) siyosiy partiyasini tashkil qildi, uning harbiy qanoti Doʻstumning Junbish partiyasi aʼzolari bilan tez-tez toʻqnash keldi[2]. Oʻtmishi ziddiyatli boʻlishiga qaramay, Pahlavon Afgʻonistondagi taniqli siyosiy arbobga aylandi.
Abdulmalik Pahlavon siyosiy faoliyatidan tashqari, Afgʻoniston shimolida joylashgan mamlakatdagi eng yirik xususiy universitetlardan biri sanaladigan Toj universitetining asoschisi hisoblanadi. Toj universitetini tashkil etish orqali uning Afgʻonistonda taʼlim sohasiga qoʻshgan hissasi keng eʼtirof etilgan.