Ahl al-Raʼy

Aql egalari (arabcha: أهل الرأي; ahl ar-raʼy yoki raʼy tarafdorlari, sogʻlom fikr yoki aql-idrok) — diniy qarorlar va Muqaddas Kitobni talqin qilish uchun aqldan foydalanishni targʻib qiluvchi islom dini guruhiga ishora qiladi[1]. Ular Islomning ikkinchi asrida islom aqidasi manbasi haqida bahs yurituvchi ikki asosiy guruhdan biri, ikkinchisi ahli hadis (hadis ahli) edi[2].

Hanafiy mazhabining koʻplab ilk faqihlarini oʻz ichiga olgan uning tarafdorlari „raʼy“ atamasini „sogʻlom“ yoki „koʻrib chiqilgan“ mulohazalarga ishora qilish uchun ishlatganlar, masalan, qiyos (analogik deduksiya)[1]. Ularning ahl al-hadis harakatidagi muxoliflari Qur’on va sahih hadislar islom huquqining yagona joiz boʻlgan manbalari, deb hisoblab, fiqhda qiyos, istislah (jamoat manfaatlarini hisobga olgan holda) raʼydan har qanday foydalanishga qarshi chiqqanlar), yoki hiyal (fiqhiy hiylalar)[3]. Daniel V. Brownga koʻra, Ahl al- raʾy hadisni „baʼzan boshqa asosiy tamoyillarga“ boʻysundirish kerak, masalan, Ummatning „doimiy amali“ va „toʻgʻrilikning umumiy tamoyillari“ kabi, bu „hadisni“ yaxshiroq ifodalaydi[4].

Vaqt oʻtishi bilan hanafiy huquqshunoslari asta-sekin ahli hadis harakati tomonidan targʻib qilingan Qur’on va hadisning ustuvorligini qabul qila boshladilar va bu oyatlarni talqin qilishda boshqa huquqiy fikrlash shakllaridan foydalanishni chekladilar[3]. Oʻz navbatida, ahli hadis harakatiga boshchilik qilgan hanbaliy faqihlari asta-sekin qiyosdan foydalanishni qabul qila boshladilar[3].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Encyclopedia of Islam (3rd ed.) Ahl al- raʾy
  2. ↑ Brown, Daniel W.. Rethinking tradition in modern Islamic thought. Cambridge University Press, 1996 — 13-bet. ISBN 0521570778. Qaraldi: 2018-yil 10-may. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Lapidus, Ira M.. A History of Islamic Societies. Cambridge University Press (Kindle edition), 2014 — 130–131-bet. ISBN 978-0-521-51430-9. Lapidus, Ira M. (2014). A History of Islamic Societies. Cambridge University Press (Kindle edition). pp. 130-131. ISBN 978-0-521-51430-9.
  4. ↑ Brown, Daniel W.. Rethinking tradition in modern Islamic thought. Cambridge University Press, 1996 — 14–15-bet. ISBN 0521570778. Qaraldi: 2018-yil 10-may.