Aranzas koʻrfazi

Xususiyat Maʼlumot
Nomi Aransas koʻrfazi
Rasm Fulton yaqinidagi piers
Rasm tavsifi Fulton yaqinidagi piers
Rasm (batafsil) Aransas Bay from space
Xaritadagi joyi Texas
Manzili Texas, Qoʻshma Shtatlar qirgʻoqboʻyi
Koordinatalar 28°03′01″N 96°59′30″W
Maydoni 111,780 akr
Okeanlar Meksika koʻrfazi
Mamlakatlar Qoʻshma Shtatlar

Aranzas koʻrfazi – Korpus Kristidan taxminan 30 milya (48 km) shimoli-sharqda va San-Antoniodan 173 milya (278 km) janubda joylashgan Texas boltigʻi sohilidagi koʻrfazdir. U Meksika koʻrfazi va San-Xose (shuningdek, Sent deb ataladi) orolini bir-biridan ajratib turadi. Aranzas – koʻrfazdan Meksika boltigʻiga toʻgʻridan-toʻgʻri olib boradigan yoʻldir. Aranzas dovoni va Port Aranzas shaharning janubiy qismida, Rokport esa markaziy- gʻarbiy qirgʻoqda joylashgan. Koʻrfaz yon tomonlama shimoli-sharqiy va janubi-gʻarbiy tomonga yoʻnaltirilgan va janubi-gʻarbda Redfish koʻrfazi, gʻarbda Kopano koʻrfazi, shimolda Sent-Charlz koʻrfazi va shimoli-sharqda Mesquite koʻrfazi bilan kengaygan.[1]. Aranzas koʻrfazi Texas koʻrfazi sohilidagi yettita yirik dengizga quyilish joyidan biridir. Koʻrfazda aholining qadimiy boy tarixi bor. Jumladan ming yilliklarga oid qadimiy mahalliy amerikaliklarning lagerlari, 19-asrning Lamar va Aranzas kabi Yevropa immigrantlar shaharlari va hozirgi Rokport, Fulton va Aranzas dovoni shaharlari mavjud[2]. Qisqichbaqalar, baliqlar, moy va shu kabilar savdosi koʻrfazga yoki unga yaqin joyda joylashgan boʻlib, mahalliy iqtisodiyotga katta hissa qoʻshadi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Odamlar birinchi marta Aranzas koʻrfazi atrofidagi hududda taxminan 6000-8000 yil oldin yashagan. Bu nom koʻrfaz yaqinida 4000 yillik lagerlari topilgan Aranzas hindulari deb nomlangan mahalliy aholi guruhidan olingan. [3]Koʻchmanchi Aranzaslar bu hududni miloddan avvalgi 1200-1300 -yillarda tark etgan. Arxeologlarning fikriga koʻra, Karankava va Koahuiltekan aholisi birlashgan va 1400- yilga kelib bu hududga koʻchib oʻtgan. 1800-yillarga kelib yevropalik tadqiqotchilar tomonidan yuqtirilgan yuqumli kasalliklar tufayli ular jiddiy yoʻqotishlarga duch kelishdi va ancha qisqarishdi[4]. Ispaniyalik Alonso Alvares de Pineda 1519-yilda koʻrfazda suzib oʻtgan birinchi yevropalik hisoblanadi. Bir asrdan koʻproq vaqt oʻtgach, 17-asr oxirida fransuzlar Texasda mustamlaka oʻrnatmaguncha, ispanlar bu hududga unchalik qiziqish bildirmaganlar. [5]Bu vaqtda Alonso De Leonga bu hududda aholi punkti qurish buyurilgan, ammo koʻrfazda doimiy koloniya hech qachon tashkil etilmagan.

Xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻrtacha Aranzas koʻrfazi tizimi 3 metr chuqurlikda va taxminan 539 kvadrat kilometrni egallaydi. Hududi koʻrfazning oʻzi va uning kengaytmalaridan iborat. Asosiy kengaytmalarga quyidagilar kiradi: Lamar yarim orolining sharqida Sent-Charlz koʻrfazi; Kopano koʻrfazi, Live Oak va Lamar yarim orollarining gʻarbida, koʻrfazning shimoli-sharqida Mesquite koʻrfazi va janubi-gʻarbda[6] Redfish koʻrfazi. Redfish koʻrfazi baʼzan Korpus Kristi koʻrfazining kengaytmasi hisoblanadi. Koʻrfazga har soniyada taxminan 28 kub metr suv quyiladi. [7]Meksika koʻrfazi bilan suv almashinuvi Sidar Bayou va Aranzas dovonida sodir boʻladi.[8] Dengiz suvi almashinuvi natijasida koʻrfazning shoʻrligi dengiz suvining oʻrtacha 35 ppt ga nisbatan ming kishiga 15 qismni tashkil qiladi. Gvadalupe daryosining San-Antonio koʻrfaziga taʼsiridan chuchuk suv oqimlari ham keladi. Umumiy chuchuk suv taʼsiri tizim hajmining 60-70 foizini tashkil qiladi, Bu minimal deb hisoblanadi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Long, Christopher „Aransas County“. Handbook of Texas Online. Texas State Historical Association (2009-yil 11-noyabr). Qaraldi: 2010-yil 9-yanvar.
  2. ↑ Leatherwood, Art „Aransas Bay“. Handbook of Texas Online. Texas State Historical Society (2009-yil 11-noyabr). Qaraldi: 2010-yil 9-yanvar.
  3. ↑ „Hotels in Rockport, TX“. Yahoo! Travel. Yahoo! Inc. (2010). Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.[sayt ishlamaydi]
  4. ↑ „Aransas Bay“. GulfBase. Texas A&M University-Corpus Christi. 2010-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 9-yanvar.
  5. ↑ Andoza:TxDOT
  6. ↑ Anderson, Genny „Seawater Composition“. Marine Science (2008-yil 8-oktyabr). 2010-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 9-yanvar.
  7. ↑ „Conservation of Texas Bays and Estuaries“. Texas Parks and Wildlife. Texas Parks and Wildlife Department (2008-yil 16-iyun). 2010-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 10-yanvar.
  8. ↑ „Map of Texas Beaches“. HomeAway.com. HomeAway (2008). 2011-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.