Chet eldagi Vyetnamliklar

Til Vietnamese
Chet eldagi Vyetnam aholisi mamlakatlar boʻyicha. Vyetnam qizil rang bilan belgilangan. Toʻq koʻk rang chet eldagi Vyetnam aholisining koʻp sonini foiz bilan ifodalaydi.

Overseas Vyetnam (vyetnamcha: người Việt hải ngoại , Việt kiều yoki kiều bào) Vyetnamdan tashqarida yashovchi odamlarVyetnam xalqiga ishora qiladi. Taxminan 4,5 million xorijdag Vyetnamliklar bor boʻlib, ularning eng katta jamoasi Qoʻshma Shtatlarda yashaydi. Chet eldagi Vyetnamlarning eng qadimgi toʻlqini 1975- yilda Saygon qulaganidan va Shimoliy Vyetnamning Janubiy Vyetnamni qoʻshib olishidan keyin iqtisodiy va siyosiy qochqinlar sifatida Vyetnamni tark etganlar.

Chet eldagi Vyetnamliklar Hindiston diasporasini, chet eldagi Xitoylar, chet eldagi filippinliklar va Livan diasporalaridan keyin turuvchi beshinchi yirik Osiyo diasporasini tashkil qiladi.

Việt Kiềuján ( „Vetnamlik muhojir“) atamasi Vyetnamdagi odamlar tomonidan mamlakatdan tashqarida yashovchi vyetnamlik odamlarga nisbatan qoʻllanadi va oʻzini identifikatsiya qilish atamasi hisoblanadi.[1] Biroq, koʻplab Xorijdagi Vyetnamliklar Người Việt hải ngoại atamalarini afzal koʻrishadi, („Overseas Vetnam“) yoki Người Việt tự do („erkin Vetnam“).[2]

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chet eldagi Vetnamlarni alohida toifalarga boʻlish mumkin: 

  • 1975 yilgacha Vetnamni tark etgan odamlar. Bu aholi odatda qoʻshni mamlakatlarda, masalan, Kambodja, Laos, Tailand va Xitoyda, shuningdek, Fransiya mustamlakasidan oldin Koreya va Yaponiyada istiqomat qilganlar. Fransiya mustamlakasi davrida koʻplab vetnamliklar Fransiyaga talaba yoki ishchi sifatida koʻchib ketishgan. Bu odamlar Vetnamda yashovchi odamlar tomonidan Việt Kiều deb hisoblanmaydi.[3]
  • Vetnam urushidan soʻng darhol Vetnamdan qochib ketgan odamlar, ularning koʻpchiligi „Yangi hayot“ va „Babylift“ operatsiyasi orqali va ularning avlodlari. Bu asosan Shimoliy Amerika, Gʻarbiy Yevropa, Gonkong va Avstraliyada joylashgan eng yirik Vetnam diasporasi guruhidir.
  • Sovuq urush davrida Vetnamdan qonuniy ravishda Sovet blokining boshqa qismlariga koʻchib oʻtgan va Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin Vetnamdan tashqarida qolishni tanlagan odamlar va ularning avlodlari. Bu asosan sobiq Sovet Ittifoqi va Sharqiy Yevropaning sobiq Varshava shartnomasi mamlakatlarida joylashgan ikkinchi yirik Vetnam diasporasi guruhidir.[4]
  • Tayvan, Yaponiya va Janubiy Koreya kabi boshqa Osiyo mamlakatlarida ishlayotgan iqtisodiy muhojirlar. Bunga noqonuniy nikoh agentliklari orqali ushbu mamlakatlardan erkaklarga uylangan vetnamlik ayollar kiradi. Bu idoralar ijtimoiy keskinlik, bahs-munozaralar manbai bo‘lib, odam savdosiga o‘xshab tanqid qilingan. Ushbu toifadagi koʻplab ayollar chet ellik erlari tomonidan zoʻravonlikka duchor boʻlishadi.[5][6][7]
  • Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikada, xususan, Birlashgan Arab Amirliklari, Misr, Marokash, Qatar va Quvaytda yashovchi Vetnamliklar. Bu aholining koʻp vakillari xorijda oʻqigan va boshqa mamlakatlarda ish izlagan.[8][9][10][11]

Associated Press agentligining 2014 -yilgi hisobotiga koʻra, „ayollar mamlakatni tark etayotgan ishchilarning, kamida uchdan ikki qismini tashkil qiladi“ va baʼzida otalarini bolalarga qarash uchun qoldiradilar. Hisobotda, shuningdek, „Xorijdagi barcha vyetnamlik ishchilar uchun qaytarib yuborilgan pul oʻtkazmalarining umumiy miqdorini endilikda yiliga 2 milliard dollardan oshiradilar“.[12]

Bundan tashqari, 2020-yilning holatiga koʻra, 190 000 ming nafar vyetnamliklar chet elda tahsil olishmoqda.[13] Ularning aksariyati Avstraliya (30 000), AQSh (29 000), Kanada (21 000), Buyuk Britaniya (12 000) va Osiyo mamlakatlarida (70 000);[14] shuningdek, nomaʼlum sonli noqonuniy vyetnamlik muhojirlar ham, Osiyodan Yevropagacha boʻlgan noqonuniy odam savdosining yirik tarmoqlari boʻylab Esseks yuk mashinasining oʻlimidan maʼlum boʻlgani aytilmoqda.[15]

Dunyo boʻylab

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlardagi vyetnamlik immigrantlar dunyodagi eng yirik immigrantlar jamoalaridan biri hisoblanadi. Jamiyatdagi odamlar 1980-yilda 231 000 ming dan 2012 -yilda esa1,3 millionga koʻpaygan.[16] Aksariyat muhojirlar esa Vyetnam urushidan keyin Qoʻshma Shtatlarga qochqin sifatida qochib, 1960-yillardan 1990-yillarga qadar uch xil toʻlqinda kelishgan. Birinchi toʻlqin asosan Janubiy Vyetnam harbiy xizmatchilari va fuqarolardan iborat edi, chunki ular Janubiy Vetnam hukumati va AQSh bilan aloqalari tufayli kommunistik kuchlar tomonidan nishonga olingan.[16]

Karfagendagi Ona Koredemptrix jamoati, Missuri
1907 yilda qurilgan Bois de Vincennesdagi Indochinois ibodatxonasi — Vetnamlik migrantlarning Fransiyaga birinchi toʻlqinlari tomonidan qurilgan yodgorlik.
Vetnamlik qochqinlar Isroilning Ben-Gurion xalqaro aeroportiga yetib kelishmoqda

Vetnam bilan munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chet eldagi Vyetnam aholisi va Vyetnamning hozirgi hukumati oʻrtasidagi munosabatlar anʼanaviy ravishda xushmuomalalik va ochiq nafrat qutblari oʻrtasida joylashgan. Umuman olganda, Shimoliy Amerika, Gʻarbiy Yevropa va Avstraliyada yashovchi Xorijdagi vyetnamliklar (bular xorijdagi Vyetnam aholisining katta qismini tashkil qiladi) Vyetnamning mavjud hukumatiga keskin qarshlari esa,[17][18] Yevropada (asosan Markaziy va Sharqiy Yevropada), Yaqin Sharq, Afrika va Osiyoda istiqomat qiluvchi xorijdagi Vyetnamliklarning kamroq aholisini, aksariyati sobiq kommunistik mamlakatlarga oʻqishga yuborilgan, odatda ijobiy yoki neytralroq boʻlib qoladilar, agar hukumat bilan unchalik doʻstona munosabatda emas.[18] Ushbu Sharqiy Yevropalik Vetnamliklarning aksariyati Shimoliy Vetnamdan boʻlib, odatda kommunistik rejim bilan shaxsiy yoki oilaviy aloqalariga ega [19] 1975-yilgi siyosiy qochqindan oldin ketganlar, asosan Fransiyada istiqomat qilganlar, odatda oʻzlarining his-tuygʻularini ikki qutb oʻrtasida joylashgan deb bilishadi. .[17] Bu boʻlinish ularning diniy eʼtiqodida ham kuchli namoyon boʻladi.[20][21][22]

  1. ↑ Ines M. Miyares, Christopher A. Airriess. Contemporary ethnic geographies in America. Rowman & Littlefield Publishers, 2007 — 7-bet. ISBN 978-0-7425-3772-9. 
  2. ↑ Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife Jonathan H. X. Lee: . ABC-CLIO, 2010 — 1219-bet. ISBN 9780313350672. 
  3. ↑ Koh, Priscilla (2015). „You Can Come Home Again: Narratives of Home and Belonging among Second-Generation Việt Kiều in Vietnam“. Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia. 30-jild, № 1. 173–214-bet. doi:10.1355/sj30-1f. JSTOR 24779833.
  4. ↑ Szymańska-Matusiewicz, Grażyna (September 8, 2015). „The Vietnamese Communities in Central and Eastern Europe as Part of the Global Vietnamese Diaspora“. Central and Eastern European Migration Review. 4-jild, № 1. 5–10-bet.
  5. ↑ „VietNamNet Bridge“ (2007-yil 31-dekabr). 2007-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 8-iyun.
  6. ↑ Lamb, Kate. „South Korea bans men with history of abuse from marrying foreign women“ (en-GB). The Guardian (2019-yil 11-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 8-iyun.
  7. ↑ „Cô dâu Việt ở Đài Loan“. Báo Thanh Niên.
  8. ↑ „Vietnamese Women in Morocco - What are they doing there?“ (2018-yil 21-may). 2022-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-dekabr.
  9. ↑ „Vietnamese in UAE eager to cheer on national football team at Asian Cup“.
  10. ↑ „Vietnamese expatriates feel safe in Qatar“. www.thepeninsulaqatar.com (2019-yil 4-fevral).
  11. ↑ „Cộng đồng người Việt Nam tại Ai Cập một lòng hướng về Tổ quốc“.
  12. ↑ Ives, Mike. „As Vietnam's women go abroad, dads tend the home“. Associated Press (2014-yil 17-iyul). Qaraldi: 2014-yil 18-iyul.
  13. ↑ Huynh. „Many overseas Vietnamese students want to change their study abroad plans“ (en-US). Vietnam Insider (2020-yil 24-iyul). Qaraldi: 2021-yil 21-mart.
  14. ↑ „190.000 lưu học sinh Việt Nam đang ở nước ngoài: Bộ GD&ĐT khuyến cáo khẩn“ (vi). Báo điện tử Tiền Phong (2020-yil 20-mart). Qaraldi: 2021-yil 21-mart.
  15. ↑ „Essex lorry deaths: Why do thousands of Vietnamese migrants risk their lives to come to the UK?“. Sky News.
  16. ↑ 16,0 16,1 Badalona. „Vietnamese Immigrants in the United States in 2012“ (en). migrationpolicy.org (2014-yil 22-avgust). Qaraldi: 2020-yil 11-noyabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 Andrew Hardy „Internal transnationalism and the formation of the Vietnamese diaspora“, . State/nation/transnation: perspectives on transnationalism in the Asia-Pacific Brenda S. A. Yeoh and Katie Willis: . Routeledge, 2004 — 231–234-bet. ISBN 0-415-30279-X. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Ashley Carruthers „Vietnamese Language and Media Policy in the Service of Deterritorialized Nation-Building“, . Language, nation and development in Southeast Asia Hock Guan Lee and Leo Suryadinata: . ISEAS Publishing, 2007 — 196-bet. ISBN 978-981-230-482-7. 
  19. ↑ „Berlin's Vietnamese Wall | DW | 27.11.2004“. DW.COM.
  20. ↑ Phan, Peter C. (2000). „Vietnamese Catholics in the United States: Christian Identity between the Old and the New“. U.S. Catholic Historian. 18-jild, № 1. 19–35-bet. JSTOR 25154702.
  21. ↑ „The Vietnamese diaspora“. The Christian Century.
  22. ↑ Ninh, Thien-Huong T.. Race, Gender, and Religion in the Vietnamese Diaspora, 2017. DOI:10.1007/978-3-319-57168-3. ISBN 978-3-319-57167-6.