Chênée

Vesdre va Ourthe daryolarining qoʻshilish joyi. Koʻprik ortidagi qizil va oq bino eski Hôtel de Ville (shahar hokimiyati) binosi.

Chênée – Belgiyaning Valoniya viloyatida joylashgan Liège provinsiyasidagi kichik shahar. 1977-yilgacha alohida munitsipalitet boʻlib kelgan va 1977-yil 1-yanvarda Liège tarkibiga kiritilgan^[1].

Chênée Vésdre va Ourthe daryolari boʻyida joylashgan. 2015-yilda bu shaharda taxminan 9101 kishi istiqomat qilgan. Chênée shahri dengiz sathidan 72 metr balandlikda joylashgan.

Etimologiyasi

Chênéening gerbi

Chênée nomi fransuzcha chenaie (oʻrmon daraxtlari koʻp oʻsadigan joy) soʻzidan kelib chiqqan. Gerbidagi uchta olmos eman barglari yoki qum donalarini anglatadi, bu esa shaharning shisha ishlab chiqarish tarixini aks ettiradi.

Tarixi

Sanoat kvartallari, Rue du Gravier (1850)

AQSH 3070551 3-zirhli diviziyasi 1944-yil 8-sentyabrda Chênè aholisi tomonidan kutib olingan.

Chênée ikkita Rim yoʻllarining kesishmasidan paydo boʻlgan. Birinchisi Trierdan Tongerenga, ikkinchisi esa Jupilledan Theux orqali Stavelotga olib boradi. Bu chorrahadan, Lhoneux koʻprigi qurilmasdan oldin, mollarni Ourth daryosidan oʻtkazish uchun foydalanilgan boʻlib, ushbu yoʻl juda muhim ahamiyatga ega boʻlgan^[2].

Chênée birinchi marta 12-asrda Kesneies nomi bilan atalgan. 1266-yilgacha Chênée Verdun yeparxiyasiga boʻysunuvchi Jupille Vogtei tarkibida boʻlgan. Oʻsha yili Liège knyazligiga oʻtkazilgan. 1008-yilda Verdun yepiskopi Haimo Verdun qishlogʻini sovgʻa sifatida Germaniya imperatori Henry II dan qabul qilib olgan^[3][4].

1266-yilda Verdun yepiskopi Robert II Medidanlik Vogtei Jupille hududini Liège shahzoda-yepiskopi Henry III Geldernlikka topshirgan. Natijada, barcha qishloqlar va qishloq aholisi Henry III ning mulkiga aylanib, uning hukmronligi ostiga oʻtgan. Henry III ning nomaqbul hayot tarzi tufayli, Gregory X uni taxtdan agʻdargan^[5][6].

1318-yilda Bogemiyalik John knyaz-yepiskop Adolf II Mark bilan jang qilayotgan paytida Chênéeni yoqib yuborgan^[7].

Chênéega 1794-yilda Fleurus jangidagi magʻlubiyatdan soʻng orqaga chekinayotgan Avstriya qoʻshinlari tomonidan zarar yetkazilgan. XVIII asr oxiriga kelib, Fransiya hukmronligi davrida Chênée mustaqil kommunaga aylangan^[8][9].

Liège jangi (fransuzcha: Bataille de Liège) Germaniyaning Belgiyaga bosqinining boshlanishi va Birinchi jahon urushining ilk toʻqnashuvi boʻlgan.

Ikkinchi jahon urushi davrida Chênée 1944-yil 8-sentyabr kuni 36-piyoda polki qoʻshinlari tomonidan fashistlar istilosidan ozod qilingan^[10].

1977-yilda Chênée Liège provinsiyasi tarkibiga kichik shahar sifatida kiritilgan^[11].

2008-yili Chênée shahrida joylashgan Saint-Albert maktabining tomi bir kechada qulab tushgan va bu baxtsiz hodisadan hech kim jarohat olmagan.

Vesder va Ourthe daryolarining kesishmasida joylashgan tegirmon binosi hamon saqlanib qolgan.

Shisha ishlab chiqarish sanoati

Tashqi videofayllar
	1931-yilda Chênée shahrida shisha ishlab chiqarishning ovozsiz videosi[12].

1758-yilda Chênée shahrida uchta shisha ishlab chiqarish korxonalari mavjud boʻlgan: Grandchamps & Coune, Bonniver va Cambresier & Co^[13].

1872-yilda Van Steenackerning shisha zavodi Amiable, Belleflamme, Louvet va Bernau tadbirkorlari tomonidan tashkil etilgan. Taxminan bir vaqtning oʻzida Cochet boshchiligida Verreries de Vaux-sous-Chèvremont kompaniyasining S. A. firmasiga asos solingan. 1875-yilda Menejdagi Bugart shisha zavodining yopilishi jarayonida Bugartning oʻgʻillaridan biri va ishlab chiqarish menejeri Auguste Van Steenacker Vauxga tashrif buyurgan. Ular Cochet, Sortia va Colin bilan Verrerie Bougart, Sortia et Ciega asos solgan.

1888-yil fevral oyida Belleflamme, Louvet et Berneau kompaniyasi Shenedagi shisha zavodlarini tark etgach, zavod Verrerie de Vaux qoʻl ostiga oʻtgan.

François Delhaize va Herman Dethier oilasining ishini davom ettirgandan soʻng, Auguste Van Steenaker 1895-yil fevral oyida Vauxdagi shisha zavodini sotib olgan va oʻgʻillari François-Charles hamda William bilan birgalikda „Société anonyme des Verreries de Vaux“ aksiyadorlik jamiyatini tashkil etgan.

Chênéening shisha zavodi keyinchalik François Delhaize tomonidan boshqarilgan. Birinchi jahon urushining boshlanishi ishlab chiqarish jarayonini toʻxtashiga sabab boʻlgan. 1919-yilda ishlab chiqarish qayta tiklangan, ammo bu orada chet elda raqobat kuchayib borgan.

Koʻplab eski bozorlar deyarli yoʻqotilgan. Vaux shisha ishlab chiqarish korxonasi jiddiy moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelgan va shoshilinch ravishda zarur boʻlgan sarmoyadorni topa olmagan. 1930-yilda korxona faoliyati toʻxtatilib, uning yer va binolari Magotteaux kompaniyasi tasarrufiga oʻtkazilgan^[14][15].

Oxir-oqibat, Verrerie Grandchamps mahalliy ishlab chiqaruvchi sifatida faoliyatini davom ettirdi. Ular Spa mineral suv brendi uchun shishalarni ishlab chiqarar edi. Verrerie Grandchamps 1721-yilda Aywailleda tashkil topgan Verreries d’Amblève oʻrnini egalladi^[16].

Havolalar

• 19-asrda Chênéesning rasmlar bilan pochta xaritasi.
• 36-panzerli piyoda regimentining Chênée jangida ozod qilinishi – rasmlar
• Chênée shahridagi shisha ishlab chiqarilish jarayoni

Galereya

• 
  Chênée shahrida joylashgan cherkov
• 
  Vesdre daryosining ogʻzi (chapdan) Ourthe.
• 
  Ourthening koʻrinishi
• 
  Robert Liard tomonidan chizilgan Clélie Lamberty portreti (1977-yil)
• 
  Tous les pouvoirs émanent de la Nation – Barcha vakolatlar millat orqali keladi, Belgiya Konstitutsiyasining 33-moddasi
• 
  3 – Fransuz kashshoflar polki Pontoon koʻprigini qurmoqda, 1930-yillar.

Manbalar

1. Quinet. „Liège, ardente et attractive, va accroître son parc de logements“ (fr). La Libre.be (2024-yil 12-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 16-yanvar.
2. „Bref historique de Chênée“ (French). www.ecoles.cfwb.be. 2018-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
3. „Bref historique de Chênée“ (French). www.ecoles.cfwb.be. 2018-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
4. „Belgique - Chênée“ (French). fr.geneawiki.com. 2018-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
5. „Bref historique de Chênée“ (French). www.ecoles.cfwb.be. 2018-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
6. „Belgique - Chênée“ (French). fr.geneawiki.com. 2018-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
7. „Bref historique de Chênée“ (French). www.ecoles.cfwb.be. 2018-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
8. „Belgique - Chênée“ (French). fr.geneawiki.com. 2018-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
9. „Bref historique de Chênée“ (French). www.ecoles.cfwb.be. 2018-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
10. „Chênée“ (English). 36thair3ad.homestead.com. Qaraldi: 2018-yil 6-sentyabr.
11. „Belgique - Chênée“ (French). fr.geneawiki.com. 2018-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
12. 'Musée de la Vie wallonne. „Travail de fantaisie du verrier Miesen à Chênée (1931) - Enquête du Musée de la Vie wallonne“ [A silent video of glass production in Chênée in the year of 1931] (fr). www.viewallonne.be (2018-yil 26-iyul). Qaraldi: 2018-yil 18-noyabr.
13. Jacques Schoumakers. „Jadis à Aywaille, une ancienne verrerie était établie au pied des ruines du château d’Amblève.“ (French). www.aywaille1.be (2011-yil iyul). Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.
14. „Verrerie de Chênée“ (German). Qaraldi: 2018-yil 18-noyabr.
15. „Vases Belges“ (French). Qaraldi: 2018-yil 18-noyabr.
16. Jacques Schoumakers. „Jadis à Aywaille, une ancienne verrerie était établie au pied des ruines du château d’Amblève.“ (French). www.aywaille1.be (2011-yil iyul). Qaraldi: 2018-yil 4-sentyabr.