Eron Milliy banki

Eron Milliy banki
بانک ملی ایران (Bânk-e Melli-ye Irân)
Asosiy maʼlumotlar
Turi	Davlat banki
Asos solingan	14-may, 1927-yil (97 yil avval) (1927-05-14)
Boyligi
Sof foydasi	US$10.510 billion (2015)[1]
Xodimlari	39,305[2]
Rahbariyat	Abulfazl Najjorzoda (Boshqaruv raisi)
Sayti	bmi.ir
Eron Milliy banki

Eron Milliy banki (forscha: بانک ملی ایران, Bânk-e Melli-ye Irân) – Eronning birinchi milliy va tijorat chakana banki. 2016-yil holatida, 364 657 mlrd rial daromadi bilan Eronning eng yirik kompaniyasi hisoblanadi^[3]. Bank islom dunyosi va Yaqin Sharqdagi eng yirik bankdir^[3]. 2016-yil yakuni holatiga koʻra, Eron Milliy banki 76,6 milliard dollarlik sof aktivga va 3 328 ta bank filiallarining keng tarmogʻiga egalik qiladi. Shuning uchun aktivlar hajmi boʻyicha Eronning eng yirik banki sanaladi. Bank brendi 2013-yilda oʻtkazilgan 10-milliy Eron qahramonlari chempionatida 100 ta eng yaxshi Eron brendlaridan biri sifatida tan olingan^[4]. Milliy bankning mamlakat ichida 3328 ta ishlab turgan filiali, mamlakat tashqarisida esa 14 ta faol filiali, 4 ta substansiyasi, 180 ta vakolatxonasi mavjud^[5]. Bankning birinchi boshqaruvchi direktori germaniyalik Kurt Lindenblatt ^[de] boʻlgan. Shuningdek, 1948-yilda Germaniyaning Gamburg shahrida bankning birinchi xorijiy filiali ochilgan.

Tarixi

Yangi bank tashkil etish taklifi bilan ilk marotaba Aminol-Zarb nomi bilan tanilgan Tehronning yirik sarmoyadorlaridan biri Hoji Muhammad Hasan Amin Dar az-Zarb 1879-yilda, Shahanshoh bank tashkil etilishidan oʻn yil oldin Nosiriddinshohga chiqqan^[6]. Lekin bu taklif Eron ustidan nazorat qilayotgan davlatlar va ularning agentlari aralashuvi bilan qabul qilinmaydi va oʻrniga Shahanshoh bank tashkil etiladi. Konstitutsiya qabul qilinganidan keyin, hukumat Milliy Majlisga tashqi qarz olishga ruxsat berganida, avvalgi kreditlar va xorijiy banklarning xatti-harakatlaridan ranjigan milliy tuygʻular junbushga keladi. Natijada deputatlar tashqi qarz olishga qarshi chiqqan holda mazkur banklarning siyosiy va iqtisodiy taʼsirini cheklash, gʻazna moliyasini tiklash maqsadida Milliy bank tashkil etishni talab qiladi^[7]. Bir guruh savdogarlar bankda ishtirok etish majburiyatini oladi. Shu tariqa 1906-yil dekabrda Eronda milliy kredit bankini tashkil etishga boʻlgan umumiy his-tuygʻularni va xalqning qiziqishini koʻrsatuvchi bayonot chop etiladi^[8].

Erondagi Islom inqilobidan oldin (oʻngda) va keyin (chapda) Eron Milliy banki logotiplari

Eron Milliy banki. 1928-yildagi surat

1906-yil 23-noyabrda Milliy Majlisda Muzaffariddinshoh davridagi moliya vaziri Mirzo Abulqosim Nosir al-Malik ishtirok etadi. U mamlakat moliyaviy inqiroz holatida ekanligini ma'lum qiladi. Vazir bu muammoni hal qilish uchun hukumatning Yevropa davlatlaridan kredit olishini taklif qiladi, biroq deputatlar ushbu fikrga keskin qarshi chiqadi. Shundan soʻng, 9-dekabr kuni deputatlar mamlakatga foyda keltiruvchi, xalq omonatlari bilan mamlakat va xalq manfaatlari yoʻlida faoliyat olib boradigan bank tashkil etishga kelishib oladi.

Boshqa tomondan, siyosiy vaziyatning keskin oʻzgarishi, 1907-yilda Rossiya va Britaniya hukumatlari oʻrtasidagi kelishuv va Eronning boʻlinishi, shuningdek, Birinchi jahon urushining boshlanishi va Eronga bosqinchi qoʻshinlarning kirishi Milliy bankni shakllantirishga qaratilgan hamma saʼy-harakatlarni oʻzgartirib yuboradi^[9]. Nihoyat, Birinchi jahon urushi tugashi va bosqinchilarning Erondan chiqib ketishi tufayli 1927-yil 14-mayda parlament Eron Milliy bankini tashkil etish toʻgʻrisidagi qonunni qabul qiladi. Bank nizomi 1928-yil 14-iyulda parlamentning Moliya qoʻmitasi tomonidan tasdiqlanadi. 

Milliy bankning birinchi bosh direktori Kurt Lindenblatt ^[de] va uning vitse-prezidenti Fogel 70 nafar mutaxassis bilan birga Germaniyadan keladi.

1976/7-yillarda Milliy bank tomonidan Pahlaviylar sulolasining Oltin yubileyi munosabati bilan chiqarilgan esdalik oltin medali

Bank nizomiga koʻra, Eron Milliy banki yuridik shaxs shaklidagi aksiyadorlik jamiyati hisoblanadi. Bank tijorat qonunlari asosida faoliyat yuritadi. Bankning ustav kapitali 20 million rial etib belgilangan, biroq uning 8 million riali toʻlangan. 1935-yilda bank kapitali 300 million rialga yetadi va 1952-yilda 2 milliard rialga koʻtariladi. 2016-yil holatiga bank kapitali 187 trillion rialni tashkil qiladi.

Oʻsha paytda Eronda bank mutaxassislari yoʻqligi tufayli, qonun bank maʼmuriyatiga Shveysariya yoki Germaniya fuqarolarini jalb qilishga ruxsat bergan. Ochilish kuni bank xodimlari soni, eronlik va germaniyaliklarni qoʻshib hisoblaganda, 27 nafardan oshmagan. Hozirgi kunda Eron Milliy banki xodimlari soni 45 ming kishidan ortiqni tashkil qiladi^{[manba kerak]}.

Eron Milliy banki tashkil etilishining 50 yilligi sharafiga chiqarilgan esdalik oltin medali

Bank tashkil etilgan vaqtda, markaziy filialdan tashqari, qoʻshimcha ikkita mahalliy filial ham ochilgan, biri Tehron bozorida, ikkinchisi esa mamlakatning eng muhim savdo porti Bandari Bushehrda. Bankning xorijdagi birinchi rasmiy filiali 1948-yilda Germaniyaning Gamburg shahrida ochilgan^[10]. 1931-yil 22-martda Milliy Majlis tomonidan Milliy bank banknotlarni emissiya qilish huquqi tasdiqlandi. Huquq keyinchalik oʻz-oʻzidan uzaytirish imkoniyati bilan rasman 10 yilga berildi. 1932-yil aprel oyida Milliy bankning birinchi banknoti muomalaga chiqarildi.

Jamgʻarma fondi: Eron Milliy bankining jamgʻarma fondi 1939-yilda odamlarni pulni tejashga undash toʻgʻrisidagi qonun asosida tashkil etilgan.

Islom inqilobidan keyin

Islom inqilobidan keyin bank va moliya sohasida shariat qonunlariga moslashish maqsadida bank tizimiga oʻzgartirishlar kiritildi. 1984-yil yangi qonun qabul qilindi. Hozirda oʻzining mamlakat ichkarisidagi 3328 ta ishlab turgan filiali, mamlakat tashqarisidagi esa 14 ta faol filiali, 4 ta substansiyasi, 180 ta vakolatxonasi bilan bank Erondagi eng kuchli moliya muassasalaridan biriga aylangan.

20 riallik pahlaviy tanganing ikkita surati bor edi: bir tomonida Rizoshoh Pahlaviyning surati va Rizoshohning soʻzlari bor edi: Milliy bankni tashkil etish xalqimning uzoq yillik orzularidan biri edi, ikkinchi tomonida Muhammad Rizo Pahlaviyning rasmi uning quyidagi soʻzlari bilan berilgan: Eron Milliy bankining tashkil etilishi Eron mustaqilligining haqiqiy asoslaridan biri edi.

Raislari

• Kurt Lindenblatt, 1928-yil sentyabr – 1932-yil sentyabr 
• Albert Shnayder, 1932-yil sentyabr – 1933-yil aprel
• Husayn Ala, 1933-yil aprel – 1934-yil mart
• Rizoquli Amir Xusraviy, 1934-yil mart – 1939-yil noyabr
• Muhamad Ali Farzin, 1939-yil noyabr – 1941-yil oktyabr
• Husayn Ala, 1941-yil oktyabr – 1942-yil dekabr
• Abul Hasan Ebtehaj, 1942-yil dekabr – 1950-yil iyul
• Ibrohim Zand, 1950-yil iyul – 1951-yil sentyabr 
• Ali Asgʻar Nosir, 1951-yil sentyabr – 1952-yil iyul
• Muhammad Nassiri, 1952-yil iyul – 1953-yil avgust
• Ali Asgʻar Nosir, 1953-yil sentyabr – 1957-yil aprel
• Ibrohim Koshani, 1957-yil aprel – 1960 ^[11]

(Manba: ^[12])

Milliy bank muzeyi

2017-yil 21-iyul kuni Eron Milliy banki muzeyi mamlakat birinchi vitse-prezidenti Isʼhoq Jahongiriy ishtirokida ochildi. Muzey jamgʻarma fondi binosida nafis sanʼat asarlari, xususan, Eronning turli tarixiy davrlariga oid bank xazinalari toʻplami bilan ochildi. Milliy bankda Ahamoniylar, Sosoniylar davriga oid qadimiy buyumlar va qimmatbaho sanʼat asarlari, jumladan, nafis rasmlar, chiziqlar, gilamlar va koʻrpalar mavjud. Milliy bank muzeyini tashkil qilishdan maqsad qadimgi va tarixiy bank vositalarini, shuningdek, Milliy bank faoliyati davomida turli mamlakatlardan kelgan sovgʻalarni namoyish etish hisoblanadi. Milliy bank jamgʻarmasi binosi 1928-yilda Tehronning Firdavsiy koʻchasida qurilgan; 2000-yil 20-dekabrda 2930-son bilan Eron milliy asarlari toifasida roʻyxatga olingan. Ushbu binoni loyihalashtirgan nemis meʼmori X.Geynrix Ahamoniylar davridagi binolar hamda Eron va Yevropa meʼmorchiligi uygʻunligidan ilhomlangan. Ushbu muzeyda bankning tarixiy sovgʻalari, ofis jihozlari va banknot chop etish mashinasi, qadimiy rasmlar, tangalar, eski banknotlar va tantanali bank buyumlari keng ommaga namoyish etiladi^[13].

Banknotlarni chop etish

Milliy Majlis 1931-yil 22-mart kuni Milliy bankka 10 yil muddatga banknotlar emissiya qilish huquqini berdi. Shuningdek, ushbu muddat tugagandan soʻng, agar bu huquq bekor qilinmasa, keyingi oʻn yil davomida amal qilishi belgilandi.

Nihoyat, birinchi milliy banknotlar 1932-yil 1-aprelda muomalaga chiqarildi. Shahanshoh bank va Eron Milliy banki tomonidan chiqarilgan banknotlar uch oygacha teng qiymatda muomalada boʻlgan. Shu yilning iyulidan keyin Milliy bank banknotlari mamlakatdagi yagona qogʻoz pulga aylandi.

1960-yilga kelib, Milliy bank oʻzining iqtisodiy ehtiyojlari uchun banknotlarni chiqardi. Biroq, oʻsha yili Eronda Markaziy bank tashkil etilgandan soʻng, banknotlarni chiqarish boʻyicha mutlaq huquq ushbu bankka oʻtkazildi va bu hali ham davom etmoqda.

Kapitali

Eron Milliy banki tashkil topganidan buyon ochiq aksiyadorlik kompaniyasi edi; uning boshlangʻich kapitali 20 million rial edi. Boshlangʻich kapital 20 ming dona aksiyaga boʻlingan (13 500 ta aksiya nomi yozilgan va 6 500 tasi anonim aksiya). Biroq, 1938-yilda bank aksiyalarini nodavlat aksiyadorlarga oʻtkazish taqiqlandi. 1935-yilda Milliy bank kapitali 300 million rialga yetdi va 1952-yilda 2 millard rialgacha koʻpaydi.

Eronda bank tizimi cheklanganligi tufayli 1956-yilgacha Milliy bank mamlakat iqtisodiyotidagi Markaziy bankning barcha vazifalarini bajargan. Eron Markaziy banki tashkil etilgandan keyin bank regulyatorligi vazifasi bu bank zimmasiga yuklatilgan. 2017-yil iyun oyida oxirgi marta roʻyxatdan oʻtkazilganda Milliy bankning ustav kapitali 198 trillion 565 milliard 600 million rialni tashkil qilgan^[14].

Ijtimoiy mas’uliyati

Milliy bankning ijtimoiy yoʻnalishdagi mas’uliyati har doim tashkiliy va kadrlar nuqtai nazaridan koʻrib chiqilgan. Bankning katta oilasi har doim tizimli va rasmiy faoliyatdan tashqari, ushbu vazifalarni qayta tiklashda jamiyatning poydevori sifatida rol oʻynagan.

Ijtimoiy tashkiliy mas’uliyati

• Kommunal xizmatlar loyihalari: Hozirgi vaqtda bank qiymati 114 milliard rialdan ortiq 39 ta kommunal xizmatlar loyihasida ishtirok etgan^[15].
• Bolalarni qoʻllab-quvvatlash^[16].
• Madaniy va ilmiy loyihalarni qoʻllab-quvvatlash^[17].
• Diya mahkumlarini ozod qilish uchun sport rejalarini qoʻllab-quvvatlash^[18].
• Maktablar qurish^[19].

Islom bankchiligi

Erondagi barcha banklar Eron Islom Majlisi tomonidan 1983-yilda qabul qilingan Eronning Islom Bankchiligi (Shariat) qonuni asosida bank tamoyillari va amaliyotlariga amal qilishlari kerak^[20]. Ushbu qonunga koʻra, banklar faqat foizsiz islomiy operatsiyalarni amalga oshirishlari mumkin (foiz sudxoʻrlik yoki ribo hisoblanadi va Islom dini va uning muqaddas kitobi Qurʼon tomonidan taqiqlangan). Foydaning ulushi evaziga tovar va xizmatlar almashinuviga asoslangan tijorat operatsiyalari oʻtkazishga ruxsat etiladi. Ruxsat etilgan tijorat operatsiyalari qatoriga muzoraba, Forush agʻsati, Joala, Salaf va Qarz hasana kabi islomiy shartnomalar kiradi. Ushbu shartnomalar va tegishli amaliyotlar tafsilotlari Eronning Foizsiz bank qonunchiligi va uning koʻrsatmalarida keltirilgan.

Muvaffaqiyatlari

2017-yil

• Yuqori mahsulot innovatsiyasi milliy haykali „Baam“, 2017-yil
• Doktor Nurbaxsh festivalida, 2017-yilda bank sohasidagi eng yaxshi innovatsiyalar boʻyicha birinchi oʻrinni egalladi
• Elektron bank va toʻlov tizimlarining 7-yillik konferensiyasida doktor Nurbaxsh festivalida tanlangan, 2017
• 2017-yilda mamlakat yoqilgʻi quyish shoxobchalarini rejalashtirish va oʻquv markazini eʼtirof etish
• ISO 10002: 2014 xalqaro standart sertifikati
• Milliy bankka jamoatchilik bilan aloqalar boʻyicha Oltin haykalni topshirish, 2017-yil
• Taʼlim vazirligining maktablarni rivojlantirish va jihozlash boʻyicha Milliy bank funksiyasini qadrlashi, 2017-yil
• „Shahidlar va faxriylar ishi“ jamgʻarmasiga minnatdorchilik, 2017-yil
• Payam Nur universiteti Eron Milliy bankining Jamoatchilik bilan aloqalar boʻlimining minnatdorchiligi, 2017-yil
• Iqtisodiyot va moliya vazirligi Eron Milliy bankining Jamoatchilik bilan aloqalar boshqarmasi tomonidan taqdirlandi, 2017 yil
• Milliy bankdan Sanoat, konchilik va savdo vazirligining bahosi, 2017-yil
• Eron Milliy banki 2017-yilda Eronning eng yaxshi 500 kompaniyasi qatoriga kirdi
• Mozandaron qon quyish bosh direktori Milliy bank Jamoatchilik bilan aloqalar boʻyicha minnatdorchiligi, 2017-yil
• „Kahrizak“ xayriya jamgʻarmasiga minnatdorchilik, 2017-yil
• Eron qurilishi boʻyicha milliy konferensiyada mijozlar ehtiyojini qondirish haykali
• Jamoatchilik bilan aloqalar, sanoat, milliy ishlab chiqarish konferensiyasi haykali ^[21]
• Hamadon viloyati filiallari boʻlimi tomonidan jamoatchilik bilan aloqalar boʻyicha ustunlik unvoni, 2017-yil
• Milliy bankning Xalqaro Qur’on musobaqalarining oʻttiz uchinchi davridagi ishtiroki, 2017-yil

2016-yil

• Doktor Nurbaxsh festivalida bank sohasidagi eng yaxshi innovatsiyalar boʻyicha birinchi oʻrinni egalladi, 2016-yil
• Tehron gubernatorining 2016-yildagi maxsus mukofoti
• 500 ta kompaniyalar orasida uchta yuqori oʻrinni olish, 2015-yil fevral
• 500 ta kompaniyalar orasida uchta yuqori oʻrinni olish, 2015-yil fevral
• Jamoatchilik bilan aloqalar oltin haykali, 2015-yil yanvar
• Birinchi vitse-prezidentga minnatdorchilik, „Qishloq kuni“ uchrashuvi
• Madaniy meros tashkiloti Eron Milliy bankining bahosi, 2015-yil oktyabr
• 10-Jamoatchilik bilan aloqalar boʻyicha reklama festivali, 2015-yil 27 avgust
• Milliy bankdan Islom inqilobi uy-joy fondiga minnatdorchilik, 2015-yil
• Markaziy bankning Milliy bankni qadrlashi „Chakavak Dizayn“, 2015-yil
• Loriston gubernatori boshqaruvchi direktorni qadrlashi, 2015-yil may
• Loriston va Xurramobod shaharlari gubernatori oʻrinbosarining boshqaruvchi direktorga minnatdorchiligi, 2015-yil aprel

Xodimlar soni

Jinsi boʻyicha BMI xodimlarining xizmat koʻrsatish holati jadvali^[22]

Holati	ayol	erkak	jami
Ishga joylashgan	3 263	36 042	39 305
Ishchi holati, 105 nogiron	0	460	460
Vafot etgan yoki shaxid ketgan (ish vaqtida 9, nafaqaga chiqqan paytida 50)	2	57	59
muddatidan oldin nafaqaga chiqqan	616	3 402	4 018
Boshqa nafaqaxoʻrlar	1 618	14 505	16 123
Oʻlgan (ish haqi: 7536)	67	5 146	5 213
Jami	5 566	59 612	65 178

Milliy bank kasalxonasi

Eron Milliy banki kasalxonasi 1938-yilda sogʻliqni saqlashni taʼminlash va oʻz xodimlarining tibbiy ehtiyojlarini qondirish uchun tashkil etilgan. Shundan soʻng, 1973-yilda Bank kasalxonasining hozirgi binosi qurilgan. Hozirgi vaqtda ushbu boʻlinma taxminan 24 000 kvadrat metr maydonga ega 9 qavatli binoda joylashgan; 250 oʻrin, 800 ga yaqin xodimlar, 11 ta klinika va 14 ta boʻlimga ega; bank oʻz xodimlarining sogʻligʻiga xizmat qilish uchun zamonaviy tibbiy asbob-uskunalardan foydalanadi. Milliy bankning kasalxonasiga kirish imkoniyati boʻlmagan xodimlari ehtiyojlarni qondirish uchun tibbiyot klinikalari turli joylarda joylashgan.

Milliy bank kasalxonasi xizmatlari:

• Bank xodimlariga va ularning qarindoshlariga tibbiy xizmat koʻrsatish
• Kasalxonaga yotqizilgan bemorlarni qabul qilish va tibbiy va paratibbiy xizmatlarini koʻrsatish
• Ambulator bemorlarni qabul qilish va tegishli xizmatlarni koʻrsatish

Rizoshoh davridagi 5 riallik banknotning birinchi seriyasi

Moliyaviy raqamlar va statistika

Nishopur shahridagi Milliy bank filiallaridan biri

Sherozdagi Eron Milliy banki binosi

2008-yil 16-iyun holatiga koʻra (1 AQSh dollari 133 130 Eron riali)^[23]:

• Jami aktivlari = 360 517 mlrd rial
• Kapitalizatsiyasi = 36 487 mlrd rial
• Soliqdan keyingi sof daromadi = 772 mlrd rial
• Jami kreditlar = 163 595 mlrd rial
• Filiallar soni = 3300
• Xodimlar soni = 43 000
• Eron Milliy banki barcha kreditlarning 30 foizga yaqinini iqtisodiyot, ishlab chiqarish, sanoat va xizmatlar sohalariga taklif qildi^[24].
• Milliy bank tomonidan taklif etilayotgan onlayn-banking xizmatlari 2008-yilda 370 foizga oʻsgan^[25].

Hozirgi boshqaruv raisi va direktorlari

• Abulfazl Najjorzoda (Amaldagi Boshqaruv raisi)

Qarzlari va daʼvolari

Milliy bank direktori Muhammad Rizo Husaynzoda Eron Islom Respublikasining 220 trillion rialdan ortiq qarzi borligini maʼlum qildi^[26]. 2009-yilda Mahmud Rizo Xavariyning ISNA axborot agentligi bilan eʼlon qilingan suhbatida Eron hukumatining bankdan 50 trillion rial qarzi borligi va hukumat ushbu qarzni toʻlashga qodir emasligi aytildi. Ammo keyin „Hukumatning qarzni toʻlashga qodir emasligi“ haqidagi xabar Xavariy tomonidan inkor etildi^[27].

Muhim binolari

Eron Milliy bankining Sanduq-e Pas-Andaz-e binosi, 1964-yil

• Firdavsiy binosi – Firdavsiy shoh koʻchasi, Tehron

Ofislari

Eron Milliy banki 11 mamlakatda 18 ta xalqaro filial va xizmatlarga ega:

• Afgʻoniston (Kobul)
• Bahrain (Manama)
• Birlashgan Arab Amirliklari (Abu-Dabi – 4 ta filial, Dubay – 4 ta filial va Sharja)
• Buyuk Britaniya (London)
• Fransiya (Parij)
• Germaniya (Gamburg)
• (Hong Kong)
• Iroq (Bagʻdod va Basra)
• Ozarbayjon (Boku)
• Rossiya (Moskva)
• Ummon (Maskat)

Terrorchilarning portlatishi

1981-yil 26-yanvarda Eron Milliy bankining San-Fransiskodagi ofislari oldida bomba portladi. Terrorizmning oldini olish boʻyicha milliy memorial instituti maʼlumotlariga koʻra, San-Fransiskodagi bank binosida bomba portlagan, oynalar singan va portlovchi mexanizm joylashtirilgan binoning devoriga zarar yetkazgan. Hodisa natijasida jabrlanganlar va hibsga olinganlar yoʻq. 

Bank xizmatlari

Milliy valyuta – rialdagi depozitlari va xizmatlari

• Uy-joyning maxsus rejasi
• Uzoq muddatli investitsiyalar
• Qisqa muddatli investitsiyalar
• Oddiy kredit
• Joriy kredit
• Ijara qutilari
• Kafolatlangan shahar kodlovchi tekshiruvi
• Banklararo bank cheki
• Qimmatli qogʻozlarni sotish
• Xizmat rejasi
• Ishlab chiqarish banki
• Bank operatsiyalari shakllari

Xizmatlar va rialdagi shartnomalari

• Yy-joyning maxsus rejasi
• Rial kafolati
• Investitsion rejalar
• Ju’ala rejasini bajarish
• Kredit xizmatlari
• Ju’ala qishloqlardagi uy-joylar
• Ju’ala boʻyicha uy-joy taʼmirlash
• Avtomobil sotib olish
• Birlamchi tovarlarni sotib olish
• Fuqarolik sheriklik shartnomasi
• Lizing
• Forvard shartnomasi
• Muzoraba shartnomasi
• Imtiyozli stavkalardagi xizmatlar

Depozitlar va valyuta xizmatlari

• Valyuta kafolati
• Qarz al-hasana depoziti
• Investitsion depozitlar
• Chet el filiallarida hisob ochish shartlari
• Chet el filiallaridan inventarlarni oʻtkazish
• Svift
• Eronda faoliyat yurituvchi kompaniyalar uchun hisobraqam
• Sayohat valyutasini olish
• Valyuta oʻtkazmalari
• Kreditlar
• Moliyalash / qayta moliyalash
• Valyuta xizmatlari

Elektron xizmatlar

• Haqiqiy mijozlar tizimlari (Edit)
• „Baam“ Internet-banking tizimi
• Internet-banking (Saba)
• Melli Baam mobil banki
• Melli Mobile Bank (Hamrah Bank Melli)
• Ha Messenger
• Bank xodimi
• Internet xizmati (billing)
• toʻlovni sotib olish
• Melli @
• Melli market
• Melli fondi
• SMS orqali markazlashtirilgan tizim (SAPTA)
• Real vaqtda yalpi hisob-kitob (RTGS)
• Elektron bank pul oʻtkazmasi (SAHAB)
• Cheklarni yigʻish va saqlash (KELLER)
• Toʻgʻridan-toʻgʻri boʻlmagan toʻlovlar holatini kuzatish
• Topshiriqlarni tekshirish holatini kuzatish
• Sheba ID-ni oling
• Roʻyxatdan oʻtish va tezlashtirishning nomuvofiqligini kuzatib borish
• Elektron toʻlov yigʻish (ETC)
• Xavfsizlik boʻyicha maslahatlar
• Foydalanuvchi tomonidan zararli dastur xavfini kamaytiradigan xavfsizlik yechimlari

Yuridik mijozlar tizimlari

• Internet-banking SABA (BIB)
• Tezkor soʻrov (SANI)
• Bina tizimi
• Hujjatlarni roʻyxatga olish tashkilotining hisobot tizimi
• Sud hokimiyati tomonidan hisobot
• Yuridik shaxslarning milliy oʻziga xosligi

Boshqa elektron bank xizmatlari

• Hisoblarni toʻlash
• Telefon banki
• Bankomat
• Bankomat festivali
• Kiosk
• POS terminallari
• Shahab Melli filiallari
• Kechki bazalar
• Onlayn toʻlov portaliga soʻrov
• Internet toʻlov shlyuzi (IPG (Wayback Machine saytida 2018-08-30 sanasida arxivlangan))
• Onlayn birja savdosi
• Maʼmuriy va sud choralari (SIAGH)

Kredit kartalari

• Milliy kartasi
• Milliy oilaviy kartasi
• Sovgʻa kartasi
• Havola kartasi
• Hilol Ahmar yoshlar kartalari
• Kupon kartasi
• Turistik karta
• Boshqa bank kartalari
• Markazlashtirilmagan obyektlar karta raqamini olish
• Milliy karta sugʻurtasi
• Kartani olish bilan bogʻliq muammolarni yozib olish
• Kredit kartasiz bankomatdan naqd pul olish

2018-yil 5-martda Milliy bank „Eronda kredit kartalardan foydalanish bilan bogʻliq“ vaziyat boʻyicha Visa va Franklin Resources kompaniyalariga sud jarayonida taxminan 17,6 million AQSh dollari yutqazdi^[28].

AQSh sanksiyalari

2007-yil 25-oktyabrda Qoʻshma Shtatlar Eronga qarshi bir tomonlama sanksiya kiritdi. Ushbu sanksiya Eronning davlat banklari va AQSh fuqarolari yoki xususiy tadbirkorlari oʻrtasida moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish qobiliyatini kamaytirishga qaratilgan yangi chora-tadbirlarni oʻz ichiga oladi^[29]. Milliy bank, oʻzining boshqa mijozlari bilan bir qatorda, Eronning yadroviy va ballistik raketa dasturlariga moliyaviy xizmatlar koʻrsatganligi sababli ushbu sanksiyaga kiritilgan^[29]. AQSh Moliya vazirligi xabariga koʻra, 2002—2006-yillar oraligʻida Milliy bank Eron islom inqilobi gvardiyasi korpusi boʻlimi boʻlgan Quds kuchlari orqali Hamas, Falastin Islomiy Jihodi, Hizbulloh va boshqa guruhlarga kamida 100 million dollar pul oʻtkazgan^[30].

Milliy bank oʻzining veb-saytida eʼlon qilingan bayonotida AQShning ayblovlarini rad etadi va qatʼiyan „aldamchi bank amaliyotida“ hech qachon ishtirok etmaganini taʼkidladi^[31].

Yevropa Ittifoqi sanksiyalari

2008-yil 16-iyunda Yevropa Ittifoqi Eronga qarshi navbatdagi bir tomonlama sanksiya kiritdi. Tehronning uranni boyitish dasturini toʻxtatishdan bosh tortganiga javoban joriy qilingan ushbu sanksiyalar paketiga Milliy bank aktivlarini muzlatish ham kiritilgan^[32]. Sanksiyalar bekor qilingandan soʻng, Milliy bank Swiftga qayta ulangan birinchi Eron banki boʻldi^[33].

Shoʻba korxonalari

Sadad maʼlumotlar kompaniyasi

1999-yilda Kompaniyalar va notijorat korxonalarini roʻyxatga olish markazida Sadad maʼlumotlar kompaniyasi 151478 raqami bilan cheksiz muddatga roʻyxatdan oʻtkazildi.

Milliy bankning nashriyot kompaniyasi

Banknotlarni emissiya qilish huquqi Milliy bankka berilgandan soʻng, banknotlarda chiqarilgan sanani nashr qilish uchun alohida tashkilot tuzildi. Tashkilot Milliy bankning rivojlanishi bilan birga rivojlandi; u „Milliy bank bosmaxonasi“ sifatida tanilgan. 1938-yilda „matbaa sexi“ nomi bilan tashkil etilgan ushbu bosmaxona asta-sekin Eron va Yaqin Sharqdagi eng nufuzli bosmaxonalardan biriga aylandi. Eron Milliy banki filiallarining matbaa ehtiyojlari davlat organlariga bosma xizmatlar koʻrsatish bilan birga butun respublika boʻylab ham qondirildi. Milliy bank matbaa korxonasi kitob va jurnal nashr etish uchun Madaniyat va islom irodasi vazirligidan nashr litsenziyasini oldi; shuning uchun u „Milliy bank matbaa va nashriyot kompaniyasi“ deb oʻzgartirildi.

Milliy taraqqiyot guruhi

Milliy taraqqiyot guruhining sarmoyasi konglomerat shirkat (klaster kompaniya) hisoblanadi. Tehron fond birjasida listingga qoʻyilgan ushbu klaster kompaniyasi bir nechta xolding kompaniyalaridan (bosh kompaniya) iborat boʻlib, tarkibiga quyidagi kompaniyalar kiradi.

1. Seydko sement sanoati
2. Behshahrda oziq-ovqat sanoati xoldingi
3. Eron elektr stansiyasi holdingi
4. Eron Transfo Group xoldinglari
5. Moddiy kauchuk ushlagich
6. Farmatsevtika xoldingi
7. Milliy taraqqiyot sarmoyasi
8. Arak petrokimyo sanoati

Milliy taraqqiyot guruhi sarmoyasi kompaniyasining aksiyadorlari:

Eron Milliy banki kompaniya aksiyalarining 71 foiziga egalik qiladi. Kompaniya aksiyalarining boshqa egalari quyidagilar:

• Pensiya va nogironlik nafaqasi jamgʻarmasi 8%
• Sektor kapitalini boshqarish xizmatlari 2%
• Tedbir investitsiya kompaniyasi 1%
• Eron sugʻurta kompaniyasi 1%
• Tadbirgoron Yevrosiyo iqtisodiyoti kompaniyasi 1%

Eron Milliy banki brokerligi

Yana qarang

• Eron Markaziy banki
• Mir Biznes bank – Milliy bankning Rossiyadagi shoʻba banki
• Eron iqtisodiyoti
• Islom bank ishi
• Eronning bank va sugʻurta tizimi

Manbalar

1. „Top 100 Iranian Companies“. 2018-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
2. „Top 100 Iranian Companies“. 2013-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan.
3. „۱۰۰ شرکت برتر ایران کدامند؟ +جدول | اقتصاد آنلاین“. www.eghtesadonline.com.
4. افزار. „تاریخچه“ (fa). sadad.co.ir. 2018-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
5. „ٓبرندهای ارزشمند ایران معرفی شدند/ رویکردی متفاوت در با شکوه‌ترین جشن سالانه صنعت“ (fa). www.khabaronline.ir (2015-yil 11-yanvar). Qaraldi: 2018-yil 10-may.
6. „آشنایی با بانک ملی ایران“. www.hamshahrionline.ir (2012-yil 7-iyun). Qaraldi: 2023-yil 15-aprel.
7. „نگاهی به بانک ملی در ۸۷ سالگی“. پایگاه خبری نقدینه. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
8. „درباره بانک :: تاريخچه بانک ملی ايران“ (fa). 2018-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
9. „اخبار بانک ملی ایران“. www.bminews.ir. 2018-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
10. „افتتاح موزه بانک ملی ایران – سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری“ (fa-IR). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (2016-yil 10-mart). 2018-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
11. Īrān. „Annual Report and Balance Sheet“ (1961).
12. Īrān. „A History of the First Thirty Years of Bank Melli Iran, 1928-1958“. Printed in Bank Melli Iran Press (1958-yil 27-sentyabr).
13. „افتتاح موزه بانک ملی ایران – سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری“ (fa-IR). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. 2018-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
14. „سرمایه جدید بانک ملی ایران به ثبت رسید“ (fa). www.iscanews.ir (2017-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2018-yil 14-may.
15. „مشاركت 114 ميليارد ريالي بانك ملي ايران در 39 طرح عام المنفعه“ (fa). Qaraldi: 2018-yil 14-may.^{[sayt ishlamaydi]}
16. „بانک ملی ایران“ (fa). Qaraldi: 2018-yil 14-may.^{[sayt ishlamaydi]}
17. „بانک ملی ایران“ (fa). 2019-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-may.
18. „بانک ملی ایران“ (fa). Qaraldi: 2018-yil 14-may.^{[sayt ishlamaydi]}
19. „بانک ملی ایران“ (fa). Qaraldi: 2018-yil 14-may.^{[sayt ishlamaydi]}
20. „Iran's interest-free banking law“. Central Bank of Iran. 2007-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-aprel.
21. „مدير عامل بانك ملي ايران تنديس و لوح سپاس كنفرانس روابط عمومي ، صنعت، توليد ملي را دريافت كرد“ (fa). Qaraldi: 2018-yil 14-may.^{[sayt ishlamaydi]}
22. „درباره بانک :: تاریخچه بانک ملی ایران“ (fa). 2018-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-may.
23. „BMI financial statements as of March 20, 2006“. Bank Melli Iran. 2012-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 27-yanvar.
24. „Iran Daily - Domestic Economy - 12/10/08“. 2008-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 19-fevral.
25. „Iran Daily - Domestic Economy - 12/14/08“. 2009-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 14-dekabr.
26. „بدهی 220 هزار میلیاردریالی دولت به بانک ملی/فعالیت شعب خارجی از سر گرفته شد/انعقاد 20 قرارداد مهم با بانک‌های خارجی – اخبار تسنیم – Tasnim“ (fa). خبرگزاری تسنیم – Tasnim. Qaraldi: 2018-yil 14-may.
27. PoyaDomain.com. „پویا دامین | برگه پیدا نشد.“ (fa). 2016-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-may.
28. „U.S. top court turns away dispute involving Iran's Bank Melli“. Reuters (2018-yil 5-mart). Qaraldi: 2018-yil 7-mart.
29. US slaps sanctions on leading Iranian state-owned banks Agence France-Presse (25 October 2007).
30. U. S. Helps Iranian Bank Withdraw, Then Seeks To Freeze Funds, Josh Gerstein, The New York Sun, 9 November 2007
31. BMI’s announcement on US sanctions (Wayback Machine saytida 2016-03-03 sanasida arxivlangan) Bank Melli Iran.
32. [1] BBC (16 June 2008).
33. „Bank Melli Iran Revamping European Branches“. Financial Tribune (2017-yil 27-may).

Havolalar

• Wikimedia Commons dagi Eron Milliy bankga aloqador media xabarlar
• Eron Milliy banki veb-sahifasi (Wayback Machine saytida 2018-03-08 sanasida arxivlangan) (Forscha)
• Eron Milliy bank veb-sahifasi (Wayback Machine saytida 2021-01-11 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
• Milliy bank rasmiy Instagram sahifasi
• Eronning davlat egaligidagi banklari (Wayback Machine saytida 2022-08-07 sanasida arxivlangan)
• The Banker, „The start of an economic renaissance“, 2006, available to registered users and subscribers
• Reuters – Iran sanctions
• AFP – Iran to shake up interest rates

Oldingisi Bank Shohi

Bank Melli Iran 1929–1960

Keyingisi Eron Markaziy banki