Filippinda turizm

Koronni oʻz ichiga olgan Palawan YuNESKOning biosfera rezervati hisoblanadi

Turizm Filippin iqtisodiyoti uchun muhim sektorlardan biri hisoblanadi. Sayohat va turizm sanoati 2021-yilda mamlakat yalpi ichki mahsulotiga 5,2%ni tashkil etdi^[1] bu 2019-yilda COVID-19 pandemiyasidan oldin qayd etilgan 12,7%dan past koʻrsatgich sanaladi^[2]. Mamlakat oʻzining boy biologik xilma-xilligi bilan mashhur boʻlib, uning asosiy turistik diqqatga sazovor resurslar va imkoniyatlari hisoblanadi^[3]. Sayyohlar orasida mashhur yoʻnalishlarga Boracay, Palawan va Siargao kiradi. Potensialga qaramay, Filippin siyosiy va ijtimoiy muammolar tufayli turizm sanoatida janubi-sharqiy Osiyodagi baʼzi qoʻshnilaridan orqada qolmoqda^[4].

2019-yil holatiga koʻra, turizm sohasida 5,7 million filippinlik ish bilan taʼminlangan^[5]. 2015-yilda Filippin hukumati chet ellik sayyohlardan 227,62 milliard peso yigʻdi. Mamlakat 2015-yilda „Bu Filippinda yanada qiziqarli“ turizm kampaniyasi orqali jami 5 360 682 nafar chet ellik mehmonni qabul qildi^[6]. 2019-yilda xorijdan kelganlar 8 260 913 nafarga yetdi^[7].

Mamlakatda, tabiatning New7Wonders biri, Puerto Princesa er osti daryosi milliy bogʻi va New7Wonders shaharlaridan biri, Vigan merosi shahri joylashgan.

Umumiy koʻrinish

Mayon vulqoni, Albaydagi mukammal konus shaklidagi vulqon va YuNESKO biosfera rezervati

2011-yilda Turizm Departamenti (DOT) mamlakatga 3,9 million sayyoh tashrif buyurgan^[8], bu 2010-yilda roʻyxatga olingan 3,5 milliondan 11,2%ga koʻp. 2012-yilda DOT „Filippinda yanada qiziqarli“ deb nomlangan turizm marketingi kampaniyasini boshlaganidan soʻng, sayyohlar soni 4,27 millionga koʻtarildi^[9].

Jahon iqtisodiy forumining 2017-yilgi sayohat va turizm raqobatbardoshligi hisobotida Filippin 136 mamlakat ichida 79-o‘rinni egalladi.

Milliy statistik muvofiqlashtirish kengashi tomonidan toʻplangan maʼlumotlarga koʻra, 2011-yilda turizm sanoatida 3,8 million filippinlik yoki milliy bandlikning 10,2%i ishlagan^[10].

Filippinning rasmiy meros ob’ektlari Filippin Milliy Hukumatining Madaniy mulk reestri (PRECUP)^[11], Pinagmulan: Filippin nomoddiy madaniy meros inventarlari roʻyxati^[12] va Milliy integratsiyalangan muhofaza qilinadigan hududlar tizimi (NIPAS) roʻyxatiga kiritilgan^[13][14]. Ushbu roʻyxatlar orasida roʻyxatga olingan mulklar YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga mumkin boʻlgan nomzodlar sifatida eʼlon qilinadi, unda 19 ta ob’ektni oʻz ichiga olgan kamida 16 ta deklaratsiya YuNESKO tomonidan oʻzining 4 xil roʻyxati orqali tan olingan^[15].

Tarix

Angono petrogliflaridagi oʻymakorliklarning baʼzilari, Filippindagi eng qadimgi tosh sanʼati va YuNESKOning taxminiy saytida

Kallao gʻori, Kagayan vodiysidagi 67 000 yoshli Kallao odami topilgan paleolit davri va YuNESKOning taxminiy sayti

Filippindagi turizm oʻzining kelib chiqishi qadimgi davrlarda, birinchi odamlar quruqlikdagi koʻpriklar orqali koʻchib oʻtishni tanlagan, janubdagi Malayan arxipelagidan va shimolda Tayvandan koʻchib oʻtishning boshqa guruhlarini kuzatadi. Savdo ham turizmning bir qismiga aylandi, chunki arablar, hindlar, yaponlar, xitoylar, malaylar va materik Janubi-Sharqiy Osiyo, Tayvan va Ryukyudagi boshqa etnik guruhlar mahalliy aholi bilan tovarlar savdosi bilan shugʻullangan. Orollar Ispaniya hududining bir qismiga aylanganda, ispan xalqining oqimi mamlakatga koʻchib oʻtdi.

Turizm sanoati birinchi marta XIX asr oxiri — XX asr boshlarida Yevropa va Amerika Qoʻshma Shtatlardan immigrantlar oqimi tufayli chinakam gullab-yashnagan. U Gonkong va Yaponiyadan tashqari Osiyoda sayohat qilish uchun eng yaxshi davlatlardan biri sifatida qayd etilgan va „Sharq dengizlarining marvaridi“ laqabini olgan. Turizm Ikkinchi Jahon urushi paytida va undan keyin pasayib, mamlakatni butunlay vayron boʻlgan iqtisodiyotni va vayron qilingan meros shaharlar qoldiqlari qoldi. Turistlar oqimining ikkinchi toʻlqini 1950-yillarda avj oldi. Xalq hokimiyat inqilobidan soʻng, turizm sanoati Markos diktaturasi sabab boʻlgan domino effekti tufayli pasayishda davom etdi. Sanoat faqatgina 1991 va 1992-yillarda Filippinga 1,2 million sayyoh tashrif buyurgan.

Turizm industriyasi 2010-yillarning boshlarida "Bu Filippinda yanada qiziqarli " shiori ostida yana gullab-yashnadi va bu xalqaro muvaffaqiyat sifatida baholandi. Mamlakat ijtimoiy tarmoqlar va ijodiy shiorlar yordamida chet ellik sayyohlar oqimini koʻrdi. Turizm 2015-yilda 5 million 360 ming 682 nafar xorijiy sayyoh tashrifi bilan eng yuqori cho‘qqiga chiqdi^[16]. 2017-yilda sanoat oʻsishda davom etdi, ammo Mindanaoda giyohvand moddalar urushi va harbiy holat eʼlon qilinishi tufayli Gʻarb sayyohlarining oʻsish sur’ati keskin kamaydi.

2019-yilning yanvaridan dekabrigacha 8 260 913 nafar xalqaro mehmon keldi, bu 2018-yilning shu davriga nisbatan 15,24%ga ko‘pni tashkil etadi^[17].

Statistika

Mamlakatga tashrif buyuruvchilar statistikasi

Oʻrin	Mamlakat	Oʻsih (2011-2020)	2020[18]	2019[19]	2018[20]	2017[21]	2016[22]	2015[23]	2014[24]	2013	2012	2011
1	Koreya Respublikasi	−63%	338,877	1,989,322	1,587,959	1,607,821	1,475,081	1,339,678	1,175,472	1,165,789	1,031,155	925,204
2	AQSh	−66%	211,816	1,064,440	1,034,396	957,813	869,463	779,217	722,750	674,564	652,626	624,527
3	Xitoy	−29%	170,432	1,743,309	1,255,258	968,447	675,663	490,841	394,951	426,352	250,883	243,137
4	Yaponiya	−63%	136,664	1,682,788	631,801	884,180	635,238	495,662	463,744	433,705	412,474	375,496
5	Avstraliya	−67%	55,330	286,170	279,821	259,433	251,098	241,187	224,784	213,023	191,150	170,736
6	Kanada	−52%	55,273	238,850	226,429	300,640	175,631	153,363	143,899	131,381	123,699	117,423
7	Tayvan	−73%	48,644	327,273	240,842	236,777	229,303	177,670	142,973	139,099	216,511	181,738
8	Birlashgan Qirollik	−61%	39,980	209,206	301,039	282,708	173,229	154,189	133,665	122,759	113,282	104,466
9	Malayziya	−74%	23,359	139,882	145,242	143,566	139,133	155,814	139,245	109,437	114,513	91,752
10	Singapur	−85%	19,998	158,595	171,795	168,637	176,057	181,176	179,099	175,034	148,215	137,802
—	Barcha davlatlar	82.05%	1,482,535	8,260,913	7,168,467	6,620,908	5,967,005	5,360,682	4,833,368	4,681,307	4,272,811	3,917,454

Yillik statistika (xorijdan kelganlar)

Yil	Kelishlar [25]	Oʻzgartirish
1996-yil	1 049 367
1997-yil	1 222 523	16,5%
1998-yil	1 149 357	6,0%
1999-yil	1 170 514	1,8%
2000-yil	1 992 169	70,2%
2001-yil	1 796 893 [25]	9,8%
2002-yil	1 932 677 [25]	7,6%
2003-yil	1 907 226 [25]	1,3%
2004-yil	2 291 352 [25]	20,1%
2005-yil	2 623 084 [25]	14,5%
2006-yil	2 843 335 [25] [26]	8,4%
2007-yil	3 091 993 [25] [27]	8,8%
2008-yil	3 139 422 [25] [28]	1,5%
2009-yil	3 017 099 [25] [29]	3,9%
2010 yil	3 520 471 [25] [30]	16,7%
2011-yil	3 917 454 [25]	11,3%
2012-yil	4 272 811 [25] [31]	9,1%
2013-yil	4 681 307 [25] [32]	9,6%
2014-yil	4 833 368 [25] [33]	3,3%
2015-yil	5 360 682 [25] [34]	10,9%
2016-yil	5 967 005 [25] [35]	11,3%
2017-yil	6 620 908 [36]	11,0%
2018-yil	7 168 467 [37]	7,7%
2019-yil	8 260 913 [38]	15,24%
2020-yil	1 482 535 [39]	82,05%

Manbalar

1. Ochave, Revin Mikhael D.. „Philippine tourism industry seen to reach pre-pandemic levels by 2024“. BusinessWorld (2022-yil 21-iyun). 2022-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.
2. „Share of Tourism to GDP is 12.7 percent in 2019“. Philippine Statistics Authority. Qaraldi: 2020-yil 19-iyun.
3. „Natural Resources and Environment in Philippines“ (Wayback Machine saytida 2009-01-22 sanasida arxivlangan). (n.d.). eTravel Pilipinas. Retrieved January 22, 2009.
4. „The problem with the Philippine tourism industry“. 2021-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
5. „Inbound int’l tourism may pick up starting late 2021“. BusinessWorld (2020-yil 21-oktyabr). 2022-yil 11-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.
6. „Daang Matuwid – Achievements“. Official Gazette of the Republic of Philippines. 2022-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-may.
7. „Visitor Arrivals; January – December 2019“. Department of Tourism. 2020-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-avgust.
8. „Tourism Dept. claims 2011 a banner year for the Philippines“. GMA News Online.
9. „It's More Fun in the Philippines official website“. 2013-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
10. Calderon. „Philippine tourism to create 3.6m jobs“. Inside Investor (2013-yil 5-mart). 2020-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 23-may.
11. „The Philippine Registry of Cultural Property (PRECUP)“. Ncca.gov.ph (2016-yil 24-may). 2018-yil 31-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-mart.
12. „e-Knowledge Center“. ICHCAP. 2018-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-mart.
13. „National Integrated Protected Areas System (NIPAS)“. Chm.ph (2008-yil 24-dekabr). Qaraldi: 2018-yil 29-mart.
14. „Protected Areas“. Denr.gov.ph (2017-yil 7-sentyabr). 2018-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-mart.
15. „Philippines“ (en). UNESCO World Heritage Centre. 2022-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
16. „INDUSTRY PERFORMANCE FOR TRAVEL AND TOURISM“ (2015-yil 10-sentyabr). 2014-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
17. „Visitor Arrivals; January - December 2019“. Department of Tourism. 2020-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-avgust.
18. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January-December 2020“. 2022-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
19. „Department of Tourism-Philippines“. www.tourism.gov.ph. Philippine Department of Tourism. Qaraldi: 2020-yil 19-fevral.
20. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2018“. Philippine Department of Tourism. Qaraldi: 2020-yil 8-yanvar.
21. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2017“. Philippine Department of Tourism. Qaraldi: 2020-yil 8-yanvar.
22. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2016“. Philippine Department of Tourism. Qaraldi: 2020-yil 8-yanvar.
23. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2015“. Philippine Department of Tourism. Qaraldi: 2020-yil 8-yanvar.
24. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2014“. Philippine Department of Tourism. Qaraldi: 2020-yil 8-yanvar.
25. "Proposed Foreign Tourist Tax". NTRC Tax Research Journal (National Tax Research Center) XXIX (July 4 – August 2017): 2. Archived from the original on 2018-09-03. https://web.archive.org/web/20180903160833/https://ntrc.gov.ph/images/journal/2017/j20170708a.pdf. Qaraldi: July 13, 2022. Filippinda turizm]]
26. „Quickstat; As of November 2007“. National Statistics Office. 2021-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
27. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2008“. Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2008. 2022-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
28. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2009“. March 2, 2022.. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
29. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2010“. Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence January–December 2010. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
30. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2011“. Department of Tourism. 2022-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
31. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2012“. Department of Tourism. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
32. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2014“. Department of Tourism. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
33. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2015“. Department of Tourism. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
34. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2016“. Department of Tourism. 2020-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
35. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2017“. Department of Tourism. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
36. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2018“. Department of Tourism. 2019-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
37. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2019“. Department of Tourism. 2022-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
38. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2020“. Department of Tourism. 2021-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
39. „Visitor Arrivals to the Philippines by Country of Residence; January-December 2021“. Department of Tourism. 2022-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.