Fransiya — Qatar munosabatlari

Fransiya — Qatar munosabatlari

Fransiya
Qatar

Fransiya — Qatar munosabatlari Fransiya va Qatar oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlardir. Tashkil etilgan birinchi elchixona 1972-yilda Fransiyadagi Qatar elchixonasi[1] boʻlib, birinchi ikki tomonlama shartnoma 1974-yilda imzolangan[2]. Qatar Fransiya bilan madaniy, siyosiy, iqtisodiy, akademik, ilmiy va harbiy shartnomalar kabi barcha sohalarni qamrab olgan turli kelishuvlarga erishgan. Ikki poytaxt uchun muhim boʻlgan turli masalalar boʻyicha muzokaralar doimiy ravishda boʻlib oʻtadigan asosiy nutq protokolida hal qilinadi.

Mamlakatni taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiya Fransiya Qatar Qatar
Bayroq
Gerb
Aholi 66 628 000 (2016)[3] 2,795,484
Demonim fransuz Qatarliklar
Hudud 674 843 km 2 11,581 km 2
Aholi zichligi   105.4627/km 2 176/km 2
Poytaxt Parij Doha
Eng katta shahar Parij — 2 234 105 (12 161 542 metro) Doha — 956,457
Hukumat Unitar yarim prezidentlik konstitutsiyaviy respublika Unitar islom avtoritar parlament yarim konstitutsiyaviy monarxiya
Hozirgi rahbar (lar) Prezident Emmanuel Makron

Bosh vazir Jan Kasteks

Amir [[ Tamim bin Hamad]]

Bosh vazir Khalid bin Khalifa

Tashkil etish 1958-yil 4-oktyabr — Beshinchi Respublika tashkil etildi 1878-yil 18-dekabr Mustaqillikka erishgan
Rasmiy til fransuz Arab
Asosiy dinlar 58 % xristianlik (asosan Rim katolikligi)

31 % Dinsizlar 4 % Islom 1 % Yahudiylik 1 % Buddizm 5 % Boshqalar

65,5% islom (rasmiy)

15,1% hinduizm 14,2% xristianlik 3,3% buddizm 1,9% Boshqalar

YaIM (PPP) 2,657 trillion dollar, aholi jon boshiga 35 613 dollar 303.596 milliard dollar, aholi jon boshiga 113,675 dollar
YaIM (nominal) 2,712 trillion dollar, aholi jon boshiga 42,793 dollar 221.369 milliard dollar, aholi jon boshiga 82,877 dollar
Inson taraqqiyoti indeksi 0.903 0.855

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fransiya-Qatar munosabatlari norasmiy ravishda 1971-yil 21-sentyabrda Qatarning BMTdagi vakili Hasan Kamel oʻz mamlakatining BMTga kirish haqidagi nutqini fransuz tilida soʻzlagan paytdan boshlagan. Qatar 1972-yilda Fransiyada oʻzining birinchi elchixonasini ochgan va 1974-yilda Fransiyaga birinchi prezident tashrifini amalga oshirgan[1].

Diplomatik vakillik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qatarning Parijdagi elchixonasi

Qatarning Fransiyada elchixonasi 1972-yildan beri Parijning Rue de Tilsitt shahrida joylashgan. Qatarning Fransiyadagi hozirgi elchisi 2017-yildan 2019-yilgacha bu lavozimda faoliyat yuritgan Xolid bin Rashid Al-Mansuriydan keyin o‘rinbosar bo‘lgan Ali bin Jassim Al-Tanidir[4]. Fransiya elchixonasi Dohaning West Bay tumanida joylashgan[5] va Fransiyaning Qatardagi elchisi Frank Gellet tomonidan boshqariladi[6]. Frank Gellet Erik Chevalyening oʻrniga kelgan[7].

Diplomatik tashriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amir Hamad bin Xalifa Ol Tani 2007-yilda Nikola Sarkozi prezidentlikka kelganidan keyin Fransiyaga tashrif buyurgan birinchi arab yetakchisi boʻlgan[8].

2013-yilning 22-iyun kuni Fransiya prezidenti Fransua Olland Fransiya va Qatar o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarni muhokama qilish uchun Doha shahriga tashrif buyurdi. Olland Suriyadagi fuqarolar urushini muhokama qilish maqsadida amir Hamad bin Xalifa Ol Tani bilan uchrashdi[9].

2015-yil 3-may kuni Prezident Olland Qatarga tashrif buyurdi va fuqarolik mudofaasi sohasida hamkorlik shartnomalarini imzoladi[10].

Qatar hukmdori Shayx Tamim bin Hamad Al Tani 2017-yil sentabr oyida Fransiya prezidenti Emmanuel Makronga huzuriga tashrif buyurib, Qatardagi diplomatik inqirozni muhokama qildi. Makron boshqa davlatlar Qatar fuqarolariga nisbatan sanksiyalarni bekor qilishlari tashabbusi bilan chiqdi. Makron, shuningdek, Fransiyaning Quvaytning vositachilik saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatlashini yana bir bor taʼkidladi va inqiroz mintaqa barqarorligiga zarar yetkazishini taʼkidladi[11].

2017-yil 7-dekabr kuni Shayx Tamim Makronni Dohaga birinchi rasmiy tashrifini kutib oldi[12]. Ikki tomonlama munosabatlar, Yaqin Sharqdagi vaziyat va Fors ko‘rfazi inqirozi muhokama qilindi[13]. Shuningdek, tashrif chog‘ida ikki davlat o‘rtasida umumiy qiymati 14 milliard dollardan ortiq bo‘lgan tijorat shartnomalari imzolangan[14].

2018-yilning 6-iyul kuni shayx Tamim bin Hamad Ol-Tani oliylari rasmiy davlat tashrifi uchun Fransiyaning Parij shahrida Yelisey saroyida Fransiya Prezidenti Emmanuel Makron tomonidan qabul qilindi[15].Fransiya va Qatar oʻrtasida oziq-ovqat xavfsizligi, haydovchilik guvohnomasini tan olish va kiberxavfsizlik sohalarida bir nechta kelishuvlar tasdiqlandi[16].

2021-yilning 3-dekabrida Shayx Tamim Ko‘rfaz davlatlari va Afg‘onistondagi mintaqaviy vaziyatni muhokama qilish maqsadida Dohada amaliy tashrif bilan prezident Makronni qabul qildi[17]. Makron Qatarning afgʻon inqirozi davridagi diplomatiyasi hamda Kobul qulaganidan keyin yuzlab fransuz fuqarolari va afgʻonlarni evakuatsiya qilgani uchun minnatdorchilik bildirdi[18].

Diplomatik hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xalqaro tashkilotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qatar aholisining atigi 1% fransuz tilida soʻzlashishiga qaramay, mamlakat 2012-yilda Xalqaro Frankofoniya tashkilotiga assotsiatsiyalangan aʼzo sifatida qabul qilingan. Toʻliq qabul qilinishidan oldin kuzatuvchi davlat sifatida qoʻshilish talab qilinmagan[19].

Siyosiy

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qatar va Qatar diplomatik inqirozi paytida mamlakat bilan aloqalarini uzgan davlatlar oʻrtasidagi aloqalarni tiklash uchun Fransiya 2017-yilning sentyabr oyida ikki tomon oʻrtasida vositachilik qilish uchun maxsus vakilini tayinladi. 

Fransiya prezidenti Emmanuel Makronning Muhammad paygʻambar tasvirlangan karikaturalar yuzasidan qilgan munozarali izohlaridan keyin Qatar va boshqa arab mamlakatlarida fransuz mahsulotlarini boykot qilishga turtki bo‘ldi[20].

Harbiy

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dassault Rafale qiruvchi samolyoti

Fransiya va Qatar 1994-yilda mudofaa shartnomasini imzolagan[21].

2009-yilda Qatar harbiy texnikasining qariyb 80 foizi Fransiyadan olingan. Fransiya Qatar maxsus kuchlarini harbiy tayyorgarlikdan o‘tkazadi.

2015-yilning may oyida Fransiya prezidenti Fransua Olland va Qatar amiri Tamim bin Hamad Al Tani Qatarning razvedka missiyalarida foydalanish uchun 24 ta Dassault Rafale qiruvchi samolyotini sotib olish bo‘yicha kelishuv imzoladi[22].

2018-yil mart oyida Qatar Dassault Aviation bilan mavjud shartnoma varianti doirasida yana 12 ta Dassault Rafale qiruvchi samolyotini sotib oldi[23]. Fransiya Qatarga birinchi beshta Rafale samolyotini 2019-yil 5-iyun kuni — Qatarning iqtisodiy va diplomatik blokadaga olinganiga ikki yil to‘lgan kuni yetkazib berdi[24]. 2019-yil iyun oyida Qatar diplomatik embargo ostida ikki yilni oʻtkazganida, mamlakat Fransiyadan sotib olingan 36 ta Rafale qiruvchi samolyotining birinchi beshtasini oldi. Birinchi samolyot 2019-yilning fevralida Qatarga rasman topshirilgan, biroq 2019-yilning 5-iyunigacha yetkazib berilgunga qadar Fransiyaning o‘zida saqlangan[24].

Biznes va investitsiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fransiya 2008-yilda Parijdagi qatarlik investorlarga soliq imtiyozlarini taqdim etgan qonunni qabul qildi[8].

Qatar 2012-yilda Fransiyaning yettinchi yirik mijozi va Yaqin Sharqdagi oltinchi yirik yetkazib beruvchiga aylandi. Fransiyadan eksport asosan ishlab chiqarish tovarlari yetkazib berish, Airbus samolyotlarini yetkazib berish va savdoga qaratilgan[25].

Qatar Investment Authority 2012-yil boshida fransuz Vivendi media kompaniyasining 2 foiz ulushiga egalik qilgan. Shuningdek, u Lagardère Group va Vinci SA qurilish kompaniyasidagi ulushga ega[26].

2012-yilda Qatar Fransiya bilan Fransiya chekkasidagi kichik biznesga 50 million yevro sarmoya kiritish bo‘yicha dastlabki kelishuvga erishdi. Biroq shartnoma Fransiyaning siyosiy partiyalari tomonidan tanqidga uchradi va natijada oʻsha yilning oxirida biznesni geografik joylashuviga qarab moliyalashtirmaslik sharti bilan qayta koʻrib chiqildi. 2013-yil iyun oyida yangi shartnoma eʼlon qilindi, unda fransuz moliyaviy tashkiloti Caisse des dépôts et consignations ishtirok etdi va investitsiyalarning umumiy qiymati 300 million yevroga koʻtarildi[27].

2017-yil dekabr oyida ikki davlat o‘rtasida umumiy qiymati 14 milliard AQSh dollardan ortiq bo‘lgan tijorat shartnomalari imzolangan[28].

2019-yilning 11-fevralida ikki davlat oʻrtasida energetika, iqtisodiyot va xavfsizlikka oid masalalar boʻyicha hamkorlikni mustahkamlash maqsadida „strategik muloqot“ yakunlandi[29].

2020-yil yanvar oyida Qatar Fransiya bilan milliy elektr energiyasiga bo‘lgan eng yuqori talabning o‘ndan bir qismini qondira oladigan birinchi quyosh energetikasi stansiyasini qurish bo‘yicha 470 million dollarlik shartnoma imzoladi. Total SA loyihadagi xorijiy investorlarning 49% ulushiga ega[30].

Taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-yillarning oʻrtalarida Dohada Fransiya Bonapart Litseyi ochilgan[31]. Volter litseyi, shuningdek, fransuz maktabi, 2008-yilda Qatarda Nikolya Sarkozi rahbarligida ochilgan. Maktab kengashi va Taʼlim vazirligi oʻrtasida bir qancha masalalar yuzaga keldi. Biroq, masalan, Taʼlim vazirligi maktab darsliklaridan biridan oʻrta asrlarda nasroniylikka oid boʻlimni olib tashlash orqali maktab oʻquv dasturini oʻzgartirishga harakat qildi[32].

HEC Parij biznes maktabi 2010-yil iyun oyida Education City[8] da oʻz filialini tashkil etgan ingliz tilida boʻlmagan birinchi Yevropa instituti boʻldi[33]. Shuningdek, u 2011-yil fevral oyida Qatarning birinchi boshqaruv MBA dasturini ishga tushirdi[34].

Sport

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qatar Investment Authorityga qarashli Qatar Sports Investment 2012-yilning oktyabr oyida Fransiyaning "Paris Sen-Jermen" futbol klubini sotib oldi. Klubning qiymati 130 million dollarga baholangan va QSI klub futbolchilariga yana 340 million dollar sarmoya kiritgan[35]. Qatarda joylashgan beIN Sports 2014-yilda Liga 1 (Fransiyaning oliy futbol ligasi) ning birgalikda translyatsiya qilish huquqini sotib olgan[36].

Sanʼat va madaniyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qatar qirollik oilasi aʼzosi Abdulla bin Xalifa Al Tani 2007-yilda 88 million dollarga XVII asrda qurilgan Hôtel Lambert mehmonxonasini sotib oldi. U 2009-yilda binoni rekonstruksiya qilishga urinishdan so‘ng tanqidlarga uchragan, har qanday rekonstruksiya Fransiya meʼmoriy merosiga zarar yetkazishini taʼkidlangan.

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fransiya — Qatar bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Qatarning qoʻshilish sanasi Fransiyaning qoʻshilish sanasi
Xalqaro moliya korporatsiyasi 2008-yil 11-oktyabr 1956-yil 20-iyul
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1971-yil 21-sentyabr 1945-yil 24-oktabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi 1973-yil 27-mart 1886-yil
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1972-yil 25-sentyabr 1945-yil 27-dekabr
Konsultativ nizolarni hal qilish xalqaro markazi 2011-yil 20-yanvar 1967-yil 20-sentyabr
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1993-yil 19-mart 1996-yil 22-oktyabr
YUNESKO 1972-yil 27-yanvar 1946-yil 4-noyabr
Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1974-yil 1923-yil
Kimyoviy qurolni taqiqlash tashkiloti 1993-yil 1-fevral 1993-yil 13-yanvar
Umumjahon pochta ittifoqi 1969-yil 31-yanvar 1876-yil 1-yanvar

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Mehdi Lazar. „France - Qatar : une relation complexe, privilégiée et ancienne“ (fr). Atlantico (2013-yil 6-aprel). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  2. ↑ „Agreements and Treaties“. French Embassy in Doha. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  3. ↑ „Évolution de la population jusqu'en 2014 – champs France hors Mayotte“ (fransuzcha). INSEE. Government of France. (French departments without Mayotte: 65,821,000 inhabitants) „Populations légales dans les collectivités d'outre-mer et Mayotte“. INSEE. Government of France. (Mayotte : 212,645 inhabitants — overseas collectivities : 337,191 — new Caledonia : 245,580) Total (French departments+French overseas collectivities+New Caledonia)
  4. ↑ „Qatari Embassy in Paris, France“. embassypages.com. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  5. ↑ „Address, directions, map“. French Embassy in Doha. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  6. ↑ „Biography of His Excellency, Eric Chevallier“. French Embassy in Doha. 2015-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  7. ↑ „Chronological list of French Ambassadors to Qatar“ (fr). La France au Qatar. Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 John Irish and Regan E. Doherty. „Libyan conflict brings French-Qatari ties to the fore“. Reuters (2011-yil 13-aprel). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  9. ↑ „Continuity trumps change on Hollande's Qatar visit“. France 24. Agence France-Presse (2013-yil 21-iyun). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  10. ↑ „Qatar, France open new chapter in defence ties“. Gulf Times (2015-yil 4-may). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  11. ↑ „Qatar emir meets Merkel, Macron on first foreign tour since crisis“. France 24 (2017-yil 15-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 15-sentyabr.
  12. ↑ „Joint Communique Qatar-France on the occasion of the visit to Qatar of the President of the French Republic“. elysee.fr (2017-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  13. ↑ „Emir holds talks with French President; Macron in Qatar for official visit“. thepeninsulaqatar.com (2017-yil 7-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  14. ↑ „Qatar, France sign deals worth 154bn“. Gulf Times (2017-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  15. ↑ „Amir hails strong ties between Qatar and France“. Gulf Times (2018-yil 6-iyul). Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  16. ↑ „H.H. the Emir's official visit to France (July, 5-6th 2018)“. La France au Qatar. Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  17. ↑ „Qatar-France ties seeing continuous progress in all fields“. thepeninsulaqatar.com (2021-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 23-yanvar.
  18. ↑ „Macron thanks Qatar for Afghan evacuations“. France 24 (2021-yil 4-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 23-yanvar.
  19. ↑ „AJC Stunned by Qatar's Admission to Francophonie Organization“. Global Jewish Advocacy (2012-yil 14-oktyabr). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  20. ↑ Staff. „Boycotts of French goods launched in Kuwait, Qatar over prophet cartoons“ (en). Al-Monitor (2020-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 18-yanvar.
  21. ↑ „Qatari exports to France double over 2000“. Al Bawaba (2001-yil 24-iyun). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  22. ↑ „Qatar signs deal on French Rafale fighter jets“. Deutsche Welle (2015-yil 4-may). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  23. ↑ „Qatar makes down payment to Dassault for 12 more Rafale jets“ (2018-yil 30-mart). Qaraldi: 2018-yil 30-mart.
  24. ↑ 24,0 24,1 „Under embargo Qatar takes delivery of first Rafale jets“. France 24 (2019-yil 5-iyun). Qaraldi: 2019-yil 5-iyun.
  25. ↑ „Economic relations“. Ministry of Foreign Affairs and International Development (France). 2015-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  26. ↑ Justine Gay. „Le Qatar, deuxième actionnaire du groupe Vinci“ (fr). Journal du Net (2012-yil 27-noyabr). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  27. ↑ Julien Ponthus. „France and Qatar end suburbs dispute with new fund“. Reuters (2013-yil 23-iyun). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  28. ↑ „Qatar, France sign deals worth 304bn“. Gulf Times (2017-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 20-yanvar.
  29. ↑ „Qatar and France sign deal for greater economic, energy and security cooperation“ (en). Middle East Eye. Qaraldi: 2019-yil 25-fevral.
  30. ↑ „Qatar signs $470 mn solar deal“. France 24 (2020-yil 19-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 19-yanvar.
  31. ↑ „Historique“ (fr). Lycée Bonaparte. 2015-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  32. ↑ Sabah Ayoub. „How Qatar Became a Francophone Country“. Al Akhbar (2012-yil 8-noyabr). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  33. ↑ „HEC Paris Showcases Top-Ranked Executive Education Programs at Access MBA Fair in Qatar“. Qatar Foundation (2015-yil 8-aprel). 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  34. ↑ „HEC Paris welcomes Class of 2016 of Executive MBA program“. zawya.com (2015-yil 8-mart). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  35. ↑ Scott Sayare. „Qatar Is Becoming a Player in French Sports“. The New York Times (2012-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.
  36. ↑ „Ligue 1 nets nearly 39 billion for TV rights“. The National (2014-yil 5-aprel). Qaraldi: 2015-yil 13-sentyabr.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]