Maxzan ul-asror

Maxzan ul-asror

Maxzan ul-asror, Darveshga borish.
Asl nomi	مخزن‌الاسرار
Muallif(lar)	Nizomiy Ganjaviy
Tarjimon(lar)	Jamol Kamol
Til	Forscha
Janr(lar)i	masnaviy

Nastaliqda bitilgan Maxzan ul-asrordan xattotlik parchasi.

Maxzan ul-asror (forscha: مخزن‌الاسرار, tarjimasi: Sirlar xazinasi) fors shoiri Nizomiy Ganjaviyning (1141–1209) mashhur Masnaviysining nomi. Asar Nizomiy Xamsasining ilk dostoni va didaktik adabiyotning koʻzga koʻringan namunalaridan biri. Bu masnaviyda 2 250 ga yaqin forscha bayt mavjud boʻlib, Ganjaviy uni 40 yoshida tamomlagan va oʻshandan beri u hamisha fors adabiyotidagi eng muhim sheʼriy va yozma asarlardan biri hisoblanib kelgan^[1][2].

Asar quyidagi bayt bilan boshlanadi^[3]:

بسم الله الرحمن الرحیم هست کلید در گنج حکیم

Mehribon va rahmdil Alloh nomi bilan boshlayman Donolik xazinasi kalitidir

Syujeti

„Maxzan ul-asror“ asarining asosiy mavzusi insonlarni oʻz-oʻzini bilishga, ilohiyotga, yaxshi odat va xulq tanlashga chorlashdan iborat. Nizomiy Ganjaviy bu asarning birinchi baytini Alloh nomi va zikri bilan boshlab, davomida tasavvufning asosiy tamoyillaridan biri, yaʼni Allohning borligi va uning vojibligining birligiga ishora qilgan. „Maxzan ul-asror“ lirik hikoya va adabiyot tarzida tomoshabinga taqdim etilayotgan tasavvufiy fikrlar va nasihatlarga boy; Bu tushunchalar oʻquvchi uchun baʼzan qiyin boʻlib, misralar koʻpincha murakkablikka ega^[4][5].

„Maxzan ul-asror“ tushunchasini quyidagicha tasniflash mumkin: birinchi navbatda insonning dunyoda eʼtiborsizligi, soʻngra dunyoning obroʻsizligi va beqarorligi, soʻngra insonning Xudo bilan munosabati, toʻrtinchidan ijtimoiy masalalar va nihoyat siyosat va hukumat^[6][7][8].

Nizomiy aytadiki, men „Maxzan ul-asror“ni kuylamoqchi boʻlganimda, bosh farishta menga: „Sen odamlarga sheʼr yozmoqchisan, nima demoqchi ekaningni bil, shuning uchun oʻzingni qalbing bilan tozala, qalbingga ergash, shunda oʻzing qurishing mumkin“. Keyin Nizomiy aytadiki, men bosh farishtaning soʻzlariga amal qildim va „qalb oʻqituvchisi“ga ergashdim. Oʻshandan buyon yurak bilan oʻylagan tunlari haqida gapiradi. Bu misralar juda murakkab va ayni paytda goʻzaldir. Ular jahon adabiyotidagi birinchi surrealistik matnlar hisoblanishi mumkin. Chunki u surrealistik matnlarga oʻxshash masalalar haqida gapiradi. U hatto „Koʻnglimga kirib, uning uylarini koʻrdim“ deyishgacha boradi^[6][7].

Parcha

Maxzan ul-asror 60 boʻlimdan iborat, quyidagi misralar „Tunni tasvirlash va dilni bilish“ deb nomlangan 15-boʻlimdan olingan^{[9][10][11][12]}:

Andoza:Misra tarjimasi Andoza:Misra tarjimasi Andoza:Misra tarjimasi

"Maxzan ul-asror" (Forscha PDF)

Yaratilish sanasi

Kitobning oʻzida toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita tartib etilish sanasi va boshqa nufuzli asarlarda ushbu asarning yaratilgan sanasi aniq koʻrsatilmaganligi sababli, uning sanasini aniq aytib boʻlmaydi. Biroq, Nizomiy oʻzining boshqa asarlarida asarlarning boshqa juda toʻgʻri tarixini, bolaning yoshi va boshqa tarix materiallarini ham Ozarbayjon va Arron tarixini oʻrganib, qiyosiy tadqiq qilib berganligini hisobga olsak, bu asar 1165-1173-yillarda yaratilgan (ehtimol 1173-yilga yaqin) deb taxmin qilish mumkin^[13][14].

Bagʻishlov

Nizomiy Ganjaviy kitobni oʻsha paytda Arzinjon hokimi boʻlgan Faxriddin Bahramshohga bagʻishlagan^{[13][14][15][16]}.

Tarjimasi

Kitob ingliz^[17], nemis^[18], turk^[19][20], kurd^[21] hamda oʻzbek tillariga tarjima qilingan.

Yana qarang

• Layli va Majnun
• Haft paykar
• Al-Najot

Manbalar

1. JTP de Bruijn. Persian Sufi Poetry, An Introduction to the Mystical – Taylor and Francis (Routledge) 1997 pp. 97–98
2. „کتاب مخزن الاسرار حکیم نظامی گنجه_ای [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
3. نظامی, الیاس بن یوسف; دستگردی, وحید. مخزن الاسرار (fa). تهران: قطره. 
4. „کتاب مخزن الاسرار اثر نظامی گنجوی _ ایران کتاب“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
5. „مخزن الاسرار - کتاب اسم“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
6. „تاملی بر مخزن الاسرار نظامی“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
7. „"مخزن الاسرار" نخستين گنجينه نظامي است _ ایبنا“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
8. „معرفی کتاب مخزن الاسرار“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.^{[sayt ishlamaydi]}
9. „گنجور » نظامی » خمسه » مخزن الاسرار » بخش ۱۵ - در توصیف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
10. „ناطقه _ نظامی _ خمسه _ مخزن الاسرار _ بخش ۱۵ – در توصیف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
11. „مخزن الاسرار نظامي - مخزن الاسرار - در توصيف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
12. „مخزن الاسرار: در توصیف شب و شناختن دل - شعر فارسی“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
13. „گزیده‌ی مخزن‌الاسرار - بهان بوک“ (fa). 2024-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 6-may.
14. „دانلود کتاب مخزن الاسرار - کتابناک“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
15. „مخزن الاسرار by Nizami Ganjavi“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
16. „دانشنامه ایران زمین - مخزن الاسرار“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.^{[sayt ishlamaydi]}
17. Darab, Gholam Hossein. Treasury of Mysteries, translation of Makhzanol Asrar. (London:. Arthur Probsthain, 1945).
18. „زبان خیال‌انگیز نظامی - کتابخانه تخصصی ادبیات“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
19. „کتاب مخزن الاسرار به زبان ترکی [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
20. „مخزن الاسرار نظامی با ترجمه_ی منظوم ترکی ابوالفضل حسینی (حسرت) - سایت دوستداران دکتر حسین محمد زاده صدیق (دوزگون)“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
21. „کتاب مخزن الاسرار به زبان کردی [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

Havolalar

• Makhzan ol-Asrar full text in Persian
• Nezami Ganjavi (The Great 12th Century Persian Poet) (Wayback Machine saytida 2023-05-15 sanasida arxivlangan)
• The New York Public Library „Makhzan al-asrār“ and Its Importance
• Semiology of Nizami’ s States of Seclusion in Makhzan al-Asrar
• Nezami Ganjavi’s approach to Parable of animals in Makhzan ol-'asrar: From a didactic point of view
• Makhzan al-Asrar Book by Nizami Ganjavi – ShopiPersia
• Makhzan al-Asrar manuscript
• Makhzan al-Asrar and Khamsah (quintet) of Niẓāmī Ganjavī manuscript